جواد اشکذری، شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ بدون شک تئاتر مشهد از قطب‌های اصلی تئاتر کودک ونوجوان کشور است. تا یک دهه قبل، کمتر تئاتری با کیفیت مطلوب در این عرصه در شهرمان تولید می‌شد و اگر هم تولید می‌شد، کمتر و به ندرت به جشنواره‌های ملی و بین المللی راه پیدا می‌کرد. گاهی حضور تنها یک نمایش کودک ونوجوان در یک رویداد ملی برای اهالی تئاتر مشهد یک حسرت به شمار می‌آمد و هیچ گاه کسی به فکرش هم خطور نمی‌کرد یک هنرمند مشهدی بتواند قدردانی و تحسین شود یا جایزه‌ای کسب کند.
اما در آغاز دهه ۹۰، انقلابی در تئاتر این عرصه پدید آمد و هنرمندان بسیاری به خصوص از عرصه تئاتر دانش آموزی وارد تولید برای کودکان و نوجوانان شدند و سال به سال شاهد پیشرفت‌هایی بودیم تا حضور پرقدرت تئاتر مشهد نه تنها در جشنواره‌های ملی بلکه در مهم‌ترین رویداد‌های جهانی، چون جشنواره بین المللی تئاتر کودک ونوجوان همدان رقم بخورد.
حالا چند سالی است که هنرمندان تئاتر مشهد با حضور قدرتمند در این رویدادها، جوایز بسیاری برای تئاتر شهرشان به دست می‌آورند و مشهد دیگر به قطب تأثیرگذار در تئاتر کودک ونوجوان کشور تبدیل شده است، تاجایی که هنرمندان شهر‌های دیگر جایگاه ویژه‌ای برای آن قائل هستند. جشنواره همدان که از معتبرترین جشنواره‌های تئاتر این عرصه در جهان به شمار می‌آید، با شعار «تئاتر؛ پرواز پروانه‌های خیال» و با هدف تقویت مهارت، رشد آگاهی و اعتمادبه نفس فرزندان ایران زمین از اول تا ششم تیرماه امسال برگزار می‌شود. امسال، هفت گروه تئاتری از مشهد در بخش‌های مختلف این رویداد در پنج روز روی صحنه می‌روند.
تئاتر مشهد تنها در دو بخش بین الملل و خیابانی نماینده‌ای ندارد، این درحالی است که مشهد سال‌ها در زمینه تئاتر خیابانی فعال بوده است و با حمایت متولیان فرهنگی می‌تواند در این بخش هم در سال‌های آینده، نماینده‌هایی داشته باشد. آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت وگوی ما با کارگردان‌های گروه‌های راه یافته مشهدی به بیست وهفتمین جشنواره بین المللی تئاتر کودک و نوجوان همدان است که از حضور خود و آثارشان در این رویداد می‌گویند.
جواد رحیم زاده از هنرمندان بنام تئاتر کودک ونوجوان کشور است که حضور پررنگی در رویداد‌های ملی و بین المللی این عرصه داشته است. این هنرمند مشهدی که آثار بسیاری در عرصه تئاتر دانش آموزی در کارنامه هنری خود دارد، امسال با تئاتر «به همین سادگی» در بخش دانش آموزی بیست وهفتمین جشنواره بین المللی تئاتر کودک ونوجوان، با ۹ اثر دیگر به رقابت خواهد پرداخت.
«به همین سادگی» یک تک بازی به صورت منولوگ است که هنرجو امین قندیار، دانش آموز هنرستان پسرانه هنرهای زیبای مشهد، در دوم تیرماه در کانون مهدیه شهر همدان آن را روی صحنه خواهد برد. این نمایش به تک گویی‌های پسری نوجوان به نام امین، دانش آموز هنرستانی در مشهد، اختصاص دارد که روز چهارشنبه در زنگ ورزش به دلیل باخت در مسابقه فوتبال عصبانی می‌شود و کنترل خود را از دست می‌دهد و دوستش جعفر را هل می‌دهد. سر جعفر به جدول کنار حیاط می‌خورد و به کما می‌رود. حال، امین ناامید و سردرگم به بالای پشت بام آمده است و با نگاه به حرم آقا امام رضا (ع) ابراز ندامت و پشیمانی می‌کند.
جواد رحیم زاده در گفتگو با «شهرآرا»، پیام نمایش را «کنترل خشم» و «دوری از خشونت» بیان می‌کند و می‌گوید: «نمایشنامه براساس احادیثی از امام رضا (ع) نوشته شده است؛ مانند روایتی که در «بحارالانوار» آمده است که مؤمن هرگاه خشمگین شود، خشمش او را از مسیر حق منحرف نمی‌سازد.» یا حدیث دیگری از حضرت که می‌فرماید: «از مشاجره با مردم بپرهیزید؛ زیرا مشاجره عیوب نهفته را آشکار می‌سازد و عزت را از بین می‌برد.»
