اگر تا سال گذشته ازدحام جمعیت، فریاد‌های گاه‌وبی‌گاه فروشندگان برای جذب مشتری، اجناس رنگ‌وارنگ و بوی خوش زعفران، اولین تصویری بود که از بازار‌های اطراف حرم مطهر امام‌رضا (ع) به ذهن هر فرد خطور می‌کرد، از زمان شیوع کرونا این تصاویر جای خود را به خلوتی بازار و کرکره‌های پایین فروشگاه‌ها داده است.
محسن موسوی‌زاده | شهرآرانیوز؛ اگر تا سال گذشته ازدحام جمعیت، فریاد‌های گاه‌وبی‌گاه فروشندگان برای جذب مشتری، اجناس رنگ‌وارنگ و بوی خوش زعفران، اولین تصویری بود که از بازار‌های اطراف حرم مطهر امام‌رضا (ع) به ذهن هر فرد خطور می‌کرد، از زمان شیوع کرونا این تصاویر جای خود را به خلوتی بازار و کرکره‌های پایین فروشگاه‌ها داده است. مسئولان اتاق اصناف می‌گویند شیوع کرونا و کاهش شدید ورود زائران به مشهد، سبب شده است که این روز‌ها رونق از کسب‌وکار بسیاری از واحد‌های صنفی رخت بربندد.
به‌گفته عبدا... افشاری، دبیر اتاق اصناف مشهد، همین مسئله موجب شده است از ابتدای سال تاکنون، ۳۰ تا ۳۵ درصد از واحد‌های صنفی، پروانه کسب خود را لغو کنند؛ آماری که البته شامل واحد‌های صنفی که بدون لغو پروانه فعالیت خود را تعطیل کرده‌اند، نمی‌شود، با این حال در دو هفته اخیر و بعد از کاهش محدودیت‌های تردد بین‌شهری و رفع محدودیت‌های فعالیت‌های مشاغل، واحد‌های صنفی برخی خیابان‌های اطراف حرم مطهر از افزایش آمد و شد زائران خبر می‌دهند. همین مسئله بهانه‌ای شد که دیروز با حضور در بازار‌های اطراف حرم، ماجرا را از نزدیک بررسی کنیم.
بازار رضا
میدان بیت‌المقدس (فلکه آب) اولین مقصد ماست. افزایش حجم تردد زائران در این خیابان، که حاصل بازگشایی جاده‌ها و رفع ممنوعیت تردد بین استان‌ها است توجه هر رهگذری را به خود جلب می‌کند، ولی ازدحام نسبی جمعیت در ورودی بازاررضا، بیش از هر چیزی سبب تغییر ذهنیت ما درباره این بازار می‌شود، زیرا تا چندی پیش تصاویر منتشرشده همگی حکایت از فعال نبودن بخش درخورتوجهی از واحد‌های صنفی مستقر در این بازار قدیمی داشت.
ازدحام جمعیت تا اواسط بازار به‌طور کامل به‌چشم می‌آید، با این حال هرقدر به‌سمت خیابان ۱۷ شهریور نزدیک می‌شویم، از ازدحام آدم‌ها کاسته می‌شود و البته در طبقه دوم که بیشتر واحد‌های تولیدی انگشتر و نقره‌سازی فعالیت می‌کنند، دیگر خبر چندانی از ازدحام جمعیت نیست. برای اطلاع بیشتر از وضعیت بازار به‌سراغ علی مودب، یکی از نماینده‌های فروشندگان بازاررضا، می‌رویم.
او برگشت رونق نسبی به بازاررضا و افزایش رفت‌وآمد زائران در ۱۰ روز اخیر را تایید می‌کند و می‌گوید: بعد از شیوع کرونا وضعیت بازار به حدی رسیده بود که ۳۰ درصد از واحد‌های صنفی، فروشگاه خود را تعطیل کردند. خیلی از فروشنده‌ها نیز با مشکل برگشت چک‌های خود مواجه شدند، با این حال از زمانی که شیوع کرونا کمتر شده است، نشانه‌های بهبود نسبی بازار به‌خوبی دیده می‌شود.
البته او به تغییر برخی معادلات بازار هم اشاره کرده، می‌گوید: نزدیک به ۸۰ درصد از واحد‌های صنفی بازاررضا مستاجر هستند. کاهش تعداد زائران و افت شدید درآمد‌ها باعث شد برخی مالکان مجبور شوند واحد صنفی خود را به قیمت یک‌سوم سال ۹۸ اجاره دهند. همین مسئله سبب شده است برخی فروشگاه‌های تعطیل، بازگشایی شوند.
هرچند مودب از رشد ورود زائران به بازاررضا می‌گوید، با اشاره به افزایش قیمت بسیاری از کالا‌ها در یک سال اخیر، تاکید می‌کند که این مسئله قدرت خرید زائران را به‌شدت کاهش داده است، از این‌رو حجم خرید زائران نسبت‌به سال گذشته کمتر شده است. در این میان برخی افراد به‌دلیل کاهش قدرت مالی، مجبور هستند اجناس کم‌کیفیت‌تری را به‌عنوان سوغات بخرند.
