نگاهی به شرایط سربازی در کشورهای مختلف جهان به بهانه شایعاتی مبنی بر تغییر قانون سربازی در مجلس.
سیدمحمدرضا هاشمی | شهرآرانیوز؛ در سال‌های گذشته تغییرات زیادی در چگونگی گذراندن دوره خدمت سربازی در ایران اعمال شده است، مثل اجرای طرح «هر سرباز، یک مهارت» که براساس آن تلاش می‌شود دوره سربازی به فرصتی برای یادگیری یک مهارت کاربردی در زندگی سربازان پس از پایان خدمت آن‌ها تبدیل شود.
چند روز قبل یکی از نمایندگان مجلس از تدوین طرحی پیشنهادی برای تغییر در ساختار سربازی خبر داد. طرحی که با درنظرگرفتن وضعیت حساس کشور، سربازی را از ۲سال به ۵سال تبدیل می‌کند که اختیاری خواهد بود و برای کسانی که سربازی نمی‌روند، طرح مالیات بر امنیت پیشنهاد شده است. جزئیات بیشتری از این طرح منتشر نشده است، اما به‌نظر می‌رسد مجلسی‌ها در تلاش‌اند تا سربازی از آنچه امروز است، متفاوت‌تر باشد.
تاریخچه‌ای از سربازی در ایران
براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، همه مردان ایرانی بالای ۱۸سال به‌جز مواردی که استثنا شده‌اند، باید به خدمت سربازی بروند. مردان ایرانی، پیش از پایان خدمت اجباری سربازی از انجام هرگونه خدمات دولتی و بهره‌مندی از برخی خدمات شهروندی بازداشته می‌شوند، مگر با داشتن مدرک معافیت موقت. لایحه خدمت اجباری نظام‌وظیفه نخستین‌بار در ایران در سال۱۳۰۳ به‌دست رضاشاه به مجلس شورای ملی چهارم تقدیم شد و قانون نظام اجباری که مشتمل بر ۳۶ ماده بود، در نشست۱۷۸ مجلس شورای ملی، دوره۵ در ۱۶ خرداد۱۳۰۴ تصویب شد تا بخشی از نیاز نظامی ایران آن دوران را برطرف کند. از آذرماه ۱۳۹۹ مدت خدمت سربازی در ایران در مناطق عادی بومی ۲۴ماه و در عادی غیربومی ۲۱ماه تعیین شده است؛ ۲۴ ماهی که در دوره‌ای مهم از زندگی پسر‌ها اتفاق می‌افتد و بسیاری از جوانان با چالش‌های زیادی در این دوره از زندگی شان مواجه‌اند.
وضعیت سربازی در دیگر کشورهای جهان
جالب است بدانید که در برخی کشور‌ها سربازی از ۲۱هفته تا ۱۱سال اجباری است. از قرن‌ها پیش، مسئله نیاز به «سرباز» برای تأمین امنیت و تقویت ارتش، در ایران و دیگر کشور‌ها، چالشی برای همه دولت‌ها محسوب می‌شده و راه‌حل‌های متعددی برای حل آن در نظر گرفته شده است.
از معروف‌ترین این راه‌حل‌ها، ایده «سرباز اجباری» بود که شکل «مدرن» آن نخستین‌بار در دوره انقلاب فرانسه و در سال۱۷۹۸ به کار گرفته شد تا نخستین جمهوری جهان مدرن بتواند با این طرح از خود در مقابل حملات احتمالی دفاع کند. فرانسه با این اقدام به ارتش بزرگ و قدرتمندی دست پیدا کرد که به‌ظاهر با هزینه‌ای اندک برای دولت این کشور به دست آمده بود و در بحبوحه تنش‌های جهانی اواخر قرن هجدهم، امتیاز بزرگی برای دولت برخاسته از انقلاب این کشور به شمار می‌رفت. بین سال‌های۱۸۰۰ تا ۱۸۱۳، بیش از ۲ میلیون و ۶۰۰هزار مرد فرانسوی به ارتش این کشور فرستاده شدند که در مقابل ارتش‌های حرفه‌ای، اما چندده‌هزار نفری دیگر دولت‌های اروپا، قدرت ویران‌کننده‌ای را به نمایش می‌گذاشتند. ناپلئون با استفاده از قدرت نظامی اجباری توانست «ارتش سلطنتی پروس» را شکست دهد تا ایده سربازی اجباری در کشورهای دیگر نیز به‌تدریج در قرن نوزدهم به کار گرفته شود.
کشور‌هایی که بیش از ۱۸ماه سربازی اجباری دارند
در بین کشورهای جهان حدود ۱۱درصد (۲۴ کشور) سربازی اجباری بیش از ۱۸ماه دارند که کشور ما هم یکی از آن‌هاست.
