ضحی زردکانلو | شهرآرانیوز؛ خودتان را در صحن انقلاب تصور کنید. میلاد امام رضا (ع) است و مسلمانان بسیاری از سراسر جهان به مشهد آمده اند و در کنارتان ایستاده اند. با نژاد، فرهنگ و زبان‌های گوناگون. بدیهی است که وجه اشتراکی به جز اسلام و عشق به امام رضا (ع) نمی‌تواند عامل این حضور و همدلی باشد. دقایقی پیش از طلوع آفتاب است. همانجا از وجه اشتراک دیگری می‌توانید شگفت زده شوید. لحظاتی که تفاوت نمی‌کند شنونده کیست؟ زبانش چیست؟
وقتی نوای دل نشین نقاره‌ها در حرم طنین می‌اندازد. موسیقی مذهبی در ایران با آن پیشینه غنی، می‌طلبد که به نحو احسن به جهانیان عرضه شود. به خصوص موسیقی رضوی که از مهم‌ترین شاخه‌های موسیقی مذهبی محسوب می‌شود. با توجه به اینکه مشهد را جهان شهر می‌دانیم چه شایسته است که صدای جهانی شدن را با اتکا به نغمه‌ها و ترانه‌هایی که در مدح و ستایش امام مهربانی خلق شده است موزون سر دهیم.
هوشنگ جاوید، به تازگی مجموعه‌ای موسیقایی به نام «آوا‌های رضوی ایران زمین» که شامل قطعاتی در ۱۰ آلبوم موسیقی محلی از اقصی نقاط ایران در مدح و ستایش حضرت رضا (ع) است را جمع آوری کرده است. این مجموعه حاوی ۵۸۰ دقیقه آوا‌ها و نوا‌های رضوی است و بیش از ۷۰ موسیقی دان عاشق اهل بیت از ۲۱ استان ایران ارادت و علاقه خود را در قالب نغمه‌ها و مویه‌های موسیقایی پیشکش به ساحت خورشید خراسان کرده اند.
اما به گفته جاوید این مجموعه با نام «آوا‌ها و نغمه‌های رضوی در فرهنگ مردم ایران» در ۱۴ آلبوم موسیقی به روزرسانی می‌شود. در میان این نوا‌ها که در شادترین لحظات هم به یاد خدا و ائمه بوده اند علاوه بر موسیقی غمگین، موسیقی شاد هم می‌شنویم.
توسل و مددخواهی از امام رضا (ع) که در همه فرهنگ‌های ایران ریشه داردنیز در همه قطعات به گوش می‌رسد. همچنین کلام خوانی و چاووش خوانی وقتی از شهری دیگر به سمت مشهد حرکت می‌کردند از دوران صفویه در ایران باب بوده است.
وقتی به حرم می‌رسیدند سلام خوانی را آغاز می‌کردند. مناقب رضوی نیز دیگر سرفصل آوا‌های این مجموعه موسیقایی است که صرفا ستایش خود حضرت رضا (ع) را شامل می‌شود.
دوبیتی، ستایش حرم و بارگاه رضوی و توصیفات گنبد و بارگاه و تعریف حرم، آواز‌های روایتی درباره ضامن آهو و آمدن حضرت به مشهد نیز در همه آثار این مجموعه شنیدنی است و در نهایت این نوا‌ها در ۸ سرفصل جمع آوری شده است. در ادامه گفت وگوی ما با جاوید درباره این مجموعه موسیقایی، اهمیت توجه به موسیقی رضوی و چرایی اشاعه و ترویج آن پیش روی شماست.
در خراسان حضرت رضا (ع) جایگاه ویژه‌ای دارد، در خراسان تنوع قومیتی زیاد است و همه اقوامی که در خراسان هستند ارادت خودشان را به حضرت رضا (ع) به گونه‌ای نشان داده اند. نزدیکی به ایشان و آن هم جواری باعث شده تنوع تولیدات همگی برای ابراز ارادت به حضرت رضا (ع) بسیار باشد.
تولیدات موسیقی جدید که در قرن حاضر مخصوصا پس از انقلاب اسلامی و در سه دهه اخیر صورت گرفته به صورت رادیویی در این مجموعه هیچ جایی ندارند، زیرا اگر بخواهیم آن‌ها را در نظر بگیریم حسابش جداگانه است و در مجموعه دیگری قرار می‌گیرد.
آن چیزی که ما کار کرده ایم فرهنگ مردم کشورمان است که از نظر میراث فرهنگی اهمیت دارد وگرنه تولیدات نو را اگر بخواهیم در این مجموعه بگنجانیم حدود ۱۰ ساعت دیگر باید به این مجموعه اضافه شود که غیر ممکن است. همچنین تولیدات موسیقی امروزی بسیار از رسانه ملی پخش می‌شود، اما متأسفانه نوا‌های کهن کمتر شنیده شده است.