او در ادامه بیان می‌کند: جشنواره تئاتر کودک ونوجوان همدان، معتبرترین جشنواره کودک است که همه ساله در شهر تاریخی همدان برگزار می‌شود. این جشنواره شامل بخش‌های خیابانی، خردسال، کودک، نوجوان و میهمان است. امسال بخش زیر ۱۸سال هم به آن اضافه شده است که خود به دو قسمت بخش دانش آموزی و بخش هنرجویان آموزشگاه‌ها تقسیم می‌شود.
«به همین سادگی» بعد از طی مراحل بازخوانی و بازبینی و انتخاب از میان آثار شرکت کننده، در بخش دانش آموزی روی صحنه خواهد رفت.
محمد جهان پا، از هنرمندان تئاتر مشهد، با «آش آشتی کنان» اجرا‌های عمومی خوبی در سال گذشته و امسال در مشهد داشته است. این نمایش که براساس داستانی از کلر ژوبرت با نویسندگی مهدی سیم ریز به نگارش درآمده است، تنها نماینده تئاتر مشهد در بخش نوجوان بیست وهفتمین جشنواره بین المللی تئاتر کودک ونوجوان است.
در این اثر فاخر عرصه تئاتر نوجوان که دوم تیر با سه اجرا در سالن اصلی بوعلی سینای همدان روی صحنه می‌رود، بازیگران شناخته شده ای، چون محمد تقی نژاد، علی جوانمرد، علیرضا رواندل، پرستش سلطانی، امیراحسان امیرپور، جلال کریم زاده، حسن قادری، مهشید شریفی، مجید بخششیان، شاهین نورایی، فرشاد قاسمی و سهیل سهیلی نقش می‌آفرینند. جهان پا که جشنواره همدان را ویترین بزرگی از بهترین آثار و تولیدات نمایشی می‌داند، درباره حضور پررنگ تئاتر مشهد در این رویداد می‌گوید: تئاتر مشهد جایگاه مهم و معتبری در جشنواره تئاتر کودک ونوجوان همدان دارد و حضورش همواره با استقبال روبه رو بوده است. امسال نیز ما در بخش‌های مختلف ازجمله کودک ونوجوان، دانش آموزی و زیر ۱۸ سال از استان و شهرمان مشهد نماینده داریم.
او با اشاره به وجود سالن‌های مشخصی برای اجرای نمایش‌های کودک ونوجوان در تهران و نبود این فضا در مشهد یادآوری می‌کند: متاسفانه در مشهد کم پیش می‌آید که مجموعه تئاترشهر یا سالن‌های معتبر، میزبان گروه‌های نمایش کودک ونوجوان باشند، حال آنکه تئاتر کودک، نسل ساز و تأثیرگذار در فرهنگ شهروندی است، از این رو مدیران باید بیشتر به آن توجه کنند و برای زیرساخت‌های اجرای نمایش، تدبیری اساسی بیندیشند.
جهان پا بیان می‌کند: البته کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان خراسان رضوی، تماشاخانه استاد داوود کیانیان را عملا دراختیار تئاتر کودک ونوجوان قرار داده است که اتفاق خوبی است.
راه اندازی تماشاخانه‌های سیار جزو اقدامات خوبی است که باعث شده است فرصت تماشای نمایش برای همه علاقه‌مندان به تئاتر حتی در دورترین نقاط شهر و کشور فراهم شود. مشهد یکی از شهر‌های پیشگام در این زمینه است، از همین رو با یک اجرا در تماشاخانه‌ای سیار در بخش مهمان بیست وهفتمین جشنواره بین المللی تئاتر کودک ونوجوان همدان، حضور خواهد یافت.
نمایش «شهر پرندگان» کار گروهی مرکز تخصصی تئاتر کانون پرورش فکری کودک ونوجوان خراسان رضوی است که برای اجرا روی تریلی و تماشاخانه سیار طراحی شده است. در این نمایش که داستانی از حضرت رضا (ع) از زبان مورچه‌ها را روایت می‌کند، پنج بازیگر به ایفای نقش می‌پردازند. «شهر پرندگان» از سی ویکم خرداد تا پنجم تیر هر روز در همدان و شهر‌های اطراف آن بر روی تماشاخانه سیار اجرا خواهد شد. محمد جهان پا، از عوامل تولیدکننده این پروژه، توضیح می‌دهد: این نمایش پیش از دهه کرامت، ماه مبارک رمضان و نوروز بر روی تریلی در نقاط مختلف به ویژه حاشیه شهر مشهد اجرا شده بود.
به گفته وی، تریلی که برای اجرای نمایش طراحی شده است، یک سن بزرگ و امکانات صوت و تصویر و نور مناسب دارد.
