محمد عنبرسوز | شهرآرانیوز - سکاندار جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به عنوان متولی رسمی فرهنگ در کشور، هفته گذشته از سوی مجلس معرفی شد و محمدمهدی اسماعیلی، با کسب ۱۸۸ رأی موافق، به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران کار خود را آغاز کرد. اسماعیلی در شرایطی این سمت را بر عهده گرفته که وضعیت هنرهای نمایشی (به ویژه سینما و تئاتر) در ایران، به واسطه شیوع کرونا، بسیار وخیم است و تلاش جهادگرانه و عمل گرایانه یک تیم کارآمد را می‌طلبد. در ادامه مروری داریم بر چند مطالبه مهم درباره هنرهای نمایشی که به عنوان انتظارات عمومی، از وزیر ارشاد در حوزه فرهنگ مطرح می‌شود.
وزارت فرهنگ نهادی چندوجهی و اثرگذار است که پرداختن به همه جنبه‌های آن، در این نوشتار نمی‌گنجد. با این حال، در حوزه هنرهای نمایشی، دو نوع مطالبه از وزیر فرهنگ وجود دارد که می‌توانیم از آن‌ها با عنوان مطالبات فردی و مطالبات مبنایی نام ببریم. در ساحت فردی، گروه‌ها و افراد مختلف، به فراخور جایگاه و شرایط، انتظاراتی از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دارند که اغلب حمایت و احترام به اهالی فرهنگ در رأس آن هاست، اما از وزیر فرهنگ جدید ایران انتظار می‌رود که جایگاه خودش را به موضوع‌های فرعی و پادرمیانی‌های غیرضروری در منازعات میان افراد و گروه‌ها محدود نکند، بلکه پایبندی به اصول و ریل گذاری دقیق و آینده نگرانه در عرصه فرهنگ را اولویت کاری خود قرار دهد، بنابراین انتظار می‌رود که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، نقش مقام وزارت را در حد یک میانجی که مدام مشغول ریش سفیدی کردن است، تنزل ندهد و زمینه تحول در عرصه فرهنگ را فراهم آورد.
یکی از انتخاب‌های مهم محمد مهدی اسماعیلی در مقام وزیر فرهنگ، به معاونت سینمایی این وزارتخانه مربوط است؛ جایی که انتظار می‌رود مدیری با درک صحیح از قواعد و مناسبات مدیوم سینما و البته اقتدار و مقبولیت کافی برای گرفتن تصمیم‌های دشوار و هدایت سینمای ایران، سر کار بیاید. معاون سینمایی به فکر یک سازوکار مناسب برای تولیدات سینمای ایران باشد و نظامی را طراحی و اجرا کند که مشکلات رایج و پرتکرار اداری در تولید و اکران آثار سینمایی را برای همیشه مرتفع گرداند.
همچنین انتظار می‌رود که وزیر فرهنگ و معاون سینمایی تمهیداتی بیندیشند تا امکان اعمال نفوذ و تصمیم گیری‌های سلیقه‌ای در فرایند‌های مربوط به نظارت و صدور پروانه‌ها را از بین ببرد. مدیریت و سامان دهی رویداد‌های سینمایی مختلف هم یکی از وظایف مهم معاون سینمایی ارشاد است که لازم است در اسرع وقت برای آن اقدام شود تا نتیجه تحولات، در جشنواره فیلم فجر پیش رو، به چشم بیاید.
یکی دیگر از اولویت‌های وزیر ارشاد جدید، تعیین تکلیف شبکه نمایش خانگی است؛ به نحوی که سازوکار تولید، پخش و نظارت بر سریال‌های این رسانه، به نحوی شفاف و در قالب مجموعه‌ای از قوانین مدون، معیار تصمیم گیری‌ها قرار گیرد. در نظر گرفتن منافع مخاطب در بخش عرضه و تلاش برای ارائه سریال‌های فاخر با ارزان‌ترین قیمت، یکی از مطالبات عمومی مردم از وزیر ارشاد جدید است. به طور مشخص، نگرانی خانواده‌ها از تأثیرات منفی فرهنگی برخی از سریال‌های شبکه نمایش خانگی، جزو مواردی است که توجه ویژه وزیر ارشاد و تعامل با دیگر مدیران فرهنگی را می‌طلبد تا آثار ارزشمند و باکیفیت جایگزین محصولات پرخطر در این رسانه شوند.
