واکاوی داستان زندگی نخستین مدیرکل تاریخ تربیت‌بدنی خراسان به بهانه امروز که شانزدهمین سالروز رفتنش است
مرتضی اخوان
۱۱ مهر ۱۳۸۲ چهره بر نقاب خاک کشید؛ درست ۱۶ سال پیش. سال‌های آخر دیگر خبری از آن دبدبه و کبکبه نبود. دیگر خبری از آن ستاره درخشان عرصه مدیریت ورزش استان نبود که تا قبل از بازنشستگی «مرد هزارکاره» ورزش بود. سال ۱۳۶۳ افترا‌ها و تهمت‌های زیادی به او زدند؛ اما دست آخر این حکم برائت بود که بر پیشانی‌اش خورد تا نخستین مدیرکل تربیت‌بدنی تاریخ خراسان از آزمون بدگویی‌ها و تهمت‌ها سربلند بیرون بیاید. با این وجود، او دیگر انگیزه‌ای برای حضور در ورزش نداشت و تا سال‌ها به محاق رفت. سال‌ها بعد با نام‌گذاری مجموعه ورزشی گلشهر مشهد به نام او، باری دیگر نامش بر سر زبان‌ها افتاد. مرحوم محمدتقی جعفریان، ستاره عرصه مدیریت ورزش در سال‌های قبل از انقلاب بود و نخستین مدیرکل تربیت‌بدنی خراسان به حساب می‌آید. او به اذعان بسیاری از اهالی ورزش، خدمات شایانی به ورزش این استان کرد. سالروز درگذشتش بهانه‌ای شد تا مروری بر زندگی مردی داشته باشیم که روزی، روزگاری، جایی در دل خاک این خطه سنگ بنای ورزش استان را محکم کرد.
شاگرد خلف مهران
یازدهمین روز از پاییز آخرین سال از سده دوازدهم هجری خورشیدی محمدتقی جعفریان در مشهد به دنیا آمد. او دوران ابتدایی را در مدرسه شاهرضا و دوره اول دبیرستان (۳ سال اول دبیرستان پس از شش سال دوره ابتدایی) را در دبیرستان ابن‌یمین به پایان برد. نقطه عطف آغاز مسیر پرفروغش تلنگری بود که استادش منوچهر مهران به او زد. سال ۱۳۱۷ که برای ادامه تحصیل به همراه چند تن از رفقایش به تهران رفته بود، در خیابان رخ‌به‌رخ منوچهر مهران شد. شاگرد به استاد رسید و مهران مسیر زندگی محمدتقی جعفریان را عوض کرد. مهران، درشکه‌ای را صدا زد و با پرداخت ۵ ریال به درشکه‌چی، شاگردش را به دانشسرای تربیت بدنی روانه کرد. ۲ ساعت بعد هم محمدتقی مبصر کلاس درس مهران شد. جعفریان بعد از دریافت دیپلم در سال ۱۳۱۹ به درخواست اداره فرهنگ خراسان به مشهد آمد و در ۲۰ سالگی دبیر ورزش دبیرستانی شد که خودش در آنجا تحصیل کرده بود؛ دبیرستان شاهرضا.
مدیرکلی پرماجرا در ۲۵ سالگی
مدیرکلی تربیت‌بدنی خراسان در سن ۲۵ سالگی، آغاز یک مسیر پرماجرا و هیجان‌انگیز است. محمدتقی هنوز در قامت مربی و ورزشکار دستش به نشان میرفت و دستی بر آتش ورزش داشت، اما لیاقتش خیلی زود او را به مقام مدیرکلی ورزش خراسان رساند. چه کسی باورش می‌شد که مربی جوان تیم دوومیدانی خراسان عنان ورزش استان را به دست بگیرد؟! جعفریان جوان در پیشرفت گوی سبقت را از هم‌دوره‌ای‌هایش ربود و یک‌سال‌ونیم بعد به‌عنوان مدیرکل راهی استان آذربایجان شد تا ورزش تبریز را به سامان برساند. او بار‌ها به مشهد بازگشت و بار‌ها مدیرکل بی‌چون و چرای ورزش استان شد. شاید سر جمع قریب به ۲۰ سال مدیرکل تربیت‌بدنی استان بود.
