سید محمدرضا هاشمی | شهرآرانیوز؛ ۱۵ آگوست ۲۰۲۱ روزی تاریخی برای مردم افغانستان است. روزی که متأسفانه جمهوریت سقوط کرد و مردم این کشور شاهد بازگشت به روز‌های دهه ۹۰ میلادی زیر سایه حاکمیت طالبان بودند. پس از آغاز روند سقوط شهر‌های کوچک و بزرگ افغانستان در آگوست ۲۰۲۱ کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد که کابل در کمتر از دو هفته بعد از آغاز این روند، سقوط کند. اتفاقی که هرچه از آن می‌گذرد، لایه‌های پنهان خود را بیش از گذشته نشان می‌دهد و تاریخ در سال‌های پیش‌رو واقعیت‌هایی تازه را درباره سقوط نظام جمهوریت در افغانستان برای ما به ارمغان خواهد آورد.
بعد از سقوط کابل و بازگشت طالبان به عرصه قدرت در افغانستان، جمعیت زیادی از نظامیان پیشین، اعضای جامعه مدنی، خبرنگاران و اقشار مختلف مردم برای حفظ جانشان مجبور به مهاجرت از افغانستان شدند. ایران یکی از مقصد‌های اصلی این مهاجران بود و براساس سرشماری وزارت کشور، در ماه‌های گذشته بیش از ۲ میلیون شهروند افغانستان بعد از سقوط دولت کابل به ایران آمده‌اند. در گفتگو با عبدالجابر انصار، سرکنسول جمهوری اسلامی افغانستان در مشهد، موضوعات مختلف درباره تحولات افغانستان در یکسال گذشته، وضعیت مهاجران تازه‌وارد به ایران و رابطه این نمایندگی سیاسی را با کابل باتوجه‌به استقرار طالبان بررسی کردیم.
پس از سقوط کابل در آگوست ۲۰۲۱ و بازگشت طالبان به عرصه قدرت در افغانستان، رابطه سیاسی شما با کابل چگونه است؟ ما شاهد حضور جمعیتی قابل توجه از اتباع افغانستانی هستیم که در این فاصله به جمهوری اسلامی ایران مهاجرت کرده‌اند. درباره اقدامات و فعالیت‌های خود به‌عنوان نماینده سیاسی افغانستان در مشهد برای ما بگویید.
واقعا مردم افغانستان در طول سال‌هایی که طالب صلح در افغانستان بودند و خواستار برقراری صلح در این کشور بودند، برای آن‌ها دور از تصور بود که افغانستان به مسیر فعلی سوق پیدا کند. همه چشم و امید مردم به نشست قطر و گفت‌وگوی سیاسیون با طالبان بود. اما همه‌چیز یک‌باره طوری رقم خورد که خارج از اراده و خواست مردم افغانستان بود. اتفاقی که خارج از اراده تمام جناح‌های سیاسی افغانستان بود و ما امروز شاهد این هستیم که یکسال می‌شود که نظام جدیدی در افغانستان مستقر شده و این نظام هنوز با انبوهی از مشکلات دست‌وپنجه نرم می‌کند و بیست سال زحمت و تلاش مردم افغانستان و جامعه جهانی برای استقرار یک نظام کاملا قانونمند و برپایه اراده مردم این کشور به ناامیدی تبدیل شده است.
حالا مردم افغانستان و نظام کنونی همه در تلاش هستند که کشور را به مسیری درست راهنمایی کنند که امروز و برای نسل‌های آینده ما جای زندگی‌کردن باشد. باتوجه‌به موضوع اوکراین، حالا افغانستان به موضوعی حاشیه‌ای تبدیل شده است. بیشتر توجهات بر موضوعات استقرار امنیت در جهان است و از نظر من افغانستان به‌سمت فراموشی می‌رود و این بسیار نگران‌کننده است. به‌هرحال یک دولت با نام امارت اسلامی در افغانستان استقرار یافته است. برای اینکه مردم افغانستان بیشتر از این متضرر نشوند، تعامل نسبی و منطقی با حکومت کابل و ایجاد مکانیزمی مناسب برای یک دولت هدفمند، اما از دریچه گفتمان و مذاکره نه از دریچه اجبار و اکراه و با گفتمانی معقول و مناسب و همه‌شمول، ممکن است شاهد بهترشدن اوضاع افغانستان باشیم.
