رئیس اداره آموزش و ترافیک پلیس راهور خراسان رضوی از قوانین ویژه معلولان می‌گوید
علی صمدی‌جوان، دبیر توانشهر
رانندگی از آن دست کارهایی است که هر انسانی به آموختن آن علاقه‌مند است و سعی می‌کند این حس خوب را تجربه کند، اما در جامعه ما کسانی هستند که بنا به محدودیت‌هایی، امکان آموختن اصول رانندگی را ندارند یا همراه با محدودیت‌هایی می‌توانند آن را فراگیرند. افراد دارای معلولیت در زمره شهروندانی هستند که برخی از آنان هیچ‌وقت نمی‌توانند رانندگی را تجربه کنند و برخی دیگر با اعمال محدودیت‌های مشخص و قانونی، موفق به کسب گواهی‌نامه می‌شوند. مشهد با دارا بودن ۴۹ هزار و ۹۷۷ شهروند معلول، از شهر‌های آسیب‌پذیر کشور محسوب می‌شود و وضعیت رانندگی ویژه معلولان نیز در نوع خود در این شهر مهم است. موضوع مورد بررسی در رانندگی و تردد این افراد چه به‌عنوان راننده و چه به‌عنوان عابرپیاده، مربوط به دو قشر ناشنوا و نابیناست که گروه اول با ۵ هزارو ۸۲۵ نفر، این امکان را دارند که با ملاحظات قانونی و فنی رانندگی کنند و گروه دوم با ۶ هزارو ۳۶۲ نفر، در بخش نابینایی مطلق هیچ‌گاه امکان رانندگی ندارند و در بخش کم‌بینایی نیز با اعمال محدودیت‌های توان‌بخشی، امکان رانندگی می‌یابند. به همین منظور گفت‌وگویی با سرهنگ «علیرضا رحیمی»، رئیس اداره آموزش و ترافیک پلیس راهور خراسان‌رضوی، ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
باتوجه‌به فرارسیدن روز عصای سفید، راهبرد قانونی راهور برای حمایت از حقوق نابینایان چیست؟
از سال ۱۳۹۶ و با تغییراتی در قوانین مرتبط با حمایت از شهروندان معلول، به‌ویژه نابینایان، قانونی تحت عنوان قانون عصای سفید را ناجا به هیئت دولت پیشنهاد داد که پذیرفته و تصویب شد. براساس این قانون، عصای سفید یک نابینا به‌منزله تابلوی ایست است و درصورت حرکت دادن آن، راننده موظف است سرعت مطمئنه را رعایت کند و قبل از رسیدن به آن فرد، ایست کامل را انجام دهد. درصورت تخطی از این فرمان، پلیس موظف به جریمه راننده به مبلغ یک میلیون ریال است. از سوی دیگر، پلیس قانون تردد معلولان با صندلی چرخدار را نیز اصلاح کرد؛ بدین شکل که پیش از این، معلولان با ویلچر به مثابه فردی با وسیله نقلیه تعریف می‌شدند و در تصادفات مقصر دانسته می‌شدند و با اصلاح قانون، افراد ویلچری نیز عابرپیاده تلقی می‌شوند و تصادف با آنان، موجب جریمه راننده می‌شود.
برنامه پلیس درزمینه تردد نابینایان در پیاده‌راه‌ها و بهسازی آن براساس شرایط دسترس‌پذیری، چیست؟
بهسازی پیاده‌راه‌ها و مناسب‌سازی آن از وظایف شهرداری است و هرگونه اعمال موانع فیزیکی با هماهنگی پلیس است. در ماده ۲۱۸ قانون راهور این‌گونه ذکر شده است: «شهرداری‌ها موظفند پیاده‌رو استاندارد، هموار و ایمن برای عبور سال‌خوردگان و معلولان با صندلی چرخدار یا بدون آن در حاشیه معبر شهری ایجاد کنند». تنها اعمال نظر فیزیکی پلیس در پیاده‌روها، نصب بولارد‌های بتنی پیاده‌روهاست که به‌منظور جلوگیری از تردد موتورسیکلت یا پارک کردن خودرو‌ها تعبیه شده است، اما باید به اندازه تردد راحت ویلچر، باز باشد. اگر خلاف این مشاهده شود، قطعا برخورد‌های لازم صورت خواهد گرفت.
