محمدرضا مهدوی‌الحسینی، کارشناس حقوقی
وکالت حرفه‌ای سخت، و مناسب کسانی است که روحیه‌ای قدرتمند، اجتماعی و قانون‌مدار دارند. وکلا عمدتا ریزبین، موشکاف و نکته‌سنج هستند و این بخش از روحیه آنان به هنرمندان شبیه است. شاید همین شباهت سبب شده است که برخی افراد وکالت را ذوق بدانند و هنر. از سوی دیگر نیز تعبیر «وکیل» ۲۴ بار در قرآن کریم آمده است و نظام حقوقی ایران بر پایه قرآن کریم شکل گرفته است. سید حمید هروی از وکلای هنرمندی است که لحظات زندگی را غنیمت شمرده و اکنون قاری برجسته بین‌المللی قرآن کریم، استاد خوش‌نویسی، آواز، نقاشی، مجری تلویزیون، مرشد زورخانه، قهرمان ووشو و شاعر است. وی متولد سال ۱۳۴۶ در مشهد است. متأهل و دارای ۲ فرزند است که یکی از آنان دانشجوی ترم چهارم حقوق است. هروی اکنون در حال نگارش پایان‌نامه مقطع کارشناسی‌ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آزاد مشهد است. با توجه به فعالیت‌های هنری متفاوت و شاخص این وکیل دادگستری، بر آن شدیم گفت‌وگویی با او داشته باشیم.
انگیزه شما از انتخاب رشته حقوق چه بود؟ در چه سالی وارد عرصه وکالت شدید؟
علت انتخاب رشته حقوق به این دلیل بود که دوستان نزدیکی داشتم -که امروز از بهترین وکلا هستند- و آن زمان دانشجوی رشته حقوق بودند. در جوار این دوستان، به مباحث حقوقی که طرح می‌شد علاقه‌مند شدم و به همین دلیل رشته حقوق را برگزیدم. سال ۱۳۷۲ وارد دانشکده حقوق و سال ۱۳۷۶ فارغ‌التحصیل شدم. در دومین دوره‌ای که آزمون سراسری وکالت برگزار شد، از میان ۷۰۰۰ نفر، نفر دهم شدم. آن ایام، آزمون وکالت به صورت استانی برگزار نمی‌شد و کشوری بود.
کدام حقوق‌دانان بر زندگی حرفه‌ای شما تأثیرگذار بوده‌اند؟
با توجه به مطالعات اندک حقوقی که داشته‌ام، می‌توانم از استادان بزرگی، چون مرحوم دکتر کاتوزیان، مرحوم دکتر شهیدی، دکتر آزمایش، دکتر شمس، دکتر لنگرودی و مرحوم امامی نام ببرم. این اشخاص نقش مؤثری بر دنیای حقوق داشته‌اند. در مشهد هم استادانی مانند دکتر خدابخشی، دکتر عابدی، دکتر معبودی و دکتر امینیان کمک شایانی به حقوق کرده‌اند.
آیا وکالت پرونده‌ای را به عهده داشته‌اید که جنجالی شده باشد؟
یکی از پرونده‌های جنجالی که بر عهده داشتم، پرونده سعید طوسی بود. به نظرم این پرونده نباید جنجالی می‌شد، اما برخی در راستای بهره‌برداری‌های سیاسی آن را مهم تلقی کردند وگرنه تعداد این‌گونه پرونده‌ها کم نیست.
متأسفانه افراد پرونده‌ها را جنجالی می‌کنند درحالی‌که به نظرم پرونده‌هایی که با عامه مردم سر و کار دارد باید جنجالی شود؛ برای مثال پرونده‌های محیط زیستی که به حقوق آیندگان لطمه می‌زند باید جنجالی شود. به‌شدت دغدغه محیط زیست دارم. هرچند سازمان‌های مردم‌نهاد در این حوزه وجود دارند، اما فعالیت مؤثر و مداوم ندارند. امیدوارم یک حرکت عمومی شکل گیرد تا همه شهروندان به این مسئله حساس شوند.
