ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ جعبه‌های کفش از دو طرف زین موتورسیکلت آویزان شده اند و کنترلش را برای موتورسوار سخت کرده اند. این تنها وسیله‌ای نیست که بارش، یا پاپوش است یا وسایل مربوط به پاپوش دوزان. از گاری بگیرید تا پرایدی که به جز قسمت راننده، همه فضای آن با کفی‌های طناب پیچ شده کفش و دیگر لوازم کفاشی پر شده است، همه در کوچه پس کوچه‌های مطهری شمالی در رفت وآمدند.
صدای بدون توقف چرخ‌های کفش دوزی که از پشت در‌های نیمه باز کارگاه‌های تولید کفش در این خیابان شنیده می‌شود، با سرعت آمدوشد افراد هماهنگ شده و انگار همه چیز را روی دور تند قرار داده است. شاید حال وهوای بازار فروش کفش در حوالی نوروز مثل سال‌های قبل کرونا نباشد، اما وضعیت تولید در مقایسه با ماه‌های اول شیوع ویروس کرونا و تعطیلی یک درمیان کارگاه‌ها بهتر شده است.
«شکر خدا بازار بهتر شده و تیراژ تولید ما هم با همه مشکلات، افزایش یافته است.» با شنیدن این جمله از زبان آقای فرزانه، تولیدکننده کفش مردانه در مشهد، به رونق گرفتن دوباره تولیدی که شیوع کرونا کمرش را خم کرده بود، امیدوار می‌شویم. اینکه کفش تولیدی این کارگاه با ۱۹ کارگر ماهر به گوشه گوشه کشور از تبریز و تهران بگیرید تا قائم شهر و یزد و کرمان و... فرستاده می‌شود و حتی پایش به کشور‌های همسایه هم باز شده است، خبر خوبی است که این تولیدکننده به ما می‌دهد و بسیاری از همکارانش آن را تایید می‌کنند.
سابقه صنعت تولید کفش در مشهد، مربوط به امروز و دیروز نیست. کیفیت کفش‌های چرم مردانه، زنانه و به ویژه کفش‌های پاشنه دار زنانه تولیدی مشهد، جایگاه ویژه‌ای در کشور دارد و همین موضوع باعث ایجاد حدود ۳ هزار کارگاه رسمی و خانگی (غیررسمی)، کوچک و بزرگ در کوچه پس کوچه‌های این شهر شده است. این گزارش را به دو بخش تقسیم می‌کنیم؛ هم از تولید می‌گوییم و هم از فروشی که حال وروز بازار مجازی اش بهتر از حضوری شده است.
«فوری؛ فوری برای افزایش تولید صندل زنانه به افراد ذیل نیازمندیم.» این خط اول یکی از آگهی‌هایی است که پشت شیشه یک مغازه فروش چرم چسبانده اند و بعد از اعلام حرفه‌های موردنیاز، خط آخر با فونتی درشت نوشته اند که: «مزد نقد تا آخر هفته، کار دائم تا شب عید بدون تعطیلی. شماره تماس.» یکی درمیان پشت شیشه مغازه‌های مختلف، آگهی‌هایی از نیاز به کارگر ماهر می‌بینیم و برای پرس وجو وارد یکی از این مغازه‌ها می‌شویم.
آقای رزقیان از هر نوع کفشی که در کارگاهش تولید می‌شود، یک نمونه در ویترین چیده است و از پشت مانیتور روبه روی خود، وضعیت کارگاهش را می‌پاید. او هم شکرگزار است و می‌گوید: امسال وضعیت تولید بهتر شده است، اما دو مشکل اساسی وجود داشت؛ اول کمبود کارگر ماهر و بعد هم تورم قیمتی مواد اولیه.
مانیتورش را رو به ما می‌چرخاند و شروع می‌کند به شمردن کارگران داخل کارگاه و معرفی حرفه هرکدام. طبقه اول ۶ «چرخکار» پشت چرخ‌های کفش دوزی خود نشسته اند. طبقه دوم هم ۴ «رومیزی کار»؛ ۲ نفر «کارتمام کن» و ۲ نفر «کارجمع کن» مشغول کارند. او ادامه می‌دهد: درمجموع ۱۴ کارگر برایم کار می‌کنند، اما ظرفیت افزایش تولید را دارم اگر کارگر باشد. کارگرهایم بیمه هستند و هرکدام تا ماهی ۱۰ میلیون تومان حقوق می‌گیرند.
