به هر شبکه اجتماعی که سر می‌زنی، با ویدئوی دردناک کتک‌خوردن گورخر‌های آفریقایی روبه‌رو می‌شوی. گورخر‌های بخت‌برگشته بدون هیچ‌گونه تجهیزات مراقبتی، هراسان و سرگردان به‌دنبال پناهی می‌گردند.
الهه توانا | شهرآرانیوز؛ به هر شبکه اجتماعی که سر می‌زنی، با
ویدئوی دردناک کتک‌خوردن گورخر‌های آفریقایی روبه‌رو می‌شوی. گورخر‌های بخت‌برگشته بدون هیچ‌گونه تجهیزات مراقبتی، هراسان و سرگردان به‌دنبال پناهی می‌گردند. یکی‌شان داخل جوی آب می‌افتد و به‌نظر می‌رسد پایش شکسته باشد. چند مرد در تصویر دیده می‌شوند که گویا مسئول انتقال گورخرها هستند، ولی از رم‌کردن آن‌ها ترسیده‌اند و به‌وضوح از کاری که بهشان سپرده شده‌است، هیچ سررشته‌ای ندارند. یک نفر مسئولیت کار را بر عهده می‌گیرد و با چیزی شبیه کمربند به جان گورخر می‌افتد تا به شیوه‌ای غیرانسانی و غیراصولی، گورخر آسیب‌دیده را رام کند. ماجرای این ویدئوی یک‌دقیقه‌ای که تماشایش چیزی کم از شکنجه‌شدن ندارد، چیست؟
گیرکردن گورخرها در گمرک
هفته گذشته ۳ رأس گورخر آفریقایی، (۲ ماده و یک نر) از هلند به ایران منتقل شدند. گورخرها پس از چند روز نگهداری در گمرک، ۱۲ اردیبهشت به باغ‌وحش «صفادشت» در استان تهران رسیدند و یک روز بعد، گورخر نر تلف شد. رئیس اداره نظارت بر امور حیات‌وحش استان تهران به ایسنا گفته‌است معلوم نیست چرا گورخرها را چندروز در گمرک نگه داشته‌اند: «حیوانات زنده باید سریع به مرکز نگهداری حیات‌وحش یا باغ‌وحش مقصد انتقال یابند تا تیمار و قرنطینه شوند و زیر نظارت دام‌پزشک قرار گیرند.» محمد کرمی درباره علت این فاجعه می‌گوید «امکان دارد نگهداری گورخرها در گمرک، عامل مرگ گورخر نر بوده‌باشد» و احتمال بیماربودن آن‌ها را رد کرده‌است. چون سازمان دام‌پزشکی کشور مبدأ و مقصد، سلامت گونه‌های حیات‌وحش را پیش از انتقال بررسی و تأیید می‌کنند. مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش سازمان محیط‌زیست هم گفته است: «دام‌پزشکی درحال بررسی علت تلف‌شدن گورخر نر است و پس از اعلام نتیجه، با مقصران این حادثه برخورد قانونی خواهدشد.» پیش از آنکه با وعده «برخورد قانونی» امیدوار شویم، بد نیست به بعضی از حوادث مشابه پیشین نگاهی داشته‌باشیم؛
دی۹۸ خبر مرگ یکی از ۳ زرافه‌ای که از آفریقای‌جنوبی به باغ‌وحش «صفادشت» منتقل شده‌بودند، اعلام شد. مدیرکل دفتر حیات‌وحش و آبزیان آب‌های داخلی گفت گویا این اتفاق چندروز پس از انتقال این گونه به باغ‌وحش روی داده‌است. (شهروند)
دی ۹۷ در طرح انتقال ۱۰ گورخر از شاهرود به پارک ملی کویر در گرمسار، ۵ گورخر تلف شدند. سازمان محیط‌زیست ناآشنایی کارکنان با روش انتقال حیوانات و بی‌تجربگی آن‌ها را عامل مرگ گور‌های ایرانی اعلام کرد. (اعتماد)
حالا باید پرسید آیا برخورد قانونی به‌قدر کافی بازدارنده است؟ آیا تنها راه مقابله با تجارت حیوانات این است که منتظر بمانیم فاجعه‌ای مثل موارد پیش‌گفته رخ بدهد و آن‌وقت از ابزار قانون استفاده کنیم؟ آیا اگر اراده‌ای بر تعطیل‌کردن باغ‌وحش‌ها وجود ندارد، دست‌کم نباید آموزش نیروها، کمک‌گرفتن از افراد متخصص و ملزم‌کردن مجموعه‌های حیات‌وحش به استفاده از تجهیزات اصولی در اولویت قرار بگیرد؟
یک باغ‌وحش پرحاشیه
اسم باغ‌وحش صفادشت کرج پیش از این هم در خبر‌ها آمده‌است؛ البته خبر‌های ناراحت‌کننده. غیر از ماجرای مرگ زرافه که مسئولان صفادشت ابتدا سعی کردند مخفی نگهش دارند و بعد به‌کلی منکر وجود زرافه شدند.