خوشبختانه جنگ در افغانستان رو به پایان است و فعالیت‌های ضدامنیتی کاهش یافته است، اما در بخش‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حقوق انسانی کار زیاد است و باید از خودگذری زیاد شود. موضوعی که به حاکمان فعلی کابل بازمی‌گردد و مردم افغانستان باید شاهد باشند که صاحبان قدرت در امارت اسلامی حاضرند برای منافع ملی افغانستان و منافع مردم این کشور برای ایجاد یک تاریخ شکوفا قربانی بدهند و این قربانی‌های امروز در دستان امارت اسلامی است. این انتظار مردم فهیم افغانستان از امارت اسلامی است. درباره اینکه افغانستان از مسیر جنگ و خشونت به آرامش برسد، هیچ‌کسی روادار این مسیر نیست. هم مردم خسته شده‌اند و هم دنیا در رابطه با جنگ در افغانستان خسته شده است. در نتیجه جمع‌کردن مردم افغانستان دور یک پرچم باید جزو کار‌های روتین و خانگی رهبری امارت اسلامی باشد.
نتایجی که از سقوط نظام افغانستان به بار آمد، نتایج خوبی نبود و در واقع ما همه دستاورد‌های بیست سال قبل را از دست دادیم. این‌ها با طرح‌های ایالات متحده آمریکا علیه نظام کنونی قوت بخشیده شد. با رفتن افراد و مغز‌هایی که مستعد بودند، به معضلات افغانستان افزوده شد. فقر، بیکاری، تبعیض جنسیتی و نرفتن دختران به مکتب چیز‌هایی است که جامعه ما با آن دست‌به‌گریبان است.
در این بین، تعدادی از سیاسیون و نخبگان افغانستان مجبور به ترک وطن شدند و کشور‌های مختلفی رفتند که جمهوری اسلامی ایران شاهد آمدن بخش زیادی از سیاسیون افغانستان به این کشور بود. در واقع طیف‌های مختلفی از مردم افغانستان به ایران آمدند و ما مجبور بودیم به این افراد خدمات ارائه بدهیم. من از نظام جمهوری اسلامی ایران به‌خصوص مسئولان استان خراسان رضوی که تسهیلات لازم را برای پذیرش افراد جدید ایجاد کردند، تشکر و قدردانی می‌کنم. خوشبختانه دولت جدید ایران در این مدت دستاورد‌های کلانی برای مهاجران افغانستانی داشته است. فرایند سرشماری توسط وزارت کشور با موفقیت انجام شد و این یکی از توانایی‌های مقامات ایران است که ما به دیده قدر می‌نگریم. در کنار آن عده‌ای هستند که همچنان بی‌سرنوشت‌اند. نظر ما این است که یک مرحله عملی دیگر آغاز شود. در این بین برخی خدمات برای مهاجران افغانستانی در ایران محدود شد (مشکلات بانکی) که به‌نظر من علت آن فرایند تثبیت هویت بود که بانک‌ها محدودیت‌هایی برای مهاجران وضع کردند که این محدودیت‌ها مشکلاتی را برای تاجران دو کشور و مردم عادی ایجاد کرده است. امیدواریم بانک مرکزی و دیگر نهاد‌ها در ایران برای حل این موضوع اقدام کنند.