کره‌شمالی: در میان همه کشورهای جهان، کره‌شمالی طولانی‌ترین مدت خدمت سربازی را دارد. براساس قانون این کشور مردان ۱۱سال و زنان ۷سال به خدمت اجباری می‌روند.
مصر: مدت خدمت هر مرد مصری بنابر میزان تحصیلاتش از ۱۴ تا ۳۶ماه است. اخراجی‌های دبیرستان‌ها باید ۳۶ماه (۳سال) خدمت کنند. دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها بنابر میزان تحصیلات خود کمتر خدمت می‌کنند. اما افرادی که سنشان از ۳۰ بگذرد، دیگر برای ارتش تلقی مناسب نمی‌شوند و باید جریمه پرداخت کنند، به همین دلیل برخی مصری‌ها برای اینکه از خدمت فرار کنند، به کشورهای خارجی می‌روند تا سنشان از ۳۰ بگذرد. آن‌ها در کنار ۵۸۰دلار جریمه نقدی، از استخدام در نهاد‌های رسمی منع می‌شوند.
اریتره: در این کشور مردان و زنان جوان و ازدواج‌نکرده باید ۱۸ماه خدمت ملی نظامی را سپری کنند. بااین‌حال، خدمت سربازی در این کشور گاهی چندین سال طول می‌کشد و حتی در مواردی به‌طور نامحدود ادامه می‌یابد. براساس گزارشی که عفو بین‌الملل در سال۲۰۱۵ منتشر کرده است، سربازی در این کشور گاهی به کار اجباری تغییر ماهیت می‌دهد. شرایط سربازی در این کشور چنان وحشتناک است که یکی از دلایل اصلی فرار شهروندان اریتره به خارج از این کشور به شمار می‌رود.
کره‌جنوبی: این کشور که از نظر فنی همچنان در جنگ با کره‌شمالی است، شکل سخت‌گیرانه خدمت ملی سربازی را دارد. همه مردانی که از نظر فیزیکی مشکلی نداشته باشند، باید ۲۱ماه در نیروی زمینی، ۲۳ماه در نیروی دریایی یا ۲۴ماه در نیروی هوایی خدمت کنند. بااین‌حال، شهروندانی که در رویداد‌های ورزشی به موفقیت برسند از این قانون معاف‌اند.
سوریه: خدمت سربازی برای همه مردان سوری اجباری است. در سال۲۰۱۱، بشار اسد، رئیس‌جمهور این کشور، فرمانی صادر کرد که براساس آن مدت خدمت سربازی از ۲۱ماه به ۱۸ماه کاهش یافت. کارگران دولتی که از سربازی فرار کنند با خطر ازدست‌دادن شغل خود مواجه می‌شوند. به‌گزارش عفو بین‌الملل افرادی که از سربازی در سوریه فرار کنند، به ۱۵سال زندان محکوم می‌شوند.
افغانستان: درحالی‌که تا سال ۱۳۵۰ خدمت سربازی ۲۴ ماهه در افغانستان اجباری بود، حالا نزدیک به ۴ دهه است که خدمت سربازی در افغانستان اجباری نیست. ارتش افغانستان از میان ۱۳۸کشور ارزیابی‌شده در رتبه ۷۸ قرار دارد. کشورهای دیگری ازجمله ترکمنستان، ارمنستان، ونزوئلا، تاجیکستان، بورکینافاسو، تایلند، ترکمنستان، سنگاپور، سودان، سومالی، ویتنام و... هم بین ۱۸ تا ۲۴ماه سربازی اجباری دارند.
سربازی در دیگر کشور‌ها
جالب است بدانید که کشور‌هایی در جهان هستند که صرفا به‌صورت نظامی غیرمسلح سربازی دارند که به‌نوعی به کار اجباری شباهت دارد. ۷ کشور آنگولا، اسپانیا، قبرس، استونی، الجزایر، بلاروس، لاتویا با این روش خدمت سربازی دارند.
۱۴کشور دیگر جهان هم سربازی انتخابی دارند و معمولا بین ۱۸ تا ۳۲ساله‌ها می‌توانند انتخاب کنند که مایل‌اند به سربازی بروند یا نه؛ کشور‌هایی مانند اندونزی، تایلند، مالزی و سنگال. اما دراین‌میان ۱۲۳کشور سربازی اجباری ندارند و فقط از نیرو‌های داوطلب استفاده می‌کنند؛ کشور‌هایی مثل آرژانتین، کانادا، امارات متحده عربی و ایالات متحده آمریکا، مقدونیه، کویت، آلمان و....