یکی از مشکلات رانندگان دارای معلولیت، جای پارک ویژه است که بیشتر مواقع، رانندگان دیگر آن را اشغال می‌کنند، چه راهکاری برای آن درنظر گرفته شده است؟
پلیس در هر نقطه‌ای که تشخیص داده تراکم یا تردد معلولان زیاد است، با همکاری شهرداری اقدام به نصب تابلو و تعریف جای پارک ویژه کرده است. تابلو‌ها تعریف دارند و حریم آنان از هرسو، ۱۵ متر تعریف شده است و این امکان، اختصاص به پلاک‌های ویژه دارد. مشکل اصلی، پارک ماشین‌های عادی است که درمورد آن‌هم پلیس هر موقع که این تخلف را مشاهده کرده، اقدام به برخورد کرده است. تلاش می‌کنیم درصورت موافقت رئیس محترم پلیس راهور استان، جریمه توقیف و حمل با جرثقیل را برای خودرو‌های متخلف اعمال کنیم و توجه به حریم معلولان را به تمامی رؤسای ایستگاه‌های پلیس راهنمایی‌ورانندگی گوشزد کرده‌ایم.
بسیاری از خودرو‌ها روی رمپ‌ها، پارک و تردد ویلچر را مختل می‌کنند. در این مواقع برخورد پلیس چگونه است؟
براساس آیین‌نامه، رمپ‌ها بیشتر در فضای تقاطع‌ها هستند و پارک کردن مقابل آن‌ها ممنوع است و براساس قانون، می‌توانیم راننده و ماشین متخلف را اعمال قانون کنیم. در معابر فرعی هم اگر این اتفاق رخ دهد، به منزله پارک روی پل است و آن هم قابلیت اعمال قانون را دارد.
چرا در تقاطع‌های مجهز به چراغ راهنمایی، از علائم صوتی برای عابران نابینا استفاده نمی‌شود؟
این نکته ارزشمندی است که آمادگی داریم در شورای ترافیک آن را مطرح کنیم. برای مناسب‌سازی‌های گسترده، در ابتدای راه هستیم و آمادگی خود را برای هرگونه هم‌افزایی به‌منظور دسترس‌پذیری معلولان، به‌ویژه نابینایان، اعلام می‌کنیم.
متقاضیان کم‌بینا و کم‌شنوا و ناشنوای دریافت گواهی‌نامه، باید چه شرایطی داشته باشند؟
براساس آیین‌نامه و نظر‌های کمیسیون پزشکی ناجا، در آسیب‌های شنوایی و بینایی، چند دسته از همشهریان امکان دریافت گواهی‌نامه را ندارند؛ کم‌بینایان با میدان بینایی دوچشمی کمتر از ۱۲۰ درجه، افراد تک‌چشمی با قدرت بینایی کمتر از ۹/۰ و کمتر از ۱۰۰ درجه. همین‌طور افرادی که به‌تازگی بینایی یک چشم خود را از دست داده‌اند، تا رسیدن به شرایط مطلوب زندگی با یک چشم، یک سال ممنوعیت رانندگی دارند. افراد مبتلا به دوبینی، کوررنگی و دید عمودی نیز شامل دریافت گواهی‌نامه نیستند. براساس اعلام کمیسیون‌های تخصصی، درمورد ناشنوایان نیز حداکثر افت شنوایی پذیرفته‌شده بدون اصلاح در هر گوش، ۴۰ دسی‌بل است. به همین منظور، متقاضیان ناشنوا می‌توانند هنگام آموزش آیین‌نامه و رانندگی در شهر و هنگام آزمون‌های نهایی، یک همراه برای ترجمه مطالب مدرسان و کارشناسان راهور با خود داشته باشند تا مشکلی در فهم مطالب، برایشان پیش نیاید.