علت نبود کارگر را می‌دانیم، اما بازهم از این تولیدکننده و دیگر همکارانش می‌پرسیم. خلاصه حرف هایشان این چند جمله است که از وقتی کرونا به این حرفه حمله کرد، با تعطیلی کارگاه‌های کفاشی، کارگران بیکار شدند و به سمت شغل‌های جایگزین رفتند؛ از رانندگی در تاکسی‌های اینترنتی بگیرید تا پیک موتوری و خریدوفروش ضایعات و... حالا که تولید جانی دوباره گرفته است، خیلی هایشان حاضر به بازگشت به شغل قبلی خود نیستند یا اصلا ردونشانی از آن‌ها پیدا نکردیم.
در نیمه باز حیاط کارگاهی توجهمان را جلب می‌کند. با ایرانیت، آسمان را از حیاط خانه جدا کرده اند و همان جا شده است کارگاه کفاشی. اولین میز چرخ کاری درست پشت در است و اصلا برای حرف زدن با مردی که پشت آن نشسته است، نیازی نیست که به آن طرف در برویم. از وضعیت کاروبار می‌پرسیم و جوابش کوتاه است: «تعریفی ندارد.» می‌گوییم پس چطور همکارانتان از بهبود حال وروز تولید می‌گویند؟ می‌پرسد: نسبت به چه زمانی؟ بله، نسبت به اوایل شیوع کرونا وضعیت بهتر شده است، اما هنوز تا رسیدن به سال‌های قبل از آن فاصله داریم. کارگاه ما کوچک شده است و هر روز می‌توانیم حداکثر دو سری ده تایی کفش تولید کنیم.
با صاحب یکی دیگر از تولیدی‌های بزرگ در این خیابان هم صحبت می شویم. او تولیدات خود را به بنکداران می‌فروشد و می‌گوید: در ۶ ماه دوم سال وضعیت تولید بهتر شد، اما از همان موقع قیمت مواد اولیه زیاد شد و هزینه تمام شده افزایش یافت. مثلا قیمت یک جفت کفش مردانه چرم طبیعی از ۳۰۰ هزار به ۷۰۰ هزار تومان رسید. کمتر و بیشتر قیمت کفش‌های دیگر هم به همین نسبت افزایش داشته است.
او ادامه می‌دهد: اگر این گرانی را به وضعیت اقتصادی مردم اضافه کنید، طبیعی است که تقاضا کاهش پیدا کند، اما ما توانستیم با بنکداران بزرگ در شهر‌های مختلف ارتباط برقرار کنیم و علاوه بر بازار مشهد، تولیداتمان را به شهر‌های دیگر هم ارسال کنیم. فضای مجازی در این زمینه کمک زیادی به ما کرد.
با وجود رونق تولید، بازهم برخی تولیدکننده‌ها از وضعیت بازار ناراضی اند و می‌گویند که سود اصلی را واسطه‌ها می‌برند. یکی از این افراد به شهرآرا می‌گوید: کار تولیدی خودمان را که چرم طبیعی بود و به صورت عمده حدود ۴۰۰ هزار تومان فروخته بودیم، در خیابان احمدآباد تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان هم می‌فروشند.
با وجود اینکه بازار تولید حال وروز بهتری دارد، بازار فروش شب عید در مغازه‌های خرده فروشی تعریف چندانی ندارد و کسبه‌ای که فروششان حضوری است، از این وضعیت ناراضی هستند، اما کسانی که در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، از فروش خود رضایت دارند.
درباره وضعیت بازار از یکی از کسبه خیابان مطهری می‌پرسیم، می‌گوید: کم مانده است که سکته کنم. همه تماشاچی هستند؛ چهار جفت کفش، پا می‌زنند و دست آخر می‌گویند دور بزنیم، برمی گردیم. می‌روند که برگردند.
درست همین سوال را از فروشگاه روبه رویی می‌پرسیم. خانم فروشنده می‌گوید: اگر بگویم بازار خوب نیست، ناشکری کرده ام. فروش مجازی ما حرف ندارد و اصلا این مغازه را بعد از اینکه کارمان در فضای مجازی گرفت، بازگشایی کردیم، اما هنوز یک سال نگذشته است که مشتری ثابت داریم. خیلی از محصولات فروشگاه، تولیدی خود ماست.
همان جا آدرس اینستاگرام مغازه را می‌گیریم و وارد پیج آن می‌شویم. تعداد دنبال کننده‌های صفحه و پراکندگی مرسوله‌ها و درخواست ها، نشان می‌دهد که کارشان حسابی گرفته است.