تجربه‌اندوزی از جنس جعفریان
محمدتقی جعفریان در طول حیات ورزشی‌اش همیشه در پی تجربه‌اندوزی‌های جدید بود. او در این مدت به کشور‌های مختلف سفر کرد تا تجربیات جدیدی در عرصه ورزش به دست بیاورد. آلمان، بلژیک، اتریش، انگلستان، فرانسه، ژاپن، فنلاند، کانادا، سوئد، نروژ، دانمارک، شوروی سابق، هندوستان، پاکستان، افغانستان و... تنها تعدادی از اقلیم‌های هفت‌رنگ جهان است که جعفریان با سفر به آن‌ها بر تجربیات ورزشی خود افزود. او در ۳ المپیک ۱۹۶۰ رم، ۱۹۶۴ توکیو و ۱۹۷۲ مونیخ همراه با کاروان ایران به مسابقات اعزام شد.
نشان روی نشان، افتخار روی افتخار
جعفریان مرد هزارکاره ورزش بود. او فوتبالیستی بود که بسکتبال هم بازی می‌کرد و دوومیدانی‌کاری بود که کشتی هم می‌گرفت؛ مردی همه‌فن‌حریف. با این وجود بیشتر شهرت جعفریان در مربیگری و داوری بود. مربی دوومیدانی، فوتبال، بسکتبال و... در برابر داوری کشتی آزاد و فرنگی و باستانی. انگار رشته‌ها برای او بی‌معنا بودند. مرد عرصه مدیریت سرد و گرم چشیده همه رشته‌های ورزشی بود تا در مسیر دشوار هدایتگری خودش بهتر از هر کسی دلسوز جامعه ورزش باشد. ۶۶ مدال رنگارنگ استانی و کشوری، ۱۸۰ تقدیرنامه، نشان فرهنگ، سپاس، کوشش، نشان درجه یک، دو و سه تربیت‌بدنی، نشان نهضت ورزشی و... تنها بخشی از افتخارات اوست. جعفریان از سال ۱۹۵۹ میلادی تا بازنشستگی عضو سازمان اتحادیه ورزش جهانی هم بود.
روایت‌های مختلف از یک عملکرد
روایت‌های مختلفی از وضعیت ورزش استان در زمان حیات محمدتقی جعفریان در دست است؛ روایت‌هایی معتبر از کار‌هایی که او برای ورزش این خطه انجام داده است. منوچهر نقافی، خبرنگار ورزشی پیش‌کسوت و کهنه‌سوار ورزش استان، درباره جعفریان می‌گوید: «او یکی از معدود شخصیت‌هایی بود که همیشه آثار خدماتش در تاریخ ورزش استان باقی می‌ماند. جعفریان در دورانی ورزش استان را بالنده کرد که بودجه آن‌چنانی برای ورزش در میان نبود و این توان مدیریتی او بود که ورزش خراسان را رونق بخشید». نقافی مبتکر بودن را یکی از ویژگی‌های او می‌داند و خاطرنشان می‌کند: «سالن مهران محصول کار جعفریان است. او مدیری مبتکر بود و با دست خالی خدمات زیادی را ارائه داد.» حرف‌هایی که محمدرضا خزاعی، پیش‌کسوت عرصه خبر و ورزش هم به آن اشاره می‌کند: «وضعیت ورزش استان در زمان او بسیار خوب بود. او بدون امکانات کار می‌کرد و خراسان را به جایگاه واقعی ورزش رساند.» جعفریان با عملکرد درخشانش در دوران مدیریت بر ورزش استان، نامی نیک از خود در تاریخ بر جای گذاشت.