چه عاملی سبب شد وکالت طوسی را بر عهده بگیرید؟
خود سعید طوسی تمایل داشت و از من درخواست کرد وکالتش را مثل دیگر شهروندان بر عهده بگیرم. از آنجا که او در ساحت قرآن فعالیت می‌کرد، دوست داشتم به او کمک کنم، زیرا نتیجه به همه بازمی‌گشت.
از چه زمانی به آموختن مهارت‌های هنری مانند قرائت قرآن، تمرین آواز و خوش‌نویسی پرداختید؟
قرائت قرآن را از سال ۱۳۶۲ آغاز کردم و در سال ۱۳۷۰ موفق به کسب رتبه اول مسابقات ملی در تهران و همچنین رتبه نخست مسابقات جهانی شدم. قرائت قرآن را به صورت آکادمیک نیاموختم. ابتدا شاگرد مرحوم استاد حسن‌زاده بودم، اما بعد‌ها با تلاش خودم این مسیر را ادامه دادم. اکنون نیز استاد و هم داور مسابقات داخلی و بین‌المللی هستم و برای اجرای برنامه نیز به کشور‌های دیگر می‌روم. صرفا به دلیل علاقه‌ای که به خواندن داشتم وارد این وادی شدم. خواندن -چه خوانندگی و چه تلاوت قرآن- را دوست دارم. البته تمرکزم بر قرائت قرآن بود و همین علاقه باعث شد به طور جدی آن را پیگیری کنم و در مسابقات جهانی رتبه نخست را کسب کنم. تمرین آواز را هم از سال ۱۳۶۰ آغاز کردم و برای یادگیری این هنر، یک دوره ردیف را نزد استاد جواد احمدپور گذراندم. البته موسیقی کلاسیک را نزد استاد علیرضا فریفته آموختم. خوش‌نویسی را از مقطع راهنمایی که نفر اول مسابقات خوش‌نویسی دانش‌آموزی شدم ادامه دادم.
به نظر شما نقش قرآن به طور کلی در زندگی و به طور جزئی در دادگاه‌ها تا چه میزان مؤثر است؟
متأسفانه امروز از مباحث دینی بهره‌برداری سطحی داریم و حتی برخی صرفا نوعی تقدس ظاهری به آن داده‌اند حال آنکه قرآن به معنای واقعی درس اخلاق، جوانمردی و انسانیت است. شاید مشکل از این است که تنها به بخش احکام قرآن تأکید شده است و از دیگر موضوع‌های آن غفلت شده است. زندگی بر اساس قرآن زندگی زیبایی است که بشریت نیز به دنبال آن زندگی سعادتمند شیرین است. منظور از این زندگی، بهره‌گیری از تمامی لذایذ دنیا و پرهیز از همه کاستی‌ها و امور خبط است. با وجود سفر‌های متعدد به کشور‌های مختلف هیچ کتاب و محتوایی مانند قرآن نیافتم و وجوه روشنگری و زیبایی‌شناختی زندگی از منظر قرآن با هیچ اثری قابل قیاس نیست. برای مثال، بهترین وجه زندگی انسان داشتن کرامت است. بار‌ها عبارت «قرآن کریم» و «پیامبر اکرم» را شنیده‌ایم. حتی نخستین آیاتی که نازل شد به همین مسئله پرداخته است: «إقرأ و ربّک الأکرم». این آیه بیانگر کریم بودن خود خداوند است. دین ما شامل اصول دین، فروع دین و اخلاق است. کرامت مادر تمامی خصایص خوب دنیاست. شاهد مثال دیگر، سخن پیامبر در آغاز رسالت خود بود که فرمود: «إنما بُعثتُ لأتمّم مکارم الأخلاق». در همین راستا رذایل و محاسن اخلاقی را می‌شناسیم. منظور از مکارم اخلاقی، مقدم شمردن دیگران بر خود است؛ لذا اول به فکر جامعه، سپس دیگران و در نهایت به فکر خود باشیم. اگر به این مسئله توجه کنیم، اوضاع جامعه بهتر خواهد شد. اما درمورد نقش مؤثر قرآن بر حقوق و وکالت باید بگویم از آنجا که نخستین منبع حقوق اسلامی قرآن است، حکم برخی موضوعات به صورت مستقیم -مثل احکام ارث، اثبات برخی موضوعات و برخی جرائم مهم- و حکم برخی به طور غیرمستقیم از قرآن اخذ شده است؛ لذا به تناسب همین قضیه که خادمی قرآن را داشته‌ام، در هر پرونده‌ای که امکان‌پذیر باشد، به آیات قرآن استناد کرده‌ام. خوشبختانه قرآن به همه موضوعات پرداخته است و به همین دلیل، همواره تلاش می‌کنم درمورد موضوع‌های گوناگون، آیه مرتبط بیابم.
