تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ در دوران تحصیل دهه شصتی‌ها از جشنواره‌ها و مسابقات فوق برنامه خبری نبود یا اگر بود آن قدر به مدارس یا دانش آموزان نخبه محدود می‌شد که اغلب ما چیزی از آن‌ها به خاطر نداریم. اما سال هاست بخش مهمی از برنامه‌های مدارس، به ویژه اگر مدیرانشان تمایلی به مشارکت داشته باشند، بر پایه شرکت در همین جشنواره‌ها می‌چرخد. پایه گذار اصلی این جشنواره در کشور استان خراسان بوده و هنوز هم بیشتر رتبه‌های برتر آن متعلق به هم استانی‌های خودمان است.
شاید همین است که حالا نام «جشنواره خوارزمی» را پس از حدود ۱۳ سال سابقه، خیلی‌ها شنیده اند، حتی اگر جزئیاتش را چندان ندانند. بسیاری از والدین، اما اطلاعات چندانی درباره این جشنواره ندارند، چون فرزندشان هیچ وقت در آن شرکت نکرده اند، اما از میان آن‌ها که شرکت کننده بوده اند یا دست اندرکار برگزاری اش در مدرسه، عده‌ای از جایگاه نقد و نارضایتی از این جشنواره با ما سخن گفتند. انتقادات را شنیدیم و پاسخ‌های مسئولان مربوط به آن در اداره کل آموزش وپرورش را ضمیمه کردیم. قضاوت با خوانندگانی است که می‌دانند درباره چه سخن می‌گوییم و پاسخ‌ها تا چه اندازه منطقی است.
چندبار تأکید می‌کند که از جایگاه مدیر یک مدرسه دولتی درباره همه جزئیات برگزاری آگاهی دارد. مصاحبه شونده ما که به طور طبیعی تمایلی به ذکر نامش در گزارش ندارد اولین دلیلش را برای نقد جشنواره مشکلاتی بیان می‌کند که برای دانش آموزان پدید می‌آورد.
وی این گونه شرح می‌دهد: برنامه ریزی هر طرحی دو نیاز اصلی دارد؛ یکی پیش بینی نیروی انسانی و دیگری تأمین مالی. امسال در حالی سه محور به بخش‌های جشنواره اضافه شده است که هیچ کدام از این موارد در آن دیده نشده اند.
او ادامه می‌دهد: من باید شاگردانم را برای حضور در ۹ محور جشنواره آماده می‌کردم، درحالی که دبیران و معاونانم مجبور بودند در ساعت استراحت خودشان برای جشنواره وقت بگذارند، حتی ثبت نام ساده در سامانه هم نیاز به ۱۰ روز نشستن پای سیستم دارد.
سؤال او این است که اگر اجرای این جشنواره برای مسئولان استان مهم بوده است چرا هزینه‌ای به دست اندرکاران پرداخت نمی‌شود؟ به ادعای او حتی از منتخبان سال قبل هم هنوز قدردانی نشده و بهانه شان این بوده است که بودجه ندارند: به مدیران مدارس گفتند خودتان از دانش آموزان برتر قدردانی کنید و همین موارد اندک است که انگیزه مدیران و دبیران را از بین می‌برد. اصلا این جشنواره از بنیاد اشتباه است و برای تک تک محورهایش مشکلی وجود دارد.
مصاحبه شونده دیگر دبیر یکی از مدارس غیرانتفاعی است. او هم گلایه‌هایی دارد که تمایل دارد پاسخشان را از مسئولان آموزش وپرورش بشنود. وی می‌گوید: سطح جشنواره از سطح کتاب‌های درسی بسیار بالاتر است و هیچ کدام از محور‌ها در کتاب‌های درسی نیست. مدارس عادی اصلا دبیری برای بسیاری از محور‌ها ندارند که بخواهند دانش آموزان را به سطح مسابقه برسانند. قرار است این جشنواره در حد کتاب درسی و مدرسه باشد، اما امسال سه محور تخصصی دیگر هم به آن اضافه شد.
او از ماجرای دیگری هم خبردارد که به شدت از آن ناراحت است: امسال محور داستان یک تصویر بوده که دانش آموز باید با تماشای آن داستان می‌نوشته است و مدارس استثنایی نابینایان از آن بخش انصراف داده اند. اگر چنین چیزی صحت داشته باشد دامن زدن به ناتوانی بچه هاست.
او به محور برنامه نویسی در جشنواره اشاره می‌کند و می‌افزاید: ما در مقطع متوسطه اول و حتی دوم کتابی برای آموزش برنامه نویسی نداریم. در کتاب کار و فناوری هم در حد تهیه پاورپوینت به دانش آموز آموزش داده می‌شود، درحالی که برخی مدارس برای آموزش، دبیری را از بیرون مدرسه به خدمت گرفته اند.
