حسینی‌نژاد | شهرآرانیوز - نکاتی که استاد ما را به آن متوجه کرد برای همه طالبان علم و راهیان مسیر دانش‌اندوزی بسیار مغتنم و مفید است. در ادامه، متن این اندرزنامه را بخوانید.
بسم ا... الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین و السلام علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطاهرین...
السلام علیکم و رحمة ا...ای جوان عزیز پاک‌نهاد که به لطف و ستاریت خداوند متعال جلت عظمته بر این فقیر ناچیز حسن ظن داری و بر آن اساس از من روسیاه نامه‌تباه خواسته‌ای چیزی برایت بنویسم. الحمدلله آن‌طور که نوشته‌ای قاری قرآنی و این سعادت عظمی را داری که هرروز با قرآن مجید حمید تجدید عهد می‌کنی. مولای ما حضرت امیر صلوة ا... و سلامه علیه فرموده است: ما جالس هذا القرآن أحد إلا قام عنه بزیادة أو نقصان، زیادة فی هدى أو نقصان من عمى؛ هر کس با قرآن هم‌نشینى کند، چون برخیزد، چیزى بر او افزوده شده و چیزى از او کاسته گشته. به هدایتش افزوده شده و از کوردلی‌اش کاسته گشته.
در ادامه این سخن، برای توضیح این کلام شریف، شعری از سنایی نقل کردند و نوشتند: شعر سنایی علیه الرحمه را شنیده‌ای که:
اول و آخر قرآن ز چه با آمد و سین/ یعنی اندر ره دین رهبر تو قرآن بس
چنگ در گفته یزدان و پیمبر زن و رو/ کانچه قرآن و خبر نیست فسانه‌ست و هوس
و دیگری فرموده است:
هیچ دانی که در کلام قدیم/ ز چه حرفش تو را قبس باشد
اولش با و آخرش سین شد/ معنی‌اش این خدات بس باشد
در آنچه به «ادب نفس» تعبیر می‌کنند
خداترسی را و ذات مقدس متعالی او را در همه احوال و اوقات حاضر و ناظر دانستن که اصل و در عین حال نتیجه آن آداب است باید همواره مد نظر و دستورالعمل همیشگی خود قرار دهی و پندار و گفتار و رفتار خود را برآن منطبق سازی.
از حسد که اولین گناهی است که خداوند با آن گناه نافرمانی شد و اولین گناهی است که خداوند با آن در زمین نافرمانی شد (گناه ابلیس در سجده نکردن به آدم (ع) و گناه قابیل در کشتن برادرش هابیل) بپرهیز و بپرهیز و این رذیله پلید را از جان و دل و روح خود بیرون کن.
اطاعت از والدین پس از عبادت حق تعالی اولین فریضه است که خداوند می‌فرماید «و اعبدوا ا... و لاتشرکوا به شیئا و بالوالدین احسانا». بدون اطلاع و اجازه آن‌ها همسر انتخاب نکن و «و اخفض لهما جناح الذل من الرحمه» را فریضه ذمه خود بدان.
حیثیت والای انسانی را برای به دست آوردن مال و ثروت دنیا لکه‌دار و موهون مکن که:
دانش و آزادگی و دین و مروت/ این همه را بنده درم نتوان کرد
اگر ان‌شاءا... در اجتماع به مقام والایی رسیدی، مبادا خودت را گم کنی و فضایل و مکارم اخلاقی را فدای جاه‌طلبی یا زیاده‌خواهی کنی، و همیشه کلام معجز نظام حضرت امام علی‌بن‌الحسین السجاد صلوة ا... علیهما را به خاطر داشته باش و آن را در دعا‌ها و قنوتت بخوان که:
و لاترفعنى فى الناس درجة الا حططتنى عند نفسى مثل‌ها و لاتحدث لى عزا ظاهرا الا احدثت لى ذلة باطنة عند نفسى بقدرها؛ اگر مرا یک درجه نزد مردم بالا بردى، پیش نفس خودم یک درجه پایین بیاور و اگر عزتى در ظاهر من به وجود آوردى و پیش چشم مردم مرا عزیز کردى، به همان اندازه در باطن و پیش نفس خودم مرا ذلیل کن.