اینکه ما چه خدماتی برای مهاجران تازه‌وارد انجام دادیم، ما همان کار روتین خودمان را در این نمایندگی سیاسی انجام دادیم. ما فقط یک نهاد خدماتی هستیم و کار سیاسی نمی‌کنیم و تنها سفارت این اختیار را دارد. باتوجه‌به مشکلات پیش‌آمده بعد از سقوط جمهوریت، من در هماهنگی با سرپرست سفارت در تهران و سرکنسول افغانستان در زاهدان تلاش کردیم خدمات را به مهاجران افغانستان بدون ایجاد تقابل انجام بدهیم. از همان روز‌های اول ما کار‌های کنسولی را در هماهنگی با وزارت خارجه در کابل پیش بردیم و هیچ سکته‌ای در کار ما پیش نیامد.
ویدئو | بررسی مسائل افغانستان و مهاجران در گفت‌وگو با جابر انصار
توقف در روند توزیع تذکره و پاسپورت الکترونیکی به دو دلیل مهم است که اول نبود پاسپورت الکترونیکی است و دوم ایجاد مشکلات در ساختار صدور تذکره الکترونیکی است. با این همه ما تثبیت هویت موقت را در دستورکار قرار دادیم که این اخلال را رفع کنیم و فرایند تمدید پاسپورت‌های الکترونیکی را در دست گرفته‌ایم. ما در این یکسال کار‌های کنسولی مالی و اداری‌مان بدون ایجاد مشکل در هماهنگی با وزارت خارجه به پیش رفت و هیچ احساسی در این باره که دو طرف به هم اعتماد نداشته باشند، نیست. هدف ما خدمت‌رسانی به مردم افغانستان است و هیچ غرض شخصی وجود ندارد. ما به‌خاطر مردم افغانستان اجازه ندادیم پل ارتباطی بین ما و کابل قطع شود و بیش از هر وقت دیگر سفارت افغانستان با ما همکار بوده است.
ما در هفته‌های اخیر شاهد ایجاد مشکلاتی در رابطه با حساب‌های بانکی مهاجران افغانستانی بودیم که با وجود قول مساعد از سوی مسئولان بانک مرکزی برای برطرف شدن این مشکل اما متاسفانه همچنان ادامه دارد. وقتی مهاجران با مشکل بانکی روبه‌رو می‌شدند، شما به‌عنوان نماینده سیاسی افغانستان چه اقدامی انجام دادید؟
من خودم حضوری با رئیس اداره اتباع در مشهد دیدار کردم و همچنین با مقامات وزارت خارجه هم دیدار کردیم و آن‌ها به ما وعده حل این مشکل را دادند. ما منتظریم که این مشکل حل شود. ما در این باره منفعل نبودیم.
در یکی از روزنامه‌های کابل مطلبی منتشر شد که کنسولگری افغانستان در مشهد دچار فساد مالی شده است. موضوعی که در همان زمان با واکنش شما روبه‌رو شد. در این باره کمی توضیح دهید و به ما بگویید که چرا این شایعه مطرح شده است؟
متأسفانه بعد از سقوط نظام، یک خلأ به وجود آمد که رسانه‌های افغانستان را تحت‌تأثیر قرار داد. در این بین برخی رسانه‌ها با بی‌مدیریتی روبه‌رو شدند. صحت‌وسقم خبر یکی از اصول خبرنگاری است. یکی از روزنامه‌های چاپ کابل یک نامه اداری ما را منتشر کرده است که درباره تمدید مدارک شناسایی بود. به‌نوعی این موضوع را نوشتند که از روی غرض است و از فرایند آگاهی نداشتند. اتهامی درباره تمدید و چاپ پاسپورت توسط ما مطرح شد که شواهد نشان می‌داد این‌طور نبوده است. همه مراودات مالی ما در کنسولگری با بانک صادرات انجام می‌شود و برای همه پول‌های دریافتی ما سند وجود دارد. کسی که گزارش داده و کسی که گزارش را منتشر کرده است، با اغراض شخصی این کار را انجام داده‌اند. همه خدمات ما الکترونیکی است و این موضوع اجازه نمی‌دهد که چنین ادعا‌هایی عملی شود.