بعضی جانبازان جنگ باتوجه‌به شرایط خاص خود، چندمعلولیتی محسوب می‌شوند، صدور یا تمدید گواهی‌نامه برای آنان به چه صورتی است؟
رانندگی مسئله‌ای پرمخاطره است و نیاز به ارزیابی فنی دارد. این رویه برای جانبازان عزیز نیز خواهد بود و اگر جانبازی پیش از اعزام به جبهه به‌عنوان مثال گواهی‌نامه پایه‌یکم داشته است، با تشخیص پزشک و کارشناسان راهور و براساس درصد جانبازی، سطح گواهی‌نامه وی تنزل خواهد یافت.
راهور براساس چه شرایطی به معلولان دارای ماشین، پلاک می‌دهد؟
پلاک‌های ویژه معلولان، براساس نامه رسمی متقاضی ازسوی بهزیستی و پس از استعلام‌های لازم به‌صورت زوج-پلاک و فقط یک‌بار صادر می‌شود. این پلاک‌ها از شماره ۱۱ تا ۴۹ ویژه جانبازان و از شماره ۵۱ تا ۹۹ ویژه معلولان است که بیشتر براساس شدت معلولیت این افراد صادر می‌شود. این نکته را نیز اضافه می‌کنم که توان رانندگی فرد معلول برای ما مهم است؛ یعنی دارنده پلاک یا باید خودش راننده باشد یا صرفا یک نفر را برای استفاده از پلاک معرفی کند و خود نیز همواره با آن ماشین تردد کند که مبادا هدف سوءاستفاده قرار بگیرد.
قابلیت این پلاک‌ها چیست و چه تفاوتی با برچسب‌های پشت شیشه دارد؟
از مهم‌ترین قابلیت‌های این پلاک‌ها، تردد همیشگی و بدون هزینه در طرح ترافیک است. درمورد برچسب‌ها باید بگویم بیشتر آگاهی‌دهنده است و توجیه قانونی استفاده از ظرفیت‌های پلاک ویژه را ندارد. این نکته را نیز اضافه کنم که هرچند پلاک ویژه، تسهیلاتی را برای راننده معلول ایجاد می‌کند، هرگونه تخطی عمدی از قوانین توسط راننده معلول، بنا بر آیین‌نامه‌ها، موجب جریمه و اعمال قانون می‌شود.
پلیس بر سرعت ماشین معلولان، نظارت می‌کند؟
خیر. تنها نظارت ما روی ساختار مناسب رانندگی معلولان مانند فرمان هیدرولیک، آیینه سوم در ماشین، دنده اتوماتیک و... است.
گواهی‌نامه‌های هوشمند، نشانه خاصی برای معرفی معلولان دارد؟
بله؛ این نشانه خاص که پیش از این به‌صورت نوشتار بود، مانند «راننده دارای عینک است»، بر روی گواهی‌نامه‌های جدید به‌صورت کد مشخص شده است و افسران ما با آگاهی از کد‌های مشخص، معلولیت، جانبازی و هرگونه نقص عضو را در آن گواهی‌نامه تشخیص می‌دهند.
پیشنهاد خاصی برای بهره‌مندی بیشتر معلولان از شرایط تردد در خیابان‌ها دارید، به‌ویژه برای ناشنوایان؟
به‌عنوان یک پیشنهاد که البته باید به سمع و نظر مقام‌های عالی انتظامی ما برسد، می‌توانیم از برخی همشهریان که قابلیت فهم زبان اشاره را دارند، به‌عنوان همیار افتخاری پلیس در معابر و اماکن پرتردد برای ناشنوایان استفاده کنیم تا این عزیزان بتوانند نیاز‌های ترافیکی خود را بهتر درک کنند.