ضرورت تربیت نیروی متعهد و انقلابی در هنر نمایش

سیده ریحانه موسوی | شهرآرانیوز؛ در تئاتر ایران به اندازه کافی به موضوع انقلاب اسلامی پرداخته نشده است که دلیل آن نیز نبود سیاست‌های فرهنگی مناسب است. اهالی تئاتر و علاقه‌مندان آن امید دارند تا در هفته هنر انقلاب اسلامی، با کمک همه اندیشمندان، پیشکسوتان و مسئولان این حوزه در ایران، دست‌در‌دست یکدیگر بتوانند این هنر را از رخوتی که در چند سال اخیر به دلایل مختلف درگیر آن شده است بیرون بیاورند. به مناسبت هفته هنر انقلاب اسلامی با برخی از استادان و فعالان حوزه تئاتر مشهد به گپ‌و‌گفت پرداختیم، که در ادامه نظرات و راهکار‌های آنان را برای ارتقای هنر انقلاب اسلامی در عرصه تئاتر مشهد می‌خوانید.

حمیدرضا سهیلی

این کارگردان و نویسنده در سال ۱۳۳۶ در شهرستان تربت حیدریه استان خراسان رضوی به دنیا آمد. او نویسنده چند اثر با محوریت امام رضا (ع)، بازیگر، فیلم نامه نویس و نمایش نامه نویس است که در آثاری همچون «مردی شبیه باران» که به کارگردانی برادرش سعید سهیلی ساخته شده، فعالیت داشته است.

طرح دیدگاه: شکل‌گیری هنر انقلابی با حضور افراد مسجدی

گرچه نام گذاری هفته «هنر انقلاب اسلامی» به مناسبت شهادت سید مرتضی آوینی بوده، اما هنر انقلابی در سال‌های اول انقلاب با حضور افراد مسجدی و انقلابی در مساجد و جبهه‌ها شکل گرفت، اکنون اگر ارتقایی در آن حرکت و جنبش انقلابی (حداقل در زمینه تئاتر) دیده نمی‌شود یا کم رنگ است، به دلیل جدی نگرفتن آن حرکت مثبت در سال‌های اولیه انقلاب بوده است. وقتی مساجد به صورت خودجوش و بی ریا به این حرکت پیوستند کسی این موضوع را جدی نگرفت و بسیاری از هنرمندان از فعالیت‌های هنری که برخاسته از موضوعات مرتبط به انقلاب اسلامی بود جدا شدند و به سمت سایر موضوعات نمایشی رفتند.

آسیب‌شناسی: نبود نظارت صحیح بر زیرساخت‌های آموزشی تئاتر

آنچه درباره آموزش و استعدادیابی در تئاتر مشهد دیده‌ می‌شود، کوشش چند دفتر مستقل است که با حضور چند هنرمند مطرح توانسته اند گام‌های مؤثری در این زمینه بردارند و در حد خود درخور تأمل و تقدیر است، از سوی دیگر، اما نبود نظارت صحیح بر زیرساخت‌های آموزشی تئاتر در مشهد، شانه خالی کردن نهاد‌های هنری متولی از این امر و وجود کلاس‌های قارچ گونه‌ای که از سوی برخی افراد غیر حرفه‌ای با استفاده از نبود نظارت و مدیریت برگزار می‌شود، مسئله‌ای مهم است.

چشم‌انداز: به جوانان اعتماد کنیم

خوشبختانه ذات هنر مخصوصا تئاتر به سمت جوان گرایی رفته و می‌رود. عشق و علاقه جوانان به هنر و ورود نسل‌های جدید به تئاتر که با تحصیل و تجربه اندوزی همراه است راه خود را به درستی پیدا کرده، نکته مهم در این زمینه، لزوم مدیریت همراه با حمایت جدی و انقلابی است. حمایت از هنر و هنرمند خود یک اصل انقلابی است و اگر در بطن این حمایت هدایتگری مثبت صورت پذیرد، بخش هنر انقلاب اسلامی را در بر خواهد گرفت. باید به جوانان اعتماد کرد و درعین توجه و حمایت به هدایتگری آنان بی توجهی نکرد.

پیشنهاد: دوری هنر از سیاست گرایی

مدیریت جوان نهاد‌های فرهنگی و هنری لازمه پیشرفت و توسعه است، اما مدیران جوان نهاد‌های هنری مانند حوزه هنری، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز آفرینش‌های هنری، بسیج رسانه و... نباید بستر فعالیت هنری را به سمت سیاست، سیاست گرایی، حزب، گروه و تفکرات خاص بکشانند و از همه بضاعت هنر و هنرمندان برای ارتقای هنر بهره ببرند.

عباس جانفدا

جانفدا نویسنده، کارگردان، بازیگر و مدرس تئاتر در مشهد است که از سال ۶۸ وارد این حرفه شده است. او عنوان سه دوره برگزیده ادبیات نمایشی رضوی و نویسنده برگزیده تئاتر خراسان را در کارنامه خود دارد. از جمله کار‌های این هنرمند می‌توان به کارگردانی نمایش‌های «پرده برداری»، و «راحیل»، بازی در نمایش «نمیرم از این پس که من زنده ام» و عضویت در گروه کارگردانی مستند مسابقه «تماس» اشاره کرد.