سجاد انتظاری از بازیگران و عکاسان تئاتر مشهد است که بعد از چند دهه فعالیت در این عرصه ها، با اولین تجربه کارگردانی اش در بیست وهفتمین جشنواره بین المللی تئاتر کودک ونوجوان همدان حضور خواهد یافت. «هورشید» به نویسندگی مشترک مهناز آقایی و سیدجواد رحیم زاده و کاری از گروه تئاتر آوان به سرپرستی امیر بشیری، به عنوان یکی از آثار بخش «اجرای تئاتر با کودکان ونوجوانان زیر ۱۸سال» پنجم تیر در پلاتو استاد بیگلریان روی صحنه خواهد رفت. در این نمایش.
فاطمه بخشعلی به عنوان بازیگر و عروسک گردان به همراه غزل ترابی و کیاناز کشتگر نقش بازی می‌کند.
کارگردان نمایش «هورشید» از اجرای این اثر همراه با موسیقی مقامی منطقه خراسان رضوی خبر می‌دهد و در توضیح بیشتر می‌گوید: این اثر تلاش می‌کند بخشی از ارزش‌های سنتی و باور‌های ملی را به مخاطب کودک و نوجوان که بیشترشان فضای سنتی را فراموش کرده اند، یادآوری کند و نگاهی به آداب و رسوم کهن این مرزوبوم دارد، از این رو و باتوجه به اینکه قصه اثر کاملا زنانه بود، سعی کردیم در گروه اجرایی نیز بیشتر با خانم‌ها کار کنیم تا به حال وهوای اثر کمک بیشتری کند.
سجاد انتظاری بیان می‌کند: داستان نمایش درباره یک گیاه دارویی به نام گل بو مادران است که در منطقه خراسان رضوی زیاد رشد می‌کند. قصه این اثر مربوط به دختری است که در کودکی، مادر خود را گم می‌کند و در نوجوانی و بزرگ سالی، با یادآوری دشت گلی که در کودکی به خاطر داشت، مادرش را جست وجو می‌کند و متوجه محل گم شدن او می‌شود.
حمید کیانیان سال هاست با گروه تئاتر موسسه خیریه توانمندسازی «بچه‌های باران» همکاری می‌کند و فعالیت‌های بسیاری با هنرمندان توان یاب انجام داده است. برگزاری بخش تئاتر فراگیر در بیست وهفتمین جشنواره تئاتر کودک ونوجوان به کیانیان فرصت داد با تئاتر «خانم خزوک» همراه با هنرمندان توان یاب، نماینده شایسته‌ای برای تئاتر مشهد در این رویداد بزرگ باشند.
فاطمه بذرافشان، داوود بیگلری، مرتضی جوانشیر، زهرا چاهی، شقایق حسن زاده، ملیحه دری، خلیل قاسمی و شهاب مهدی زاده در این نمایش به ایفای نقش می‌پردازند. این نمایش برداشتی آزاد از اثر استاد جبار باغچه بان است که از نخستین نوشته‌های تئاتر کودک ونوجوان ایران به شمار می‌رود. تئاتر «خانم خزوک» از یک داستان عامیانه نشئت می‌گیرد و ازدواج خاله سوسکه را روایت می‌کند. در این اثر خاله سوسکه درپی یافتن یک سکه با حیوانات مختلف آشنا می‌شود و هرکدام از حیوانات از او خواستگاری می‌کنند، اما شرط ازدواج خانم سوسکه، سخت و دست نیافتنی است؛ زیرا او به دنبال شخص خاصی است.
طراح و کارگردان نمایش «خانم خزوک» درباره علت انتخاب این اثر، بیان می‌کند: حدود ۱۰۰ سال از نگارش این اثر می‌گذرد، اما پس از اینکه آثار استاد باغچه بان را دخترش ۵۰ سال پیش اجرا کرد، هیچ نمایش دیگری از او روی صحنه نرفت، در حالی که استاد باغچه بان پایه گذار نمایش و تئاتر کودک ونوجوان کشور است، بنابراین سعی کردیم یادی از این پیشکسوت بزرگ کنیم و این نمایش آشنا را به روی صحنه بیاوریم.
او از حضور تئاتر فراگیر در این دوره از جشنواره ابراز خرسندی می‌کند و می‌گوید: حدود ۱۰ سالی هست که گروه ما آثار خود را برای این جشنواره ارسال می‌کند، اما با وجود اینکه معمولا آثار را به لحاظ کیفی هیئت انتخاب و داوران، انتخاب می‌کنند، به دلیل معلولیت اعضا هیچ وقت اجازه حضور نداشتیم؛ زیرا برخی معتقد بودند گروه ما قادر به رقابت با سایر گروه‌ها نیست.
