جنس کار کتاب فروشی سروکار داشتن با فکر و روان انسان هاست. اما در شرایط فعلی به علت مشکلات عدیده اقتصادی در کتاب فروشی‌ها مانند خواب سرمایه، اجاره سنگین، گرانی کتاب و عوامل دیگر، فشار اقتصادی بسیاری به این قشر وارد شده است. با تعطیلی‌های اخیر نیز بر دیگر مشکلات آن‌ها افزوده شده و آسیب جدی دیده اند. با چند تن از کتاب فروشان مشهدی گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
لیلا کوچک زاده | شهرآرانیوز - «آیا فرهنگ کشور تعطیل بردار است؟ آیا تعطیلی کتاب فروشی نادیده انگاشتن آرامش روانی جامعه نیست؟ آیا مردم به غیر از غذای جسم به غذای روح احتیاج ندارند؟»
این‌ها بخشی از نامه ۱۰۰ کتاب فروش از سراسر کشور به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است که به دنبال موج چهارم کرونا نوشته شد. در این نامه به نقش و جایگاه کتاب فروشان و اهمیت آن‌ها در صنعت نشر و همچین مشکلات اقتصادی آن‌ها اشاره شده است. آن‌ها مطرح کرده اند که طبق بررسی‌ها سرانه مطالعه مردم جهان در ایام کرونا رشد خوبی داشته و خیلی از افراد در ایام قرنطینه به کتاب پناه آورده اند تا درد و آلام خود را در کنار کتاب، تسکین دهند.
آن طور که مشخص است، جنس کار کتاب فروشی سروکار داشتن با فکر و روان انسان هاست. اما در شرایط فعلی به علت مشکلات عدیده اقتصادی در کتاب فروشی‌ها مانند خواب سرمایه، اجاره سنگین، گرانی کتاب و عوامل دیگر، فشار اقتصادی بسیاری به این قشر وارد شده است. با تعطیلی‌های اخیر نیز بر دیگر مشکلات آن‌ها افزوده شده و آسیب جدی دیده اند. با چند تن از کتاب فروشان مشهدی گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
مجبور شدم کتاب فروشی را به شغل دیگری اجاره دهم
مدیر کتاب فروشی «خورشید خانم» که از سال ۸۰ در حوزه کتاب فعال بوده است، در شرایط فعلی، مجبور شده برای مدتی فروشگاه کتاب را به شغل دیگری اجاره بدهد. رعنا میرنژاد می‌گوید: به جز طرح‌های تابستانه و زمستانه کتاب از کتاب فروشان حمایتی نمی‌شود و در این شرایط هم با وجود تعطیلی، بر مشکلات این صنف افزوده شده است.
او اضافه می‌کند: فعالیت در حوزه کتاب و فرهنگ، کاری دلی است، اما در شرایط سخت اقتصادی و شیوع کرونا، باید به فکر تأمین هزینه هایمان نیز باشیم. اگر مسئولان بهداشت ترجیح داده اند که ما تعطیل باشیم ما هم از این موضوع که به نفع سلامت همه است، استقبال می‌کنیم، اما وقتی ما عوارض شهرداری و مالیات و حق عضویت اتحادیه را به موقع پرداخت می‌کنیم، انتظار داریم در این شرایط اضطراری، دولت هم با حمایت‌های مالی از ما پشتیبانی کند.
درواقع کمک‌های نقدی و مالی، جزو وظایف یک دولت است و باید انجام شود. به گفته میرنژاد هم اکنون برای اینکه فروششان به صفر نرسد، در فضای اینستاگرام، فعالیت می‌کنند. او همچنین به تغییر سلیقه مطالعه مردم در دوران کرونا اشاره می‌کند و می‌گوید: در این دوران بیشتر کتاب‌هایی در حوزه روان شناسی و تربیتی و کسب و کار مورد توجه مردم قرار گرفته است که البته دسترسی به این کتاب‌ها از طریق مطالعه کتاب‌های الکترونیک آسان و میسر شده است. درهرصورت ما در گذشته بهترین کتاب‌های هر حوزه را می‌آوردیم و طرف دار هم داشتند، اما الان شرایط متفاوت شده است و بنابراین ترجیح داده ام خیلی کتاب یا کالای جدید سفارش ندهم.
فروشمان به یک دهم رسیده است
پردیس کتاب مشهد با شرکت نکردن در طرح‌های فصلی کتاب که در این مجموعه باعث تجمع می‌شده، تجربه خوبی را در رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی از زمان شیوع کرونا پشت سر گذاشته است.