این دو پاسخ را به عنوان نمونه برای شما آوردیم، اما خودمان با این پاسخ ها قانع نشدیم و به خیابان‌های دیگر هم رفتیم؛ مثل احمدآباد، هاشمی نژاد و راهنمایی. اگر بخواهیم خلاصه آن را برایتان بگوییم، نزدیک شدن به روز‌های پایانی سال در رونق بازار بی تأثیر نبوده، اما اکنون وضعیت فروش در فضای مجازی خیلی بهتر از فضای حقیقی است. همچنین بیشتر کسبه، گرانی و کاهش قدرت خرید مردم را علت اصلی -به قول خودشان- سنگینی بازار نسبت به نوروز سال قبل می‌دانند و انتظار دارند که با ورود زائران به مشهد، این وضعیت تغییر پیدا کند.
شاید بپرسید چطور می‌شود که تولید خوب باشد و فروش نه، همان طور که گفتیم، باتوجه به کیفیت کفش‌های چرم تولیدشده در مشهد، بازار این محصول در شهر‌ها و استان‌های دیگر و حتی کشور‌های همسایه رونق دارد. همین موضوع به صنعت کفش کمک می‌کند که درصورت بازاریابی درست و حمایت مسئولان، این صنعت ظرفیت چشمگیری برای رشد داشته باشد.
رئیس اتحادیه صنف کفاشان مشهد هم به شهرآرا می‌گوید: وقتی کرونا آمد و وضعیت تولید کفش با مشکل روبه‌رو شد، با هم‌فکری فعالان این حوزه برای بهبود وضعیت، هم‌فکری و برنامه‌ریزی کردیم. یکی از راهکار‌های ما تمرکز بر فروش در فضای مجازی و معرفی محصولاتمان در این فضا بود. اقدام مهم دیگری که در این زمینه انجام دادیم، برگزاری نمایشگاه تولید کیف و کفش در محل برگزاری دائمی نمایشگاه بین‌المللی مشهد در آذر بود. بنکداران را از سراسر ایران برای بازدید از تولیدات کفاشان مشهد دعوت کردیم.
این نمایشگاه بازدیدکنندگان زیادی حتی از کشور‌های افغانستان، عراق و دیگر کشور‌های منطقه داشت و همین موضوع به افزایش میزان سفارش‌ها به کارگاه‌های تولیدی ما کمک کرد، تاجایی‌که بعضی تولیدکننده‌ها از همان موقع تا شب عید سفارش دریافت کردند.
محمد محمدی در ادامه، پیشنهاد ایجاد شهرک کفش در مشهد را مطرح می‌کند و می‌گوید: برای اجرای این طرح، پیگیری‌های زیادی کردیم. شبیه به این طرح در شهر‌های دیگر ایران که تولیداتشان به پای مشهد نمی‌رسد، درحال اجراست.
به‌گفته وی، اکنون بین ۳ هزار تا ۳ هزارو ۵۰۰ تولیدکننده رسمی، سنتی، زیرپله‌ای و... در مشهد داریم که، چون خیلی از آن‌ها به‌صورت رسمی شناسایی نشده‌اند، نمی‌توانیم آمار دقیقی را بیان کنیم. اگر این شهرک ایجاد شود، درکنار شناسایی دقیق این کارگاه‌ها می‌توانیم در زمینه برندسازی و ایجاد بازار، فعالیت اصولی انجام دهیم.
رئیس اتحادیه صنف کفاشان مشهد می‌افزاید: درصورتی‌که این شهرک راه‌اندازی شود، علاوه‌بر «ارزآوری»، اشتغال‌زایی و درآمدزایی خوبی نیزانجام خواهد شد و توانایی مشهد در این زمینه به شکوفایی خواهد رسید.
محمدی با اشاره به کمبود نیرو و افزایش قیمت مواد اولیه در چهار ماه گذشته می‌گوید: با وجود این مشکلات به بازار قیمت کفش شوک وارد شد، اما اکنون با اینکه وضعیت تولید کفش بسیار مناسب است، متاسفانه در این ۱۰ روز بازار خرده‌فروشان رنگ‌وبویی از عید ندارد. قدرت خرید مردم کاهش یافته و قیمت کیف و کفش به‌دلیل گرانی مواد اولیه افزایش یافته است، با این حال ۴۰ تا ۵۰ درصد بازار خرده‌فروشان کفش به حضور زائر وابسته است که امیدواریم امسال با افزایش ورود زائر، فروش در این قسمت نیز بهبود یابد.