آیا این قشر از جامعه که مجبور و ناگزیر از حضور منظم در ساعات کاری ادارت خود و ارتباط مستمر با همه اقشار شهروندان هستند از مصونیت و بهداشت لازم دربرابر این بیماری مهلک برخوردارند یا خیر؟
مصطفی توفیقی | شهرآرانیوز؛ در‌حالی‌که شرایط شیوع بیماری کرونا روز‌به‌روز وخیم‌تر می‌شود و رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد، به مسئولان هشدار می‌دهد رتبه کشور در مرگ‌و‌میر در‌حال ارتقاست و حتی یک روز تأخیر در واکسیناسیون گسترده و عمومی نابخشودنی است، به‌نظر می‌رسد برنامه‌ها و آیین‌نامه‌های مقطعی برای بهبود شرایط کارمندان در‌مقابل آسیب‌های ناشی از کرونا، همچنان این گروه را یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار دربرابر حمله این ویروس قرار داده است.
به‌ویژه اصرار دولت بر فعال بودن بخش‌های مختلف این نهاد در شرایطی که بیشتر شهر‌های کرونایی رنگ قرمز و سیاه به خود گرفته‌اند و خبری هم از واکسیناسیون کارمندان نیست، موجب شده کارمندانی که هر روز (و در مواردی روز درمیان) در محل کار خود حاضر می‌شوند به‌طور مرتب در معرض بلایای ناشی از این بیماری باشند، و همه این‌ها در حالی است که گزارش میدانی شهرآرا نشان می‌دهد که نه‌تن‌ها محیط مناسب کاری، روانی و بهداشتی برای بیشتر کارمندان شهر مشهد فراهم نشده است، بلکه با کاهش منابع مالی، ارائه‌نشدن خدمات مناسب بهداشتی و نیز بی‌توجهی به بهداشت روانی کارمندان و خانواده‌های ایشان در دوران شیوع کرونا، عرصه خدمت‌رسانی کارمندان اعم از کارکنان دولت و دستگاه قضا روز‌به‌روز دشوارتر و آسیب‌پذیر‌تر می‌شود. این گزارش نگاهی دارد به حال و روز کارمندان در روزگار کرونا که با حضور مستمر این قشر برای خدمت‌رسانی شهروندان در سخت‌ترین شرایط بهداشتی و روانی، می‌توان آن‌ها را «خط دوم جهاد» پشت سر خط مقدم جامعه پزشکی ایران نامید.
پیشگیری، در حد تابلو!
در‌حالی‌که در یک سال گذشته، هر‌از‌گاهی خبر‌هایی از بخشنامه‌های نوبتی در اعمال دورکاری کارکنان دولت شنیده می‌شود، اخبار کمتر منتشرشده و کمتر دیده‌شده از فوت کارمندان دولت در میان اخبار رسمی و غیر‌رسمی، این پرسش را ایجاد می‌کند که آیا به‌واقع این قشر از جامعه که مجبور و ناگزیر از حضور منظم در ساعات کاری ادارت خود و ارتباط مستمر با همه اقشار شهروندان هستند از مصونیت و بهداشت لازم دربرابر این بیماری مهلک برخوردارند یا خیر. برای پاسخ به این پرسش راه درازی در پیش نداریم؛ به ادارات مختلف مشهد سر می‌زنیم و در یکی از این ادارات دولتی در جمع کوچکی از کارمندان حاضر می‌شویم تا حرف هایشان را از شرایط این روز‌های آن‌ها بشنویم. اما پیش از صحبت با کارمندان این اداره با تعدادی از مراجعه‌کنندگان هم‌کلام می‌شویم.
رضا عبیدی، سی‌و‌پنج‌ساله، به‌دلیل کار‌های اداری خود از قبل شیوع کرونا درگیر رفت‌و‌آمد‌های اداری در این سازمان بوده است. او درباره وضعیت بهداشتی ادارات دولتی می‌گوید: به‌خاطر دارم حدود یک سال پیش همین وقت‌ها که به ادارات می‌آمدیم، بیشتر اوقات افرادی با لباس تمام‌سفید عایق دربرابر بیماری سراغمان می‌آمدند و ما را برانداز می‌کردند و مثلا تب‌سنج داشتند. کم‌کم آن آدم‌ها و آن آزمایش‌ها تبدیل شدند به دستگاه‌های الکل‌پاش! و حالا وقتی به ادارات مراجعه می‌کنیم کمتر سد دفاعی دربرابر هجوم بیشترشده کرونا می‌بینیم، انگار نه انگار که مرگ‌و‌میر‌ها این‌قدر زیاد شده است.
مریم سالاری، بیست‌و‌نه‌ساله، دیگر ارباب رجوع این اداره می‌گوید: دولت و سایر نهاد‌ها مرتب شعار مقابله با کرونا سر می‌دهند، اما حداقل توقع شهروندان این است که خود ادارات دولتی در این امر پیشگیری و مبارزه پیشگام کنند، نه اینکه حمایت از جان و سلامت شهروندان و ارباب‌رجوع‌ها را در افزایش بنر‌ها و تابلو‌های تبلیغاتی خلاصه کنند.