آنچه که در این مجموعه گردآوری شده یک میراث است که در فرهنگ مردم در گذشته وجود داشته. این یک میراث ثبت شده است. حتی وقتی من با دوستانم در سازمان مطالعات منطقه‌ای آسیای مرکزی و غربی در یونسکو صحبت می‌کردم آن‌ها گفتند ما می‌توانیم این موسیقی را به عنوان یک اثر میراث معنوی به ثبت برسانیم و حمایت کنیم. ایران جزو کنوانسیون حفظ میراث معنوی جهان است، اما متأسفانه تاکنون راجع به امام رضا (ع) در مورد حضرت مهدی (عج) و فرهنگ و موسیقی مهدوی در ایران هیچ اقدامی صورت نگرفته است.
کاری که من ارائه کردم یک مغز صوتی برای آیندگان است و این برای من جای افتخار است که سند صوتی قرن ۱۲ و ۱۳ خورشیدی را جمع آوری کردم. بسیار مهم بود که یک سند درست کنیم که در گذشته چه چیزی وجود داشته است. به عنوان مثال دوبیتی‌هایی که در این مجموعه هست از دل برخاسته و اصلا نمی‌دانیم سراینده آن‌ها چه کسی بوده است.
در توسل خوانی ها، آواز‌های روایتی و ستایش کردن‌ها و مناقب هم شاد و هم غمگین است. مردم ما در گذشته در عروسی‌ها ستایش رضوی هم می‌کردند یعنی همین آواز‌های شاد در گذشته در مجالس عروسی هم در مورد خداوند، امام رضا (ع) و حضرت علی (ع) خوانده می‌شد، زیرا مردم بر این باور بودند که در شادترین لحظات هم باید به یاد خدا و ائمه بود و این فرهنگی بوده که در گذشته ایران وجود داشته است.
من تلاش کردم نسل امروز این را بداند که شعر چه در لحظه شادی و چه در لحظه غم فراموش نمی‌شود و باید به یاد ائمه و خداوند بود. هنوز هم در پاره‌ای از مناطق ایران این فرهنگ وجود دارد. هنوز هم عاشیق‌های آذربایجان را شما به هر مجلسی دعوت کنید پیش از هرچیز توسل خوانی می‌کنند که این توسل یا به حضرت رضا (ع) است یا به حضرت علی (ع) یا به پیامبر (ص) یا حمد خداوند یا مناقب رضوی است.
من زمانی که در خراسان به عنوان مسئول موسیقی حوزه هنری فعالیت می‌کردم تا سال،۱۳۸۷ دغدغه ام این بود که دبیرخانه موسیقی مذهبی ایران باید در شهر مشهد باشد و مشهد می‌تواند پایگاه موسیقی مذهبی جهان اسلام باشد و مؤسسه آفرینش‌های آستان قدس و حوزه هنری انقلاب اسلامی و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توانند برای ایجاد این دبیرخانه تلاش کنند. حتی آیین نقاره زنی و آداب زیارت حضرت رضا (ع) را می‌توان ثبت جهانی کرد، زیرا تنها نوع موسیقی مربوط به آداب و آیین مذهبی در ایران که مربوط به اسلام است آیین نقاره زنی است.
شاید، چون ما هیچ نگاهی به موسیقی مذهبی خود نکرده ایم و در دامن موسیقی غربی افتاده ایم که این نادرست است. من می‌دانم که اگر در خراسان دبیرخانه موسیقی مذهبی برپا شود از همه نقاط جهان و نیز همه مسلمان‌ها می‌توانند ارادت خودشان را با موسیقی به امام رضا (ع) نشان دهند. این ظرفیت وجود دارد که ما هر دو سال یک بار جشنواره موسیقی بین المللی درباره حضرت رضا (ع) در مشهد داشته باشیم.
من در این مجموعه بخش رضوی را کار کرده ام و می‌توان بخش موسیقی مهدوی و علوی را نیز منتشر کرد افرادی نیز هستند که در این زمینه کار کرده اند، اما نمی‌دانند به کجا مراجعه کنند، چون به هر جا که می‌روند دستگاه‌های فرهنگی می‌گویند این آثار مخاطب ندارند یعنی به فکر ثبت آن هم نیستند و این شور بختی کشور ماست. در حالی که چنین آثار فاخر مذهبی می‌توانند سفیران موسیقی مذهبی ما باشند.