حسین برادران فر | شهرآرانیوز؛ مغازه آجیل‌فروشی در محله قرنی با بیش از صدسال سابقه در فروش آجیل جزو اولین فروشندگان این صنف در مشهد است. با وجودی که چند روز بیشتر به عید نمانده است مغازه خلوت وتک وتوک مشتری‌هایی که به مغازه وارد می‌شوند با براندازکردن قیمت آجیل مردد در خریدکردن هستند. در گفتگو با سید مرتضی حسینی، مدیریت این آجیل‌فروشی، وضعیت این روز‌های شغل آجیل‌فروشی و تأثیر کرونا بر فروش آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
بنا بر سنتی که از گذشته‌های دور وجود داشته آجیل شب عید به عنوان یکی از ملزومات سفره عید همیشه وجود داشته است. آجیل‌های امروزی که شامل پسته، بادام هندی، تخمه ژاپنی و چند قلم تنقلات دیگر است کم کم جای پای خود را به سفره عید نوروز باز کرده‌اند. سابقه حضور آجیل‌های امروزی در مغازه‌های آجیل‌فروشی به ۴۰ سال قبل برمی‌گردد در سال‌های قبل از آن آجیل شب عید بیشتر شامل تخمه آفتابگردان، کدو، خربزه، هندوانه، توت خشک و درنهایت کشته سیب یا زردآلو بود.
خبری از پسته، تخمه ژاپنی و بادام هندی نبود. آقا مرتضی می‌گوید: معروف‌ترین آجیل شب عید آن سال‌های مردم مشهد نخود وکشمش بود که آن دو نیز تولید زمین‌های کشاورزی مشهد بود. به عنوان نمونه در زمین‌های راسته قلعه وکیل‌آباد بهترین نخود مشهد و درباغستان‌های اطراف شهر ازجمله خواجه‌ربیع و سمزقند انگور‌های کشمشی خوبی به دست می‌آمد.
او ادامه می‌دهد: نخود و کشمش علاوه بر اینکه یکی از آجیل‌های معروف و همیشگی در سر سفره عید مشهدی‌ها بود برای مدت‌های طولانی تنها سوغات اصیل مشهد بود که زائران با نام آجیل مشکل‌گشا خریده و به شهر‌های خود می‌بردند. زائران اعتقاد زیادی به مشکل‌گشایی و متبرک بودن این آجیل و سوغات مشهدی داشتند.
اعتقاد بر این بود که خوردن حتی یک دانه از آن برای برطرف کردن مشکلات و از بین رفتن بیماری‌ها کافی است. زعفران، زرشک، زیره و نبات بعد‌ها در فهرست سوغاتی‌های مشهد قرار گرفتند درحالی که هیچ کدام از این سوغات تولیدشده اصالت مشهد را ندارند و در سایر شهر‌های ایران مثل قائن، کرمان و بیرجند تولید می‌شوند. حتی نخود و کشمش‌هایی که امروزه به عنوان سوغات یا آجیل در سر سفره عید قرار می‌گیرند تولید شده مشهد نیستند. کشمش آن از کاشمر و نخود آن تولید آذرشهر آذربایجان است. از آن زمین‌های کشت نخود و باغ‌های انگور هیچ اثری باقی نمانده است و همه به ساختمان تبدیل شده‌اند.
هرسال چند هفته مانده به عید مغازه‌های آجیل‌فروشی سرشان شلوغ و پر از مشتری می‌شد. اما این روز‌ها با وجودی که در آستانه فرارسیدن عید نوروز هستیم آجیل‌فروشی مشتری چندانی ندارد. تعدادی از مشتری‌ها هم که با دودلی پا به مغازه می‌گذارند بعد از دیدن قیمت گران پسته، تخمه و شکلات، خرید خود را به زمان دیگری موکول می‌کنند. افزایش قیمت‌ها در دوسال گذشته درآمد کم و بیکاری به دلیل شیوع کرونا سبب این کسادی بازار شده است.