با تلفن همراه مادری تماس می‌گیرم که خودش را عزتی معرفی می‌کند و فرزندش کلاس هشتم است. انتقاد او از آموزش وپرورش این است که همه بچه‌ها دوست دارند در جشنواره شرکت کنند و مقام بیاورند، اما چون در سطح آن‌ها نیست والدین را وادار می‌کنند به آن‌ها کمک کنند و مثلا دست سازه بسازند، درحالی که این چیزی جز آموزش تقلب نیست.
والد دیگر پدر یک دانش آموز است. پسرش هیراد در محور مناظره شرکت کرده، اما گلایه پدرش چیز دیگری است: خودتان بهتر می‌دانید برخی مدارس به دنبال بهانه برای گرفتن شهریه بیشتر و برندسازی خودشان هستند آیا عوامل دست اندرکار نمی‌دانند که این موارد فایده‌ای برای مدارس دولتی و حاشیه شهر ندارد؟ این موضوع مرا آزار می‌دهد که جامعه فرهنگی را طبقاتی می‌کنیم و تبعیض قائل می‌شویم. شاید دانش آموز خلاق در اندازه خودش و مدرسه معمولی اش باشد.
او درباره محور بازارچه هم اعتراض دارد که به هیچ وجه نمایش آموزش کارکردن نیست. این‌ها با هدف ابتدایی ایجاد جشنواره تفاوت دارد.
موضوع روز‌های آغازین حضوری شدن مدارس در سال جدید چند روزی برای صحبت با حسن عدالت جو، سرپرست معاونت متوسطه اداره کل آموزش وپرورش استان، معطلمان می‌کند. ابتدا از تفاوت‌های میان جشنواره نوجوان و سپس جوان خوارزمی می‌گوید و با تأکید بر این جمله که «خارج از کتاب درسی بودن محور‌های جشنواره را رد می‌کنم» شرح می‌دهد: جشنواره جوان خوارزمی که ویژه دانش آموزان دوره دوم متوسطه است باهدف انتخاب دانش آموزان خاص و نخبه که قصد شرکت در المپیاد‌های داخلی و خارجی را دارند در فضایی به شدت رقابتی برگزار می‌شود، اما این قاعده برای جشنواره نوجوان به هیچ وجه صادق نیست.
وی تأکید می‌کند: به عبارت درست‌تر جشنواره نوجوان خوارزمی یک جشنواره عام و رایگان است که همه می‌توانند در آن شرکت کنند. هدف اصلی این است که همراه با فرایند تدریس باشد و چیزی جدا از محتوای مدرسه نباشد. البته محور‌ها برای هر مقطع متفاوت است.
به عقیده او جشنواره نوجوان خوارزمی بهانه‌ای است برای اینکه دبیر متوجه استعداد‌های دانش آموز خود شود و به نوعی راهنمای او برای انتخاب رشته در دوره متوسطه دوم باشد. مگر کار دبیر چیزی جز کشف استعداد دانش آموزش است که باید برای انجام آن به مدیر یا دبیر حق الزحمه تعلق بگیرد؟! البته شرکت در جشنواره برای دانش آموز و عوامل مدرسه اجباری نیست.
وی انجام مراحل ثبت نام و کمک به دانش آموز را برای عوامل مدرسه و والدین قبول و اضافه می‌کند: از زمان کشوری شدن این جشنواره همه محور‌ها و داوری‌ها از وزارتخانه به ما اعلام می‌شود و بودجه‌ای هم برای پرداخت به مدیران و دبیران تعیین نشده است. امسال هم وزارتخانه سه محور به آن اضافه و به صورت دستورالعمل به ما اعلام کرده است. همه ۳۲ استان کشور ناگزیر به اجرای سیاست گذاری‌های کشوری هستند.
سرپرست معاونت متوسطه اداره کل آموزش وپرورش استان در پاسخ به اینکه برخی مدارس برای کسب نتایج برتر هزینه و بعد از آن به عنوان برند مدرسه استفاده می‌کنند، توضیح می‌دهد: تابه حال دیده اید که مدرسه دوره اول تصویر برندگان جشنواره نوجوان را بر سردر مدرسه نصب کرده باشد؟ این جشنواره محل برندسازی نیست، زیرا اصلا رقابتی وجود ندارد. اما در سطح مدارس دوره متوسطه دوم به همراه نتایج کنکور مبنای برتری است. همه تلاش ما این است که این جشنواره مبنای رقابت نباشد.
بازارچه‌های کسب وکار دانش آموزی، پژوهش، دست سازه، ریاضی، زبان و ادبیات فارسی، زبان خارجی، فعالیت‌های آزمایشگاهی، برنامه نویسی بر اساس زبان برنامه نویسی استاندارد و مناظره علمی از محور‌های هشتمین دوره جشنواره نوجوان خوارزمی است که تا سال گذشته ۶ محور بود و امسال به آن افزوده شده است.