در‌حالی‌که مشاهدات میدانی گزارشگر شهرآرا در ادارات شهر مشهد نشان از پیش‌بینی‌نشدن تدارکات ویژه برای مبارزه با گسترش بیماری کرونا در اوج شیوع آن دارد، گفته‌های کارمندان همین ادارات و مشاهدات عینی خبرنگاران شهرآرا نشان می‌دهد که این خطرات برای کارمندان این ادارات به‌مراتب بیش از ارباب‌رجوع است. در جمع کوچک تعدادی از کارمندان همین اداره دولتی از شرایط این کارمندان در دوران اوج شیوع بیماری کرونا و دغدغه‌های آن‌ها می‌پرسیم.
یکی از کارمندان این اداره با اشاره‌به وضعیت بهداشتی محل کار خود می‌گوید: اگرچه در هفته‌های اول شیوع کرونا چه بسا بیش از انتظار طبیعی، اتاق‌ها و وسایل و... را ضد‌عفونی می‌کردند، الان دیگر خبری از آن حساسیت‌ها نیست و با کاهش زمان کار نیرو‌های خدمات اداره، بهداشت معمول اینجا نیز کمتر رعایت می‌شود.
این کارمند همچنین با گلایه از فراهم‌نشدن شرایط مناسب برای کار خود و همکارانش، به شهرآرا توضیح می‌گوید: از اینکه مایع دستشویی بیشتر یا امکانات بهداشتی کامل‌تری در اداره قرار بدهند دریغ می‌کنند، چه برسد به اینکه برای ما اتاقک محافظ ایجاد کنند. البته بررسی میدانی شهرآرا نشان می‌دهد با وجود بهره‌مند‌نبودن کارمندان اداره مذکور و برخی ادارات دیگر از چنین امکانات پیشگیری، بیشتر ادارت دولتی مشهد از چنین امکاناتی برخوردار شده‌اند، اگرچه در مواردی کارمندان می‌گویند که این حفاظ‌ها را از فرط نگرانی، با هزینه شخصی درست کرده‌اند.
غربالگری بی غربالگری
یک کارمند درباره نحوه شناسایی مبتلایان در بدو ورود به ادارات می‌گوید: اگرچه پیش از این و برای مدتی محدود با حضور افرادی از اداره بهداشت به شناسایی افراد مشکوک در ادارات پرداخته می‌شد، هم‌اکنون هیچ‌گونه برنامه‌ای برای این غربالگری وجود ندارد. بررسی میدانی شهرآرا نشان می‌دهد اگرچه در بیشتر ادارات شهر مشهد موارد مختلفی از ابتلا به کرونا در میان کارمندان مشاهده شده است، اداراتی که پیش از این ضد‌عفونی‌کننده، گیت مراقبت یا پایگاه بهداشتی برای شناسایی موارد مشکوک ابتلای کرونا برقرار کرده بودند.
هم‌اکنون با حداقل امکانات پیشگیری و شناسایی در حال فعالیت اداری روزمره خود هستند.
مسائل مالی دولت، گریبان‌گیر کارمندان؟
کارمند دیگری که دارای سابقه بیشتر کار دولتی است و در حوزه مالی مشغول فعالیت است، یکی از دلایل کاستی‌های بهداشتی ادارات را مسائل مالی دولت عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: تأمین‌نشدن بودجه ادارات در بسیاری از موارد این ادارات را مجبور به کاهش هزینه‌های مصرفی و جاری خود تا بیشترین حد ممکن کرده است، تا جایی‌که نه‌تن‌ها در اقلام بهداشتی، بلکه در استفاده از انرژی هم کاستی‌هایی وجود دارد. از‌جمله اینکه در زمستان شایع شده بود بخشنامه‌هایی به ادارات ابلاغ شده که مصرف انرژی خود را کاهش دهند و این موجب قطع عامدانه گاز در ادارات و سرماخوردگی همکارانمان در دوره شیوع کرونا شده بود.
در‌حالی‌که شهرآرا نمی‌تواند همه صحبت‌های این کارمند پنجاه‌و‌چهارساله دولت را تأیید کند، بسیاری از کارمندان ادارات دولتی همچنین از کاهش و قطع بودجه اضافه‌کاری خود گلایه می‌کنند و می‌گویند در شرایطی که درآمد‌های جاری کارمندان کمتر، مشاغل دوم آن‌ها بیشتر تعطیل، و مخارج آن‌ها به‌ویژه هزینه‌های درمانی آن‌ها بسیار بیشتر شده است، این شرایط پرداخت حقوق و مزایا نیز زندگی را بر آن‌ها تنگ‌تر کرده است.
