ریحانه موسوی | شهرآرانیوز - دکتر علی خزاعی فر، محقق، مترجم، نویسنده و کارگردان سینما و تلویزیون، استاد دانشگاه فردوسی مشهد و سردبیر فصلنامه مطالعات زبان وترجمه، در آثاری همچون فیلم سینمایی «تابستان طولانی»، «شرخر»، کویر، «کبوتر با کبوتر» و «خاطره» در مقام کارگردان، تهیه کننده و مدیر تولید فعالیت کرده است.
او بر این باور است اگر مشهدی بودن در سینمای مشهد معنا پیدا می‌کند، باید به وجه تمایز آن با پایتخت نشینان فکر کرد. فیلم سازان مشهدی بهتر می‌توانند موضوعات محلی را تشخیص بدهند و درباره اش کار کنند. این تفکر که مشهد هم مثل تهران به مرکزی برای فیلم سازی تبدیل شود، تفکر تازه‌ای نیست. مشهد یک مرکز صنعتی با سرمایه گذاران بزرگ است، چندین اداره دولتی دارد که از هنر حمایت می‌کنند.
افرادی بسیار مستعد در عرصه بازیگری، نویسندگی و کارگردانی دارد و همیشه این امیدواری بوده است که سینماگران مشهدی دورهم جمع شوند و بتوانند حرکتی را در حوزه فیلم آغاز کنند. حال اگر فیلم سینمایی نشد، در حوزه تله فیلم می‌توانند وارد عمل شوند. به بهانه اکران فیلم «شرخر» در پاتوق این هفته فیلم مشهد، با خزاعی فر درباره فضای فیلم سازی مشهد و کشور گفتگو کرده ایم.
«شرخر» برای صدا و سیما به صورت سریال سه قسمتی ساخته شد که در پاتوق فیلم مشهد، نسخه خلاصه شده آن به نمایش درآمد؛ البته از نظر من، این فیلم ظرفیت تبدیل شدن به فیلم سینمایی را داشت، اما چون با هزینه شخصی ساخته شده بود و از دیدگاه عموم، ساختن فیلم توسط سینماگران مشهد دور از دسترس به نظر می‌رسید، به صورت سریال ساخته شد.
باتوجه به فیلم‌هایی که قبلا ساخته بودم و همچنین برای صرفه جویی در سرمایه و لحاظ کردن استاندارد‌های تلویزیون، احساس کردم اگر این فیلم را با بازیگران مشهدی و در حال وهوای مشهد بسازم، بهتر و موثر‌تر خواهد بود.
بعضی پروژه‌ها را تلویزیون از قبل، تایید و برای آن‌ها سرمایه گذاری می‌کند و برخی دیگر با سرمایه شخصی، ساخته و به تلویزیون فروخته می‌شود. من این فیلم را ۶سال قبل با هزینه شخصی خودم به میزان ۱۲۰میلیون تومان در مشهد ساختم که معادل ۵/۱ میلیارد تومان اکنون است. می‌توان گفت به نوعی در فروش این فیلم ضرر کردم؛ زیرا صدا و سیما با استاندارد‌های خودش فیلم را به قیمت ۲۱۰میلیون تومان از من خرید، اما آن قدر این پول دیر به دست من رسید که از ارزش آن کاسته شده بود، لذا سود زیادی عاید من نشد.
در بازخورد‌هایی که از فیلم گرفتیم در خور توجه بود تا جایی که بازیگران آن به من می‌گویند هرجا می‌روند، آن‌ها را به عنوان شرخر می‌شناسند که نشان دهنده زیاد دیده شدن این فیلم است. یکی از خوبی‌های تلویزیون این است که فیلم را به صورت مکرر نشان می‌دهد تا مطمئن شود همه آن را دیده اند که به نظرم پاداش خوبی برای ماست.
اولین فیلمی که ساختم، کاری مستند به نام «لهجه مشهدی» بود که هیچ گاه پخش نشد. در جریان ساخت این فیلم، متوجه شدم که لهجه مشهدی آسیب زیادی دیده؛ زیرا تبدیل به سوژه خنده و تمسخر شده است. از آن زمان بود که فکر کردم شاید بتوان اعتبار این لهجه را با کمک هنر به آن بازگرداند؛ یعنی با درگیر کردن آن در یک کار هنری، متوجه شوید با یک اثر روبه رو شده اید، نه با لهجه مشهدی. در این صورت، بسیار راحت آن را قبول می‌کنید و دیگر اسباب خنده نمی‌شود. اگر هم خنده‌ای در کار است، باید در مضمون باشد نه در این لهجه.
فیلم سازی یک هنر پرسر وصداست و ممکن است بیشتر از سایر هنر‌ها با مانع رو به رو شود؛ زیرا تأثیرگذاری آن بسیار زیاد است. ما کشوری هستیم که تغییرات سیستمی آن، می‌تواند بر دیدگاه مسئولان درباره فیلم تأثیر بگذارد. به طور کلی من روند چندان مثبتی را در فیلم سازی کشور احساس نمی‌کنم و امیدوارم شرایط بهتری ایجاد شود؛ به عنوان مثال مشهد از گذشته تاکنون در عرصه سینما و تئاتر، سابقه و ظرفیت خوبی داشته است و بسیاری از کارگردانان، بازیگران و عوامل فنی فیلم، اهل مشهد هستند. اما چون زمینه کار در این شهر چندان فراهم نبوده است، کم کم مهاجرت کرده و در سینما‌های تهران ماندگار شده اند.
فیلم سازی یک هنر و صنعت بسیار گران قیمت است و سرمایه گذاری در این حوزه خطر فراوانی دارد؛ به همین دلیل فراهم کردن سرمایه ساخت یک فیلم، بسیار مهم و دغدغه اصلی سینما نیز همین است، اما سوژه بسیار زیاد است. من و دوستانم فیلم نامه‌های زیادی داریم، ولی مسئله ما تامین سرمایه اولیه و محل عرضه فیلم است.
کار‌های زیادی در برنامه خود دارم که امیدوارم بتوانم سرمایه و امکانات ساختشان را فراهم کنم؛ یک تله فیلم که درباره فضای مشهد است و تلویزیون آن را تصویب کرده و دیگری یک فیلم سینمایی که با سرمایه شخصی ساخته شده است.
آنچه من از عاشورا دریافته ام، این است که این گونه مسائل قداستی دارد که اگر حفظ شود، بسیار خوب است. اکنون ما این قداست‌ها را بسیار رایگان خرج می‌کنیم و برای نسل‌های بعد چیزی باقی نمی‌ماند. پرداختن به این موضوعات، بسیار حساس و مهم است و باید مانند سایر مفاهیم دینی، محتاط و عالمانه وارد این بحث شد؛ به همین دلیل من جرئت ورود به این حیطه حساس را ندارم.
این بدان معنا نیست که اعتقادی نداشته باشم، بلکه اهمیت این موضوعات و تفکر دینی جامعه، باعث می‌شود که این کار را به اهل آن واگذار کنم.
ببینید
ویدئو | نگاهی به مشکلات سینمای مشهد در گفتگو با سینماگران مشهدی