قریب به ۱۰ سال است که صحبت از فساد سازمان یافته در سینما و شبکه نمایش خانگی مطرح شده و گاه و بیگاه اطلاعات و شایعاتی در این باره در رسانه‌ها منتشر می‌شود. فساد اقتصادی یکی از مهم‌ترین محور‌های انتقاد از نظارت بر تولید آثار نمایشی است که برخی از آن‌ها بدون شفافیت مالی و توجیه اقتصادی، تولید و پخش می‌شوند. با توجه به روی کار آمدن دولتی که مبارزه با فساد را جزو شعار‌های اصلی خود قرار داده است، از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم انتظار می‌رود که به طور جدی با فساد در این حوزه مبارزه کند، برای دستمزد‌های هنگفت برخی سلبریتی‌ها چاره‌ای بیندیشد و جلوی هر نوع سوءاستفاده اقتصادی از ساحت هنر و فرهنگ را بگیرد.
محصولات فرهنگی بخشی از سبد کالای خانواده ایرانی را به خود اختصاص می‌دهند و افزایش تولید آثار مرغوب نمایشی می‌تواند موتور محرکه فرهنگ کشور واقع شود. از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی انتظار می‌رود که بستر تولید محصولات نمایشی وزین، اما کم هزینه و بی ادعا را در کشور فراهم کند تا نسل جوان هنرمندان متعهد و کاربلد بتوانند به چرخه ساخت و پخش آثار مختلف وارد شوند. مهیا کردن حوزه کار برای نسل جوان علاقه‌مند به فعالیت در عرصه هنرهای نمایشی، می‌تواند موانع را از مقابل پای گروه گسترده‌ای از افراد شایسته بردارد و اقتدار پوشالی برخی واسطه‌ها در این حوزه را نیز از بین ببرد.
استفاده از نیرو‌های قدرتمند علمی در بدنه سینما، تئاتر و شبکه نمایش خانگی ایران می‌تواند به ایجاد یک چشم انداز کلی برای تغییر سبک در فرهنگ ایرانی – اسلامی منجر شود. ما در برهه کنونی، پیش از هر چیزی به ایجاد یک حلقه واسطه بین هنرمندان و اندیشمندان نیازمند هستیم تا محتوای فکری ارزشمند، در بستر ارائه یک سبک زندگی اصیل، قابلیت تبدیل شدن به محصول نمایشی، انتقال به مخاطب و فرهنگ سازی را پیدا کند. در واقع، توجه به بنیاد نظری هنرهای نمایشی یکی از موضوع‌هایی است که انتظار می‌رود وزیر جدید فرهنگ آن را جدی بگیرد تا سینما، تئاتر و شبکه نمایش خانگی بتوانند فرهنگ سبک زندگی در ایران را تغییر دهند یا تحول آن را تسهیل کنند.
یکی از موضوع‌هایی که امید می‌رود این رویکرد بدان منجر شود، مطالعات نمایشی جدی و عمیق، برای دستیابی به فرم‌های هنری بومی و خاص فرهنگ ایرانی - اسلامی است. مثل بسیاری از کشور‌ها که توانسته اند به یک لحن منحصربه فرد و ملی در هنرهای نمایشی دست یابند، نیاز به بنیان گذاری فرم بومی در هنرهای نمایشی یکی از اولویت‌های جدی فرهنگ در ایران است که فقط با به کارگیری تیم‌های پژوهشی خوش فکر و کارآمد میسر خواهد بود.
یکی از محور‌های مهم پیشرفت که در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی هم بر آن تأکید شده، شناخت درست گذشته برای گام برداشتن به سوی آینده است. این درک تاریخی می‌تواند از دریچه‌های مختلفی در اختیار مردم قرار گیرد که یکی از آن‌ها دریچه هنر است. هنرهای نمایشی می‌توانند به سهم خود تاریخ ایران و جهان را برای مردم روایت کنند که این رویکرد نیز نیازمند سیاست‌های کلی و برنامه ریزی بلندمدت است. لازم به تصریح است که نمایش گذشته تنها به معنای تولید فیلم تاریخی نیست. فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی هزینه‌های زیادی روی دست سازندگان می‌گذارد و بعضا ساخت آن‌ها تا چند سال طول می‌کشد.
با این حال، روش‌های دیگری هم برای پرداختن به موضوع‌های تاریخی و مهم وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها توجه به سینمای مستند، به عنوان یک گونه مهجور، بی ادعا و کم هزینه نمایشی است. توجه به توسعه سینمای مستند یکی از مهم‌ترین موضوع‌هایی است که می‌تواند در برنامه بلندمدت وزارت فرهنگ قرار گیرد و بخشی از بار فرهنگ سازی در ایران را به دوش بکشد. حمایت از این گونه آثار در سال‌های گذشته هم نشان داده است که در صورت به کارگیری نیرو‌های کارآمد و متعهد، گاهی مهم‌ترین و پیچیده‌ترین موضوع‌های سیاسی، اجتماعی، تاریخی، اعتقادی و... هم می‌توانند با کمترین هزینه، برای نسل جوان به خوبی تشریح شوند.