برخی خانواده‌ها حتی اگر کرونایی هم وجود نداشته باشد دیگر پولی برای خرید آجیل‌های ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومانی عید ندارند. حسینی می‌گوید: شیوع کرونا و تبعات آن از جمله بیکارشدن بسیاری از سرپرستان خانوار، زندگی خانواده‌های زیادی را تغییرداده است. فردی که تا دیروز در فلان شرکت یا کارگاه مشغول به کار بود حداقل این امید را داشت که درپایان سال با عیدی مختصری که می‌گیرد آجیل وشیرینی شب عیدش را تهیه کند.
اما حالا که بیکار شده است اگر پولی هم داشته باشد باید جواب صاحبخانه و قسط‌های عقب مانده‌اش را بدهد و دیگر پولی برای خرید آجیل ندارد. در کنارکرونا و بیکاری افزایش قیمت ناگهانی انواع واقسام آجیل در کم‌شدن توان خرید مردم تأثیر زیادی داشته است. آقا مرتضی می‌گوید: دردوسال گذشته قیمت انواع آجیل ۴ تا ۵ برابر شده است.
تخمه کدو ۲۰ هزار تومانی به ۱۰۰ هزارتومان رسیده است. وقتی دلیلش را از کشاورز و تولید‌کننده می‌پرسیم می‌گوید: به دلیل خشک‌سالی و بی‌آبی است. در همین دوسال گذشته بسیاری از باغات پسته به دلیل بی‌آبی خشک شدند. البته بخشی از گرانی هم به دلیل صادرات به خارج از کشور است. دراین شرایط صادرات معنایی ندارد و باید متوقف شود.
امسال عید آجیل کیلویی ۴۰۰ هزار تومان را فقط بر سر سفره پولدار‌ها باید پیدا کنی درخانه افراد فقیر همان تخمه ژاپنی و کشمش را باید بخوری. آجیل پرپسته گل سرسبد سفره عید است و امسال به ملاک پولداری و فقر صاحبخانه تبدیل شده است. سید مرتضی حسینی می‌گوید: بسیاری از خانواده‌ها با درآمد متوسط و پایین توانایی خرید آجیل کیلویی ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان را ندارند و مجبور هستند از آجیل‌های درجه ۳ و حتی پایین‌تر استفاده کنند.
در این مدت بیشتر مشتری‌هایی که برای خرید آجیل شب عید آمدند خریدار آجیل درجه ۲ و ۳ هستند. حتی مشتری‌هایی که سال‌های قبل ۵ و ۶ کیلو آجیل درجه یک می‌خریدند امسال نصف آجیل درجه یک و نصف دیگر را آجیل درجه ۲ و ۳ می‌خرند که خالی از پسته است. برخی مشتری‌ها هم به دلیل گرانی توان خرید آجیل را ندارند و به خرید تخمه، نخود و کشمش راضی هستند.
با شیوع کرونا و محدودیت‌هایی که برای فروش به وجود آمد آجیل‌فروشی حسینی نیز در ابتدا به سمت فروش اینترنتی می‌رود، اما در این مدل فروش مشکلاتی بر سرراهشان قرار می‌گیرد که آن‌ها را از ادامه مسیر منصرف می‌کند. مرتضی حسینی می‌گوید: فروش به روش اینترنتی و در فضای مجازی مستلزم بسته‌بندی محصول و هزینه بیشتر است و ما نمی‌توانیم محصول را به صورت فله‌ای داخل کیسه برای مشتری که در نقطه دیگری از کشور قرار دارد بفرستیم.
درگذشته برای هر کارتن بسته‌بندی هزار تومان هزینه می‌شد، اما الان همان کارتن را باید ۱۰ هزار تومان بخریم. مشکل دیگر این است که ما وقتی محصول بسته‌بندی را به مقصد می‌فرستیم درمسیر توسط مأموران اداره پست برخی بسته‌ها باز شده و بررسی می‌شود حتی برخی محصولات بسته‌بندی ما به دست مشتری نرسیده و ما شرمنده مشتری‌مان شدیم.