علی رجب زاده مدیر این کتاب فروشی می‌گوید: ما در دوران کرونا همه مسائل بهداشتی را رعایت می‌کنیم. مردم بدون ماسک حق ورود ندارند. فضایمان بزرگ است و هر فرد بیشتر از ۱۵ دقیقه اجازه حضور ندارد. اما اگر قرار است شیوع کرونا متوقف شود، باید همه رعایت کنند و ما هم تابع هستیم. ولی وقتی شغلی مانند شیرینی فروشی که احتمال بیشتری برای شیوع کرونا دارد، باز است و آزادانه فعالیت می‌کند و در ردیف مشاغل ضروری قرار می‌گیرد، تعطیلی کتاب فروشی‌ها بی دلیل به نظر می‌رسد. به گفته رجب زاده فروش فعلی این مجموعه که از طریق سایت انجام می‌شود به یک دهم رسیده است.
او بیان می‌کند: همه افراد نمی‌توانند از سایت خرید کنند و شرایط کاری ما با زمانی که فروشگاه باز است، خیلی متفاوت شده است. درحالی که همچنان هزینه‌ها وجود دارد، فروشمان پایین آمده است. او هم به این اشاره می‌کند که کتاب فروشی‌ها در چند کشور جهان جزو مشاغل دسته یک قرار گرفته اند. چون در این مدت به تجربه ثابت شده که سرانه مطالعه افراد افزوده شده و نیاز به کتاب خوانی در جامعه افزایش یافته است. او مصداق این حرف را افت نکردن فروششان در دوران کرونا در مقایسه با مشاغل دیگر می‌داند.
تعطیلی سوم، صدای کتاب فروشان را درآورد
«در دوران کرونا و قرنطینه استقبال خوبی از کتاب شد، اما به واسطه تعطیلی‌ها آسیب دیدیم» مدیر فروشگاه «شهر کتاب» این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: قشر کتاب فروش در مقایسه با اصناف دیگر کشور به دلیل حمایت نشدن مردم و مسئولان متضرر شده اند.
به گفته محسن بالاپژوه اکنون که فاز سوم تعطیلی اصناف پیش آمده، صدای کتاب فروشان هم درآمده است. او مطرح می‌کند: تعطیلی‌ها یک یا دو روز نیست که بگوییم ایرادی ندارد. تمام فروردین سال گذشته و دو هفته آذر و حالا نیز دو هفته که البته ممکن است، تمدید شود، ما را دچار چالش کرده است. او بر این باور است که فروش مجازی هم هزینه‌های فروشگاه را جبران نمی‌کند. بالاپژوه می‌گوید که در کتاب فروشی تجمع و ازدحام اتفاق نمی‌افتد و با آغاز تعطیلی اصناف از اتحادیه ناشران درخواست داشته اند که با تعطیل شدن این صنف مخالفت شود که البته نتیجه‌ای نداشته است.
به گفته او در شرایط کنونی کتاب فروشی‌های کوچک‌تر و محلی که مشتری ثابت و کمی دارند، بیشتر از همه آسیب خواهند دید و با ادامه تعطیلی‌ها نابود می‌شوند.
مدیر شهر کتاب هم بر این نظر است که با سیاست یک بام و دوهوا نمی‌توان مقابل شیوع کرونا ایستاد و اگر قرار بر قرنطینه و تعطیلی است، همه در این مسیر سهیم شوند.
فروشگاه شهر کتاب نیز در تعطیلی پیش رو هر روز از ساعت ۹ صبح تا ۸ شب، به صورت تلفنی و از طریق فضای اینستاگرام، فعالیت می‌کند.
اصل کا ر ما حضوری است
«کتابخانه کوچک ما» با محصولات کتاب و بازی کودکان که از دهه ۶۰ در خیابان سناباد فعال است و حالا دو شعبه دیگر در بولوار پیروزی و سجاد دارد، شرایط مشابهی را با دیگر کتاب فروشان مشهدی دارد. آرش کمال پور مدیر فروشگاه شعبه پیروزی می‌گوید: روبه روی فروشگاه ما، برای خرید مرغ، صف ۱۰۰ نفری تشکیل می‌شد. اما این فروشگاه ماست که با وجود رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی و خانواده‌هایی که همه با ماسک تردد می‌کنند، باید تعطیل شود.
به گفته او این تعطیلی‌ها به صنف کتاب فروشان با وجود هزینه‌های بالای اجاره و سود‌های کم و ... آسیب زیادی رسانده است. کمال پور همچنین تأکید می‌کند: کار این مجموعه در دوران قرنطینه با استقبال خانواده‌ها روبه رو شد، چون آن‌ها می‌دانستند باید در خانه برای فرزندان خود سرگرمی و بازی تهیه کنند. اما حالا باید فروش اینترنتی را قوی کنیم. درحالی که بازهم اصل کارشان فروش حضوری است.