امروز جمعیت زیادی از اتباع افغانستانی در مشهد و دیگر شهر‌های ایران مشکل نداشتن پاسپورت دارند. چه برنامه‌ای برای این افراد دارید و چه اقداماتی برای حل این مشکل انجام داده‌اید؟
در قسمت چاپ پاسپورت‌های جدید بحث‌های مفصلی با وزارت خارجه افغانستان صورت گرفته و به ما قول داده شده است که در زمان آمدن پاسپورت‌های جدید، ایران و پاکستان در اولویت است. برای حل این مشکل ما یک گواهی صادر می‌کنیم که این گواهی جایگزین خدمات پاسپورت است که اقامت افراد در آن نوشته می‌شود.
با حضور شما در مشهد ما شاهد ارتباط خوب شما به‌عنوان سرکنسول جمهوری اسلامی افغانستان با مقامات استان خراسان رضوی و شهر مشهد هستیم. این رابطه مثبت تأثیر مهمی بر ارتباط مهاجران با ادارات دولتی ایران داشته است. این رابطه چگونه شکل گرفته است؟
در مدتی که من در این نمایندگی هستم، خوشبختانه رابطه خوبی با مقامات استانی داریم و از همه این عزیزان تشکر می‌کنیم که برای حل مشکلات مهاجران با ما همکاری می‌کنند. گاهی آن‌ها مشکلات افغانستانی‌ها را پیگیری می‌کنند که از ما می‌خواهند برای یک تبعه افغانستان کار انجام دهیم، این نشانه نوع‌دوستی و مسلمانی این مقامات است.
باتوجه‌به اینکه ما به ایام اربعین حسینی نزدیک می‌شویم و جمعیت زیادی از مسلمانان افغانستان علاقه‌مند سفر به عراق و شرکت در پیاده‌روی اربعین هستند. شما چه برنامه‌ای برای آسان‌سازی این موضوع دارید و آیا تاکنون اقدامی در این باره انجام شده است؟
کنسولگری فعالیت‌های خود را برای تسهیل سفر اربعین آغاز کرده است و با مسئولان زائران در ارتباط هستیم. عاشورای حسینی یک مکتب برای جان‌فشانی در راه آزادگی است و عزم متین برای رسیدن به جایگاه واقعی انسان است و وظیفه هر مسلمانی است که در این راه همکاری کند. ما مکتب حسینی را یک مکتب اسلام‌ساز و انسان‌ساز می‌دانیم که می‌شود با آن تمام معضلات و مشکلات جهان اسلام را رفع کرد و خوش‌حالیم که ما این فرصت را داریم که خدمتی به زائران ارائه کنیم.
من در پایان دو پیام برای مردم افغانستان دارم؛ یک پیام به مهاجران دارم و یک پیام به آن‌هایی که وطن را ترک کرده‌اند. ما معضلات خود را داریم، اما تلاش می‌کنیم که وظیفه خود را درست انجام بدهیم و مدام برای حل مشکلات مهاجران عزیز در تلاش هستیم تا وزارت خارجه زودتر روند صدور پاسپورت‌های جدید را آغاز کند. درخواست من از نخبگان ملی این است که کشور را ترک نکنند. هیچ کشور خارجی نمی‌تواند کشور را آباد کند. امروز فقط باید به افغانستان فکر کنیم. پیام من به‌عنوان یک شهروند افغانستان به امارت اسلامی این است که آغوش خود را برای پذیرش همه اتباع افغانستان باز کند و چیز‌هایی که می‌گویند را در عمل انجام دهند. خواسته مردم و جامعه جهانی را بپذیرند. افغانستان را کشوری با همین ویژگی‌هایی که هست، قبول کنند. راه را برای درس‌خواندن دختران باز کنند. مادران افغانستان باید باسواد باشند تا ملت باسوادی داشته باشیم. همدیگرپذیری امروز بیش از هر وقت دیگری می‌تواند ما را کمک کند. بگذارید استعداد‌های مردم افغانستان را خود مردم شکوفا کنند.