به گزارش شهرآرانیوز؛ قدیم‌ها این‌طور بوده که بعد از قرآن چند کتاب روی طاقچه هر خانه‌ای دیده می‌شده است. یکی از این کتاب‌ها مفاتیح یا «مفاتیح الجنان» است که می‌توان گفت معروف‌ترین کتاب دعای ما شیعیان است که در حرم‌مطهر امام‌ها یا در مساجد در کتاب‌خانه‌ها معمولا کنار قرآن قرار می‌گیرد و ما به این همنشینی خو گرفته‌ایم.
«او تمام کتاب را با وضو نوشت.» این جمله را پسر محدث قمی درباره پدرش یعنی شیخ عباس قمی، مؤلف کتاب مفاتیح‌الجنان، گفته است. عباس‌بن‌محمدرضا قمی از علمای شیعه در حوزه حدیث، تاریخ و خطابه بود. او به جز مفاتیح کتاب‌های دیگری هم مانند «سفینه‌البحار» و «منتهی‌الآمال» نوشته است. شیخ عباس قمی‌زاده قم بود و سال ۱۳۵۹ قمری در نجف درگذشت و در حرم امام‌علی (ع) به خاک سپرده شد.
شیخ عباس قمی انگیزه نوشتن کتاب مفاتیح را اصلاح کتابی به نام «مفتاح‌الجنان» ذکر کرده است. این کتاب در زمان ایشان کتاب رایجی در حوزه ادعیه بوده که دارای برخی ادعیه بدون سند بوده است. از ایشان در این‌باره نقل شده است: «برادران دینی از من خواسته‌اند که دعا‌های سنددار کتاب مفتاح‌الجنان را جدا کنم و به همراه دیگر دعا‌های معتبر بنویسم.»
این کتاب مجموعه‌ای از دعاها، زیارت‌ها، اعمال ویژه ایام سال و ماه و آداب مربوط به مکان‌ها و همچنین برخی از آداب‌ورسوم دینی‌است که از رسول خدا (ص)، ائمه (ع) و همین‌طور علما نقل شده است. ویژگی این مجموعه تفکیک ادعیه براساس اشخاص یا اماکن و همین‌طور سال و ماه است. این کتاب که به عنوان مرجع کنار سجاده بسیاری افراد قرار گرفته و هم‌نشین شب‌زنده‌داری‌های مؤمنان است، دارای شش باب و بخشی به عنوان ملحقات است. محدث قمی کتاب «الباقیات‌الصالحات» را به مفاتیح افزود که در بیشتر نسخه‌ها در حاشیه مفاتیح چاپ شده است.
برخی منتقدان به سند تعدادی از دعاها و محتوای مفاتیح انتقاد‌هایی وارد کرده‌اند. کارشناسان علت وجود این نکات را در این می‌دانند که محدث قمی فرصت بازنگری کتاب را نیافته است. دو کتاب «مفاتیح نوین» و «منهاج‌الحیات» با هدف مستندسازی این کتاب نوشته شده‌اند.
درست است که «مفاتیح» معروف‌ترین کتاب دعا نام گرفته است، اما اولین مجموعه ادعیه نیست. شیخ عباس قمی در تألیف و گردآوری بخش زیادی از مفاتیح از کتاب‌های موجود پیشین در این حوزه مانند «اقبال» سیدبن‌طاووس و «مصباح» کفعمی و «زادالمعاد» علامه مجلسی کمک گرفته است. متن دعاها به عربی نوشته شده و مؤلف در آغاز بعضی دعاها توضیحاتی به فارسی نوشته است.
«مفاتیح نوین» اثر آیت‌ا... ناصر مکارم شیرازی یکی از کتاب‌هایی است که در ادامه مفاتیح نوشته شده است. انگیزه نگارش این اثر را برطرف کردن کاستی ها، افزودن مدارک و منابع دعاها و زیارت‌ها و رعایت شرایط زمانی و مکانی دانسته اند. کتاب دیگری که به‌عنوان جلد دوم مفاتیح‌الجنان خوانده می‌شود، کتاب «مفاتیح‌الحیات» است که به دست پژوهشگران و زیر نظر آیت‌ا... جوادی آملی نوشته شده است. این کتاب دارای نگاه زمان‌شناسانه، سازگار و قابل تطبیق با وضعیت کنونی جهان است.
همان‌طور که مطرح شد، شیخ عباس قمی ادعیه کتاب را به زبان عربی آورده است. به همین دلیل ترجمه‌هایی از این کتاب منتشر شده است. مشهورترین ترجمه مفاتیح به فارسی از مهدی الهی قمشه‌ای است. ترجمه‌های دیگری نیز به‌کوشش سید هاشم رسولی محلاتی و حسین استاد ولی، محمد باقر کمره‌ای و دیگران منتشر شده است. مفاتیح به زبان‌های دیگری از جمله انگلیسی، فرانسوی، ترکی، اردو و اسپانیایی نیز ترجمه شده است.
مفاتیح در سال ۱۳۴۴ قمری در مشهد منتشر شد و آن‌طور که نقل شده است در مدت کوتاهی بین مردم مشهور شد. مفاتیح را خوش‌نویسان بزرگی مانند طاهر خوش‌نویس، مصباح‌زاده و میرزا احمد زنجانی، محمدرضا افشاری و دیگران با خط نسخ و نستعلیق نوشته‌اند. همچنین نسخه‌های دیجیتالی آن در گوشی‌همراه و روی سایت‌ها در فضای مجازی پیدا می‌شود.