به گفته عدالت جو برای هر رشته یک تیم دو نفره برای داوری به وزارتخانه معرفی می‌شوند. یعنی امسال با افزایش محور‌ها ۱۸ نفر از هر استان معرفی خواهند شد. اما در نهایت از همه مقام‌های اول تا سوم قدردانی می‌شود.
وی موضوع قدردانی نشدن دانش آموزان سال گذشته را باوجود اینکه مبلغ چشمگیری هم نبود، رد می‌کند.
وی ماجرای اختراع و ارائه کار ویژه را هم تأیید نمی‌کند و اضافه می‌کند: اصلا بحث اختراع در میان نیست. قرار است بازارچه‌ای از تولیدات خودشان داشته باشند که در سال‌های آینده به موضوع آموزش اشتغال زایی و کسب مهارتشان کمک کند.
وی در نهایت یادآور می‌شود: هدف ما این است که همه در جشنواره شرکت کنند که شبیه ورزش همگانی و قهرمانی است و هرسال هم بیشترین شرکت کننده را در کشور داریم، اما بالاخره نارضایتی در همه مراسم و جشنواره‌ها وجود داشته و رضایت صددرصدی وجود ندارد.
شاید گفته‌های عدالت جو برای قانع کردن معترضان کافی باشد، اما برای اینکه پاسخ‌ها را کامل کنیم سراغ نسرین غلامعلی زاده می‌رویم که به عنوان کارشناس آموزش متوسطه اول، از ابتدای برگزاری این جشنواره و برگزاری آن با نام‌های دیگر در این حوزه مسئولیتی داشته و به جزئیات آشناست. وی هم صحبت‌های عدالت جو را تأیید می‌کند و می‌گوید: این جشنواره سابقه بیش از سیزده ساله در استان دارد که درگذشته با نام‌های جشنواره هدف و ابن سینا برگزار می‌شد و بعد به تدریج غنی‌تر شد، موردتوجه وزارت خانه قرار گرفت و چند سالی است که با تغییر نام در کشور برگزار می‌شود. از ۶ سال برگزاری کشوری ۴ سال استان خراسان میزبان بوده و دو سال است که به اصفهان انتقال داده شده است.
وی گلایه مدیران درباره محتوا را منطقی نمی‌داند: مدیری که اعتراض دارد یعنی دبیر خود را نادیده گرفته است. قرار است دبیر ادبیات اصول نوشتن را به دانش آموز آموزش بدهد و در جشنواره آن دانش آموزی که خلاقیت نوشتن دارد شرکت خواهد کرد و این کار چندان عجیبی نیست.
غلامعلی زاده از سهمیه مدارس مختلف و تفاوت در داوری باتوجه به وضعیت دانش آموزان هم سخن می‌گوید: دانش آموزان ما در مدارس مختلف یک سهمیه ثابت دارند و همه ۴۷ منطقه استان می‌توانند در جشنواره شرکت کنند و هر که به مرحله نهایی رسید از نفر اول تا سوم برنده است و از او قدردانی می‌شود. برای ایجاد رقابت عادلانه مدارس را براساس برخورداری دسته بندی کرده ایم.
مدارس برخوردار نواحی هفت گانه مشهد گروه الف، مدارس مناطقی مانند کاشمر، تربت حیدریه و نیشابور در گروه ب و مدارس مناطق کم برخوردار و مدارس غیر برخوردار همچون احمدآباد و کوه سرخ با هم سنجیده و داوری می‌شوند. حتی داور‌ها و فرم داوری مدارس هم با هم متفاوت است. برای ما همه دانش آموزان، چه عادی، چه نخبه و چه محصل در مدارس حاشیه شهر و روستا‌ها یکسان هستند.
وی حذف مدارس استثنایی از جشنواره را رد می‌کند و می‌افزاید: دانش آموزان مدارس استثنایی داوران مختلف دارند که با هم سنجیده می‌شوند. سال گذشته در بین دانش آموزان مدارس استثنایی هم در رشته ادبیات و هم در محور دست سازه شرکت کننده و رتبه استانی داشتیم.
کارشناس آموزش متوسطه اول به موضوع اهدای جوایز هم اشاره می‌کند: لوح تقدیر و کارت هدیه برندگان سال ۹۹ به ادارات هفت گانه و نواحی ارسال شد و قدردانی‌ها انجام گرفت و از میان همه شرکت کنندگان از ۶۰۸ دانش آموز قدردانی شد. برخی مدارس نیز به صورت مستقل از دانش آموزان خود قدردانی کردند.
غلامعلی زاده بار دیگر این نکته را یادآور می‌شود که سعی کرده ایم رقابت ناسالم و نخبه گرایی را در این جشنواره حذف کنیم و از نظر ما همه شرکت کنندگان برنده هستند. از هر فردی که به مرحله استانی برسد، قدردانی خواهد شد.