بولوار طبرسی
خیابان طبرسی دومین مقصد ما برای بررسی وضعیت بازار‌های مشهد است. مشاهده خبرنگار ما نشان می‌دهد که در این محدوده نیز به‌طور نسبی بر تعداد زائران افزوده شده است. وارد بازار‌های این خیابان که می‌شویم، جمعیت زیادی را مشاهده می‌کنیم که مقابل ویترین‌ها درحال تماشای اجناس هستند، اما وقتی از وضعیت بازار و میزان قدرت خرید مردم پرس‌وجو می‌کنیم، یک جمله کوتاه به ما گفته می‌شود: «مردم تماشاگر هستند و فروشنده‌ها نظاره‌گر.»
فروشندگان معتقدند باتوجه‌به اینکه بخش زیادی از زائرانی که در این منطقه رفت‌وآمد می‌کنند، از نظر درآمدی جزو دهک‌های کم‌برخوردار جامعه هستند، رشد ورود زائران در عمل کسب‌وکار آن‌ها را رونق نبخشیده است. یک فروشنده پوشاک در این‌باره به خبرنگار ما می‌گوید: بیشتر زائران فقط قیمت‌ها را سوال می‌کنند و می‌گذرند. فروشنده دیگری هم توضیح می‌دهد: هم‌اکنون بخش اغذیه و مواد خوراکی، در این منطقه از رشد ورود زائران بهره‌مند شده‌اند، ولی کاسبی سایر فروشنده‌ها تعریفی ندارد.
خیابان شیرازی
بازار توس در نزدیکی حرم مطهر، اولین مجتمع تجاری خیابان شیرازی است که وارد آن می‌شویم. هرقدر شور و نشاط و ازدحام جمعیت در بازاررضا به‌چشم می‌آمد، خلوتی بازار و تعطیلی بخش درخورتوجهی از واحد‌های صنفی طبقه منهای یک و طبقه اول این مجتمع، اولین نکته‌ای است که نظر هر فردی را به خود جلب می‌کند. بازار این‌قدر کساد است که برخی فروشنده‌ها رغبتی برای گفتگو ندارند. بیژنی یکی از کسبه با اشاره به اینکه سال گذشته این بازار بسیار شلوغ بود، می‌گوید: بازار این‌قدر بی‌رونق است که خودم ساعت ۱۰ تا ۱۱ صبح فروشگاه را باز می‌کنم. به گفته او سفارش‌های مشتری‌های قدیمی سبب شده است او چراغ فروشگاه خود را همچنان روشن نگه دارد.
آخرین مقصد ما بازار مرکزی در خیابان شیرازی است. جایی که به گفته فروشنده‌ها، زمانی مملو از زائران عرب بود، اما اکنون دیگر خبری از حضور آن‌ها نیست. یک فروشنده به ما می‌گوید: خیابان شیرازی به حضور زائران عرب‌زبان شناخته می‌شود. دلیل این موضوع نیز وجود مراکز اقامتی آن‌ها در این خیابان است.
اما اکنون که دیگر خبری از حضور زائران کشور‌های عربی نیست، در عمل کسب‌وکار در این خیابان رونقی ندارد. یک فروشنده کتاب‌های عربی در این مجتمع نیز با اشاره به اینکه تا سال گذشته بیشتر مشتری‌های او زائران عرب‌زبان بودند، می‌گوید: مدت‌هاست که دیگر مشتری خارجی ندارم و تقاضای اندکی هم که وجود دارد، مربوط به طلاب و دانشجویانی است که به کتاب‌های عربی نیاز دارند.
کسب‌وکار‌ها
دبیر اتاق اصناف مشهد در گفتگو با خبرنگار ما می‌گوید: در ۱۰ ماهه اخیر ۳۰ تا ۳۵ درصد از واحد‌های صنفی، پروانه خود را باطل کرده‌اند. البته ابطال پروانه در برخی واحد‌های صنفی مانند پوشاک بیشتر بوده است. عبدا... افشاری با اشاره به وابسته بودن کسب‌وکار‌ها به ورود زائران در اطراف حرم مطهر می‌گوید: بسیاری از مجتمع‌های مستقر در این منطقه به‌دلیل شیوع کرونا زیان دیده‌اند، به‌طوری‌که برخی واحد‌ها حتی از تامین اجاره‌بهای خود ناتوان هستند.
وی می‌افزاید: حمایت از واحد‌های صنفی آسیب‌دیده از کرونا آن‌گونه که انتظار می‌رفت، نبوده است و همین مسئله سبب شده است آسیب‌های واحد‌های صنفی به‌کندی جبران شود. وی درباره ورود زائران به مشهد نیز می‌گوید: میزان ورود زائران نسبت‌به سال گذشته، اندک و ناچیز است و هنوز تا بازگشت رونق به بازار، راهی طولانی در پیش داریم.