طرح دیدگاه: فرهنگ و هنر وسیله‌ای برای تعالی

هنر فرهنگ ساز است و هر چیزی را که بخواهیم اصلاح کنیم اول باید به سراغ فرهنگ برویم. مدیران ما به فرهنگ و هنر به چشم ابزار نگاه می‌کنند در صورتی که فرهنگ و هنر وسیله‌ای برای تعالی است.

آسیب‌شناسی: اعتماد نداشتن مدیران به هنرمندان

تئاتر خراسان در دوسال و نیم گذشته به علت شیوع ویروس کرونا نابود شد و هر اتفاقی که در تئاتر کشور رخ داد یک سوی آن تئاتر خراسان بود، اکنون کار به جایی رسیده است که استان‌های دیگر گوی سبقت را از ما ربوده اند، زیرا مدیران آن‌ها به هنرمندانشان اعتماد دارند و با آن‌ها همسو هستند.
مدیران ما اصلاً به هنرمندان اعتماد ندارند. هر فعالیت هنری که در سطح مشهد انجام می‌شود مسئولیت آن برعهده هنرمند نیست. همچنین در این سال‌ها سیستم ما هنرمند متعهد پرورش نداده است. وقتی که هنرمند مسئولیت اجتماعی را در خود احساس کند قطعا آثار ارزشی نیز تولید می‌کند.

چشم‌انداز: اهمیت پرورش و حمایت از استعداد‌ها

خاک خراسان همیشه هنرمند پرور بوده است و استعداد‌های فراوانی در آن وجود داشته است، اما شناخت و کشف این استعداد‌ها یک موضوع است و پرورش و حمایت از آن‌ها موضوع دیگری که ما در آن مشکل داریم. مدیریت درست و سیاست گذاری‌های دقیق می‌تواند مشکلات درونی هنرمندان تئاتر را حل کند.

پیشنهاد: ایجاد مرکزی برای تقویت استعداد‌ها

راهکاری که در این شرایط می‌توان پیشنهاد داد این است که مدیران ما در عمل نشان دهند که به هنرمندان اعتماد دارند. اگر این اتفاق رخ دهد شاهد تغییر و دگرگونی در هنر خواهیم بود.
باید مرکزی برای آموزش و تقویت استعداد‌ها وجود داشته باشد تا این ظرفیت‌ها هدر نروند، بخش خصوصی نمی‌تواند این مرکز را به وجود بیاورد، زیرا ظرفیت محدودی دارد، اما بخش دولتی با ایجاد مدیریتی واحد می‌تواند این استعداد‌ها را زیر بال و پر خود بگیرد. مدیران ما باید در کنار یکدیگر قرار بگیرند و برای یک هدف مشترک تلاش کنند تا تحولی عظیم در حوزه فرهنگی ما اتفاق بیفتد، اکنون، اما همه اقدامات آنان موازی کاری است و هر کسی کار خود را انجام می‌دهد.

مهدی سیم‌ریز

سیم ریز نویسنده، کارگردان و فیلم نامه نویس تئاتر مشهدی متولد سال ۱۳۶۰ است. او نویسندگی انیمیشن «در مسیر باران» و کارگردانی نمایش «کروموزوم» را برعهده داشته است. این هنرمند دبیر اجرایی دوازدهمین جشنواره ملی تئاتر کودک و نوجوان رضوی و داوری بخش هنر‌های نمایشی جشنواره هنر‌های شهری مشهد را در کارنامه خود دارد.

طرح دیدگاه: تئاتر، هنری شاخص در استفاده از نیروی جوان

تئاتر یکی از هنر‌های شاخص در استفاده از نیروی جوان است. در بعضی از هنر‌ها خصوصا هنر‌های تجسمی هرچه سن هنرمند بیشتر باشد کار خاص‌تر و فاخر تری شکل می‌گیرد، اما تئاتر در همه زمینه‌ها اعم از تولید محتوا و کار برروی صحنه، جوان محور است. اگر کاوشی درباره تئاتر مشهد، استان و کشور انجام دهیم متوجه می‌شویم که در هر دوره جوانان تعیین کننده وضعیت تئاتر منطقه خود بوده اند، اکنون نیز در تئاتر مشهد با وجود پیشکسوتان، هنرمندان جوان خط مشی تئاتر مشهد را تعیین می‌کنند.