دست‌ودل‌باز باش. حقوق الهی را به ذوی‌الحقوق بپرداز و در گفتار و رفتار ملایم و مساعد باش که:
آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است/ با دوستان مروت با دشمنان مدارا
و در این باب فرمایش پیغمبر اکرم صلی ا... علیه و آله و سلم را در پایان این نوشته زینت سخنم قرار خواهم داد ان‌شاءا....
سعی کن به حد لازم علاوه بر ممارست و مداومت بر نظم و نثر فارسی، در حدی که لازم است از ادب عرب و صرف و نحو و اشعار مشهور اطلاع داشته باشی.
در ادب فارسی از توجه به کتاب‌های مهم و معتبر فارسی و تواریخ عمومی مثل حبیب‌السیر و روضةالصفا غافل مباش. خواندن مستمر کتاب‌های شاهنامه حضرت فردوسی رضوان ا... علیه و گلستان سعدی و بوستان او و دیوان حافظ و منتخباتی از دیوان حضرت سنایی روح ا... روحه [را]فراموش مکن.
کتاب‌های مشهور جهانی را امثال صلح و جنگ تولستوی روسی، بینوایان ویکتور هوگوی فرانسوی، کمدی الهی دانته ایتالیایی و دیوید کوپرفیلد و اولیور توییست چارلز دیکنز انگلیسی و بسیاری از این کتاب‌ها که بعضا از آن به «رمان» تعبیر می‌شود بخوان.
مال و منالی را که به دست می‌آوری -و ان شاء ا... زیاد باشد- به‌درستی نگهداری کن که:
مال را هرکسی به دست آرد/ رنجش اندر نگاه داشتن است
دست‌ودل‌باز باش و به نیازمندان کمک کن و تنگ‌نظر و به قول مشهدی‌های خودمان «ناخن‌خشک» و سخت‌گیر مباش.
هرچیزی را که می‌خواهید از «خدا» بخواهید، و حضرت سیدالشهدا و، ولی نعمت اعظم همه ما خراسانی‌ها اعلی‌حضرت اقدس علی‌بن‌موسی‌الرضا صلوة ا... سلامه علیهما و علی اجدادهما المعصومین و اولادهما الطیبین را واسطه آن درخواست‌ها قرار دهید و یقین داشته باشید که حضرت سیدالشهدا و حضرت رضا علیهما السلام واسطه و شفیع بسیار بسیار آبرومندی در پیشگاه حق تعالی جلت عظمته می‌باشند و لابد مکرر خوانده و به درگاه باری تعالی عرض کرده‌اید که:
اللم اجعلنی عندک وجی‌ها بالحسین علیه السلام فی الدنیا و الآخره
و مبادا از غیر معصومین علیهم السلام چیزی بخواهید و دستی خدای‌نکرده پیش غیر از محمد و آل محمد علیه و علیهم السلام دراز کنید؛
برای حصول مقاصدتان و نیل به مطالبتان از تلاوت زیارت مبارکه جامعه کبیره و زیارت عاشورا در هر جمعه غافل مشوید و به تلاوت این دو اکسیر اعظم در جمعه‌ها خود را موظف بشمارید و من بنده روسیاه هرچه داشته و دارم و هرچه خواسته و بخواهم به برکت تلاوت این دو زیارت نایل شده و ان‌شاءا... نایل خواهم شد.
با این بیت حضرت خواجه حافظ سخنم را به پایان می‌دهم که:
دوش با من گفت پنهان کاردانی تیزهوش/ وز شما پنهان نشاید کرد سر می‌فروش
گفت آسان گیر بر خود کار‌ها کز روی طبع/ سخت می‌گردد جهان بر مردمان سخت‌کوش
و رسول اکرم صلی ا... علیه و آله و سلم فرمودند: المدارة نصف الدین، و فرموده‌اند: ما دخل الخرق فی شیء الا شأنه و ما دخل الرفق فی شیء إلا زانه؛ و خشونت در چیزى نباشد مگر آن را زشت کند و ملایمت با چیزى همراه نشد، مگر اینکه آن را آراست
از تقدیم و تأخیر فرمایش نبوی قصدم این بود که عرایضم را به «زانه» ختم شود.
التماس دعا دارم و امیدوارم از عتبه‌بوسی همیشگی درگاه ملائک‌پاسبان حضرت رضا علیه السلام به نیابت این حقیر دریغ نفرمایید.
فقیر فانی
احمد مهدوی دامغانی