یکی از خانم‌های شاغل در این اداره اینطور انتقاد می‌کند: تنها خدمات بهداشتی که در یک سال اخیر در‌اختیار ما قرار داده‌اند، یک بسته ماسک پنجاه‌عددی بوده و بس، یعنی ما هزینه مصرف ماسک و الکل و... را هم از جیب خودمان می‌دهیم، در‌حالی‌که حداقل انتظاری که از دولت می‌رود، این است که خدمات پیشگیری، بسته‌های بهداشتی و امکانات مراقبتی رایگان در‌اختیار کارکنان خود قرار دهد تا خانواده ما هم این‌قدر نگران کار ما در محیط پر‌رفت‌و‌آمد اداره نباشند.
نه واکسن، نه حمایت
با همه این گفت‌و‌شنود‌ها و حرف و حدیث‌ها، استانداری خراسان رضوی در‌حالی محدودیت حضور کارکنان را به‌صورت «کاهش حضور تا یک‌سوم کارکنان دستگاه‌های ارائه‌دهنده خدمات ضروری و مرتبط با خدمات اساسی در محل کار با تشخیص بالاترین مسئول دستگاه» و «کاهش حضور کارکنان سایر دستگاه‌ها تا یک‌دوم» اعلام کرده است که خبر چندانی از رسیدن واکسن به کارمندان ادارات مشهد به گوش نمی‌رسد. واکسنی در کار نیست و اگر هم هست، حرفی از اولویت این قشر در برخورداری از آن مطرح نمی‌شود.
به گزارش روابط عمومی سازمان نظام پزشکی مشهد، دکتر علی بیرجندی‌نژاد، رئیس سازمان نظام پزشکی مشهد، ضمن هشدار به مسئولان امر گفت: رتبه کشور در مرگ‌و‌میر در‌حال ارتقاست و حتی یک روز تأخیر در واکسیناسیون گسترده و عمومی، نابخشودنی است. اگر وزارت بهداشت در نوروز به هر علتی نتوانست مؤثر وارد میدان شود دست کم در واکسیناسیون گسترده قافیه را نبازد. انتظار همه جامعه از شخص وزیر و مجموعه وزارت بهداشت تهیه واکسن، واکسن و واکسن است. وی وضعیت بیمارستان‌ها را غیرقابل باور خواند و گفت: به اذعان بسیاری از همکارانمان در بسیاری از اورژانس‌ها نزدیک به تکمیل ظرفیت هستیم و ادامه این روند باعث خواهد شد تختی برای بستری بیمار جدید نداشته باشیم.
وی ادامه داد: این در‌حالی است که بسیاری از مسئولان به‌جای اقدام فوری، در پی یافتن مقصر هستند؛ خرج‌کردن از مردم و اتهام‌زنی به آن‌ها نیز راحت‌ترین مسیر برای عده‌ای شده است؛ یک روز سفر‌های نوروزی و روز دیگر صف‌های مرغ مورد اتهام است.
بیرجندی‌نژاد افزود: متأسفانه بعضی افراد بسیار راحت از رسیدن آمار فوتی‌ها به ۱۰۰۰ و ۱۵۰۰نفر در روز سخن می‌گویند. آیا کشوری که با بحران جمعیتی روبه‌رو است و نرخ موالیدش در سال گذشته بهت‌آور است، این‌قدر راحت باید از جان‌دادن سرمایه‌های انسانی و نیروی کار خود بگذرد؟ وی ادامه داد: امروز واکسن ضروری است؛ اگر امروز واکسن داخلی به مردم نمی‌رسد، نباید منتظر فردا شد.
هشدار درباره آسیب‌های روانی کارمندان
در شرایطی که شیوع بیماری کرونا و کمبود امکانات و خدمات، سلامت جسمی کارمندان و خانواده‌های آن‌ها را با مخاطرات جدی روبه‌رو کرده است، روان‌شناسان درباره عوارض روانی و عاطفی این شرایط بر قشر کارمند و خانواده‌های آن‌ها نیز هشدار می‌دهند.
ملیکا عبادی، مشاور خانواده، در گفتگو با شهرآرا معتقد است اضطراب‌های ناشی از مواجهه هر‌روزه و مداوم کارمندان با جامعه‌ای که ویروس کرونا در آن شایع است، نه‌تن‌ها خود این کارمندان، که خانواده‌های همیشه‌نگران آن‌ها را نیز در‌معرض آسیب‌های روان‌شناختی قرار داده است. به گفته این روان‌شناس، کسانی که در‌معرض مستقیم ارتباط مستمر با همه شهروندان هستند و برای آن‌ها دربرابر کووید۱۹ هیچ‌گونه مصونیتی وجود ندارد، به نوعی مدام با اضطراب احتمال درگیر‌شدن با این بیماری نیز مواجه هستند.
عبادی تأکید می‌کند: حداقل کاری که ادارات دولتی برای عبور دادن کارمندان خود از این مرحله آسیب‌پذیری روانی انجام می‌دهند، این است که از کمک روان‌شناسان و مشاوران استفاده کنند، و اگر امکانات استقرار مشاور در ادارات را ندارند، دست‌کم با ایجاد ارتباط بین کارکنان خود با مشاوران و تشویق کارکنان برای استفاده از خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناسی، زمینه را برای تقویت سلامت روانی و کارایی حرفه‌ای کارمندان فراهم آورند.