در جریان تلف‌شدن یک قلاده ببر در بهمن ۹۸ هم باز سر نخ به کرج رسید. البته سهل‌انگاری و نگهداری غیراصولی حیوانات به صفادشت محدود نمی‌شود. مرگ دلفین دلفیناریوم برج میلاد، مرگ شامپانزه ماده باغ‌وحش ارم و تلف‌شدن توله‌ببر‌های باغ‌وحش مشهد را فراموش نکرده‌ایم، اما به‌نظر می‌رسد صفادشت نه‌تن‌ها قصد ندارد در رویه اشتباهش تغییری بدهد، بلکه به آن می‌نازد و شایسته قدردانی‌اش می‌داند. بعد از دست‌به‌دست‌شدن ویدئوی کتک‌خوردن گورخرها، حساب اینستاگرامی این باغ‌وحش در واکنش به اعتراض‌ها نوشت: «جواب اونایی که توهین می‌کنن: یه تعداد بی‌شعور احمق همچنان خودشون دارن جر می‌دن انگار پول خرید گورخرها رو دادن. عزیزم خودتو پاره نکن. من خریدم واسه شما بی‌لیاقت‌ها یک مشت آشغال جوگیر کدوم گوری بودید یک سال قبل پولشون پرداخت شد...» بابت الفاظ ناشایست از شما عذرخواهی می‌کنیم و این توضیح را لازم می‌دانیم که بگوییم نگارش جملات بالا طبق همان متنی است که در استوری
اینستاگرام صفادشت آمده است. جوابیه صفادشت رویکرد کلی مجموعه‌های حیات‌وحش کشور را به‌طور خلاصه بیان می‌کند؛ پول! باغ‌وحش‌ها با یکدیگر بر سر ارائه گونه‌های خاص و کمیاب رقابت می‌کنند تا مشتری و درنتیجه درآمد بیشتری داشته‌باشند.
در این رقابت اهدافی مثل نگهداری از حیوانات آسیب‌دیده، حفظ گونه‌های خاص و انجام تحقیقات علمی که در توضیح و توجیه ضرورت وجود باغ‌وحش‌ها بیان می‌شود، جایی ندارد.
صفحه اینستاگرامی صفادشت مدتی بعد متنی را به‌نقل از روابط‌عمومی این مجموعه منتشر کرد که ماجرا را این‌طور توضیح می‌دهد: نگهبانان گمرک برای عکس‌گرفتن از گورخرها به سمت آن‌ها هجوم می‌برند و گورخرها رم می‌کنند. درنتیجه استرسی که به آن‌ها وارد می‌شود، گورخر نر می‌میرد و حال ۲ رأس دیگر هم بد گزارش شده‌است.
هشتگی برای گورخر آفریقایی
در ماجرای ناراحت‌کننده و نابخشودنی گورخر‌های آمریکایی، یک جنبه مثبت می‌شود پیدا کرد، آن هم واکنش‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی است که با هشتگ
«گورخر آفریقایی» و
«باغ‌وحش صفادشت»، اعتراضشان را به حیوان‌آزاری، عملکرد باغ‌وحش‌ها در کشور و پاسخ غیرمسئولانه صفادشت اعلام کردند. کاوه مدنی، فعال محیط‌زیست و معاون سابق سازمان حفاظت محیط‌زیست از چهره‌های سرشناس این موج اعتراضی، با بازنشر ویدئوی گورخرها در حساب توئیترش نوشت: «استقبال ویژه از ۳گورخر آفریقایی از فرنگ (هلند) آمده در بدو ورود به ایران! تجارت حیوانات بی‌گناه را متوقف کنید».
علی کشمیری، فعال حقوق حیوانات، کنشگر محیط‌زیست و عضو هیئت‌مدیره شبکه سمن‌های محیط‌زیستی استان خراسان‌رضوی، در این‌باره پست مفصلی در صفحه اینستاگرامش گذاشته‌است که بخشی از آن را می‌خوانید: «.. مقصر کیست؟ سازمان محیط‌زیست که حیوانات باغ وحش برایش ارزشی کمتر از لنگه جوراب دارد؟ سازمان دام‌پزشکی که دغدغه‌اش بیماری مشترک میان حیوان و انسان است؟ گمرک که زامبی‌وار با موجودات زنده برخورد می‌کند؟ یا باغ‌وحش مقصر است که به هر قیمتی می‌خواهد ویترین نمایش خود را تکمیل کند؟ شاید هم آقای دلال معروف حیوانات مقصر باشد. هرچه بود حیوان نگون‌بخت تلف شد و باغ‌وحش صفادشت هم با افتخار اعلام کرده پولش را خودش داده است.»
حساب کاربری حقوق حیوانات در ایران هم در توئیتی نوشته‌است: «از شلاق تا مرگ، ثمره ورود ۴ گورخر جدید در زندانی تزیین‌شده به‌نام باغ‌وحش صفادشت! زجر، اسارت و تجارت حیوانات بی‌گناه را متوقف کنید.» حالا همه ما منتظریم که ببینیم سازمان محیط‌زیست چه تصمیمی می‌گیرد. حیوان‌آزاری باغ‌وحش‌ها در پوشش قانون و به‌اتکای مجوز‌های رسمی تا چه زمانی ادامه خواهدداشت؟ آیا باز هم باید منتظر شنیدن اخباری از این‌دست و وعده پیگیری و مجازات ازسوی مسئولان باشیم؟»