کیانیان تصریح می‌کند: خوشبختانه در این دوره برخلاف سال‌های گذشته و با حرکت بزرگی که دبیر جشنواره دنبال کرد، توانستیم در این رویداد حضور یابیم. روشن است که در حاشیه قرار گرفتن این گروه ها، باعث از بین رفتن اعتماد به نفس آن‌ها می‌شود.
این کارگردان، جداسازی محل اسکان هنرمندان فراگیر از سایر بخش‌ها را نامناسب می‌خواند و می‌افزاید: درست است که محل اسکان این گروه‌ها را سازمان بهزیستی حمایت می‌کند، اما اگر اسکان این گروه از سایرین جدا باشد، بازهم باعث جداسازی آنان از جامعه و ایجاد حس نبود اعتماد به نفس آنان می‌شود، بنابراین امیدوارم در طول جشنواره سعی کنیم این تفاوت‌ها را کمرنگ کنیم؛ زیرا همه سعی ما این بوده است که بگوییم این هنرمندان نیز جزئی از جامعه هستند و تفاوتی با دیگران ندارند.
محمدجواد خاک نژاد که از سال ۱۳۹۶ نقالی را شروع کرده است، دیگر نماینده مشهد در بخش دانش آموزی بیست وهفتمین جشنواره بین المللی تئاتر کودک ونوجوان همدان است. این هنرمند هفده ساله در این رویداد به اجرای نقل «رستم وسهراب» خواهد پرداخت که البته به اشتباه در خبر‌های جشنواره از آن نقل «هفت خان» نام برده شده است. خاک نژاد که پیش از این در مشهد در جشنواره‌های مختلفی حضور داشته و در سال ۱۳۹۶ نیز در جشنواره بین المللی کودک ونوجوان نقالی تهران به اجرای برنامه پرداخته، زیر نظر استادانی، چون محمد جهان پا و جواد رحیم زاده تئاتر و نقالی را فراگرفته است.
او درباره اجرای خود می‌گوید: من پیش‌تر «هفت خان رستم» را اجرا می‌کردم. الان به نقل «رستم وسهراب» می‌پردازم و درنظر دارم در آینده نقالی‌های دیگری مثل «بیژن ومنیژه» را اجرا کنم.
خاک نژاد با تاکید بر اهمیت برگزاری جشنواره‌ها بیان می‌کند: سال ۱۳۹۶ هیچ کس مرا نمی‌شناخت، ولی با حضور در جشنواره نقالی تهران توانستم خودم را معرفی کنم. جشنواره کودک ونوجوان همدان هم رویدادی بین المللی است که امیدوارم حضور در آن اتفاقات خوبی را برایم رقم بزند.
سیدرضا عربشاهی، کارگردان مشهدی که ساخت آثاری، چون «سعید و پینوکیو»، «کلاس پرنده»، «بدون شرح»، «تربیت خانه»، «آقای ایزو» و «کتاب قانون» را در کارنامه دارد، امسال با نمایش «به من رأی دهید» در بخش تئاتر با اجرای کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال جشنواره حضور خواهد یافت. این نمایش، حکایت نوجوان‌هایی با روحیات و شخصیت‌های متفاوت است که باید در انتخابات مدرسه با یکدیگر رقابت کنند. در روند این انتخاب، جو مدرسه نیز به شدت رقابتی می‌شود و ناظم برای سلامت انتخابات یک ناظر تعیین می‌کند که اتفاقات بعدی را نیز رقم می‌زند.
در این نمایش، نوجوانان می‌آموزند که اساس و پایه یک رقابت سالم را تجربه کنند و مسئولیت اجتماعی بپذیرند. گروه بازیگران «به من رأی دهید» را امیرعلی رفیعا، سینا حلوایی، برسام ناصری، آرمان بحرودی، آرمین مرگان، امیرعلی خوشنویس، اشکان حاجی آبادی، امیرحسین تیموری، امیررضا بیضایی، مرتضی موحدی نسب، ابوالفضل ایرجی، امیررضا دهقان، سورنا مسلمی، رضا رحمانی، مهدیار حیدری، پدرام قربانی و محمدیوسف احسانی تشکیل می‌دهند.
عربشاهی درباره افزوده شدن بخش تئاتر با اجرای کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال، بیان می‌کند: بازیگران نوجوان و مستعد این نمایش، فرصتی برای دیده شدن و معرفی خود می‌خواستند که خوشبختانه از طریق جشنواره بین المللی و تخصصی تئاتر کودک ونوجوان همدان فراهم شد.
کارگردان نمایش «به من رأی دهید» بر این باور است که جشنواره بین المللی تئاتر کودک ونوجوان در عرصه مسائل تربیتی و اخلاقی بسیار تخصصی عمل کرده و توانسته است مباحث مختلفی را که در دل نمایش‌ها گنجانده شده است، به مخاطب خود انتقال دهد و کودکان و نوجوانان را برای زندگی سالم‌تر آماده کند.