آسیب‌شناسی: چالشی به نام متن نویسی

اولین چیزی که به عنوان پیش نیاز تولید در تئاتر مد نظر قرار دارد متن نمایش است. ما سال‌ها است که در حوزه تولید متن نمایشی دچار مشکل هستیم و اصلی‌ترین کاری که باید انجام شود، تمرکز برروی تولید متن براساس مضامین انقلابی و مفهومی است. نکته دیگری که در مشهد به شدت نیازمند توجه است تربیت نویسندگان متعهد است.
ما نویسندگان خوبی در حوزه انقلاب داریم، اما یا به آن‌ها بی توجهی می‌شود و یا اندک کار‌هایی که از سوی نهاد‌های مرتبط به عنوان تولید تئاتر تیم انقلابی صورت می‌گیرد، معطوف به افرادی می‌شود که تکراری هستند و افراد جدید از این چرخه خارج می‌مانند، این امر باعث می‌شود گرایش‌های فکری این نویسندگان نیز به دیگر موضوعات معطوف شود.

چشم‌انداز: شناسایی نویسندگان متناسب با مفاهیم انقلابی

اگر قرار است اتفاق ویژه‌ای در زمینه مفاهیم انقلابی در صحنه تئاتر مشهد رخ دهد، اول باید شناسایی نویسندگان متناسب با آن مفاهیم در اولویت کار قرار گیرد و بعد به دیگر مسائل پرداخته شود. بیدار کردن نویسندگان خوش قلم در حوزه مفاهیم انقلابی و پروبال دهی به تولید متن از سوی آن‌ها به مراتب از اختصاص بودجه برای تولید نمایش مهم‌تر است و یک پیش نیاز بسیار ضروری است. توجه به نیرو‌های جوان نیز در زمینه تئاتر بسیار تعیین کننده است.

پیشنهاد: اهمیت هم افزایی بین نهاد‌های انقلابی

مهم‌ترین اتفاقی که می‌تواند بین نهاد‌های انقلابی رخ دهد هم افزایی است. بسیاری از این نهاد‌ها به صورت منفرد و مستقل از دیگران دست به موازی کاری‌هایی می‌زنند که جدا از تأمین نکردن انرژی لازم برای تولید کار در فضای واحد خود، منتج به تولید آثار متعدد بی کیفیت می‌شود. همه نهاد‌های فرهنگی اهداف مشابهی دارند و اگر تولید نمایش برمبنای شکل گیری یک یا چند گروه محدود و خوب با توسل به یک مفهوم و متن مناسب اتفاق بیفتد، مخاطب از خروجی آن بهره بیشتری خواهد برد.

محمد جهانپا

این هنرمند، متولد سال ۱۳۶۱ در مشهد است و از سال ۱۳۸۰ پس از آشنایی با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن نمایش مشهد فعالیت خود را در زمینه تئاتر آغاز کرد. او اکنون مشغول ایفای نقش در نمایش «۲۷ سالگی» نوشته علی حاتمی نژاد و کارگردانی عبدا... برجسته در تماشاخانه حوزه هنری است. بازی در نمایش‌های «معرکه آخر» به کارگردانی سعید شریفی و «بارون و باروت» به کارگردانی عبدا... برجسته از جمله فعالیت‌های این هنرمند است.

طرح دیدگاه: اهمیت کشف، رشد و همراهی با هنرمندان

آنچه مشهود است، در ده سال گذشته اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خراسان رضوی در پیچ و خم‌های اداری خود از همراهی و همدلی هنرمندان باز مانده و به نوعی فقط به وظیفه ثبت و ارائه مجوز‌های اجرای عمومی بسنده کرده است، اما حوزه هنری در طول زمان سعی کرده این کمبود را اصلاح کند و با هنرمندان از در دوستی و همراهی وارد شود.

آسیب‌شناسی: نداشتن کرسی‌های علمی و پژوهشی

یکی از آسیب‌های جدی در حوزه تئاتر مشهد به ویژه استان خراسان، نداشتن کرسی‌های علمی و پژوهشی است. کار بر روی حوزه‌های نظری تئاتر، شکل گیری آموزش‌های مقدماتی و پیشرفته در گستره خراسان، برگزاری کارگروه‌های تخصصی، برگزاری جلسات نقد نمایش، چاپ و ارائه مستمر مقالات علمی در حوزه نمایش و حضور استادان برجسته علمی و هنری در این زمینه در طول سال اتفاقاتی است که فراموش شده است. امروزه تئاتر مشهد بدون برنامه راهبردی در حوزه مدیریت است.

چشم‌انداز: کشف استعداد‌های جوان

باید مقدمات کشف و جذب استعداد‌های جوان، حمایت‌های مالی و معنوی برای رشد و ارتقای آن‌ها و همچنین همراهی و همکاری پیشکسوتان و بزرگان این عرصه با این جوانان جویای نام در صدر اهمیت قرار بگیرد.

پیشنهاد: اهمیت تولید متون نمایشی مناسب

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مطرح شده، تولید متون نمایشی مناسب در حوزه هنر انقلاب اسلامی است. نمایشنامه‌هایی که بتوانند بر اساس نیاز جامعه با عموم تماشاگران خود ارتباط برقرار کنند، ایجاد مسئله نمایند و تا مدت‌ها در ذهن بیننده خود باقی بمانند. این مهم‌ترین نیاز امروز تئاتر مشهد است، اما به لحاظ کارگردانی و بازیگری وضعیت بهتری دارد.