آیا موکلان یا قضات پرونده هایتان از توانایی و استعداد‌های شما مطلع هستند؟
خیر. هیچ‌گاه درصدد بیان استعداد‌ها و مهارت‌هایم نیستم؛ زیرا نمی‌خواهم از این موقعیت سوء‌استفاده کنم تا موکل یا قاضی بخواهد مرا به استناد این خصایص بپذیرد. علاوه بر این، اگر در شرایط عادی مرتکب خطا شوم مانند دیگر افراد جامعه هستم، اما اگر با معرفی جایگاهم مرتکب لغزشی شوم، به طیف گستردهای از جامعه ضربه می‌زنم. همه این مهارت‌ها را به دلیل علاقه شخصی پیگیری کردم و قصد به نمایش گذاشتن آن را ندارم.
چگونه هم به آواز و هم به قرائت قرآن علاقه‌مند شدید؟
برخلاف طرز تفکر برخی، تعارضی میان فراگیری این هنر‌ها وجود ندارد. به قول شاعر «عالم همه فرع توست‌ای اصل وجود/ غیر از هنر که تاج سر آفرینش است». هنر ساحتی قدسی دارد و دارای شعب متفاوت است. معتقدم همه هنر‌ها جلوه‌ای از ذات زیبای خداوند هستند. البته از آنجا که در تلاوت قرآن مستقیما با کلام پروردگار سر و کار داریم، قداست بیشتری دارد؛ همان‌طور که معمولا بهترین آثار خوش‌نویسان هم مربوط به کلام خداوند است.
چگونه فرصت انجام همه این فعالیت را دارید؟
آمار ساعت کار مفید ایرانیان در مقایسه با مردم دیگر کشور‌ها بسیار کم است. متأسفانه وقت زائد بسیاری داریم و از آن به نحو صحیح بهره نمی‌بریم.
اگر بخواهید از آیه تأثیرگذاری یاد کنید کدام آیه قرآن را برمی‌گزینید؟
متأسفانه امروز با مسئله قضاوت و حکم صادر کردن برای دیگران در جامعه مواجهیم. قرآن کریم در سوره مبارکه «حجرات» آیاتی دارد که به این موضوع اشاره دارد. همواره شنیده‌ایم در قرآن آمده است که «بهترین شما نزد خداوند باتقواترین شماست». اما در ادامه این آیه قیدی آمده است که به آن توجه نمی‌شود. از آیه ۱۰ این سوره، یک سری خصوصیات مؤمنان ذکر می‌شود؛ برای مثال، مؤمنان با یکدیگر برادرند و باید به دنبال صلح باشند، یکدیگر را مسخره نکنند، القاب نامناسب به یکدیگر نسبت ندهند، از گمان بد به افراد بپرهیزند و در زندگی خصوصی دیگران تجسس نکنند. در ادامه به این مسئله اشاره دارد که تنها خداوند می‌داند چه کسی باتقواست؛ لذا ما انسان‌ها ملاک تشخیص نیستیم.