صفائی
دبیر شهرآرا محله
شهر مشهد، به‌دلیل وجود حرم مطهر رضوی مقصد بسیاری از زائران و گردشگران داخلی و خارجی است که روزانه جمعیت زیادی را به سمت خود جذب می‌کند. در این بین به‌دلیل ارزان‌بودن بلیت اتوبوس و دردسترس بودن بیشتر آن، پایانه‌های مسافربری سهم بیشتری از انتقال مسافران مشهد را در اختیار دارند که در مشهد مقدس پایانه‌های مسافربری «امام رضا (ع)»، «معراج» و «راه‌ابریشم» پذیرای زائران و مسافران هستند. در میان این پایانه‌ها، پایانه امام رضا (ع) که پایانه اصلی شهر مشهد هم محسوب می‌شود، در منطقه ۸ شهرداری مشهد با مساحت ۴۷ هزار هکتار در سال ۱۳۸۷ به بهره‌برداری رسیده است که روزانه ظرفیت جابه‌جایی حدود ۱۰۰ هزار مسافر و پذیرش دو هزار اتوبوس را داراست. این پایانه بزرگترین پایانه کشور و سومین پایانه اتوبوس‌رانی بزرگ جهان محسوب می‌شود که با مبلغ ۲۵۰ هزار میلیارد ریال ساخته شده است. پایانه امام رضا (ع) یکی از پرمسافرترین پایانه‌های کشور است که به‌طور سالانه حدود ۲۰ میلیون مسافر در این پایانه جابه‌جا می‌شوند. این پایانه در ۴ طبقه شامل شهربازی، رستوران، کلانتری، مسجد، جایگاه سوخت، پارکینگ، آتش‌نشانی، محل شست‌وشوی اتوبوس و پایانه تاکسی و بیآرتی، فضای سبز، خوابگاه راننده‌ها و... است. فاصله آن تا حرم مطهر رضوی، ۸ کیلومتر است. با وجود مزایای ذکر شده از این پایانه و بهره‌وری بسیاری از مردم کشور، همسایگانش که در چند صدمتری آن زندگی می‌کنند نظری متفاوت دارند و برخی نیز گلایه‌مند از سر و صدا و دود و دم آن هستند که به مناسبت ۲۶ آذر ماه روز حمل و نقل و رانندگان به این موضوع پرداخته‌ایم.
زمین فوتبالی که پایانه شد
حسین فرازآمد یکی از ساکنان خیابان امام رضای ۶۳ با گلایه‌مندی از آلودگی‌های محیطی و صوتی پایانه می‌گوید: هر روز صبح مجبوریم بوی گازوئیل و دود ناشی از اتوبوس‌هایی که در هوا پیچیده را استنشاق کنیم. این عضو شورای اجتماعی محله امام رضا با اشاره به وجود دو پایانه امام رضا (ع) و انقلاب در انتهای امام خمینی توضیح می‌دهد: متأسفانه انتهای امام خمینی شبیه گاراژ‌های قدیم شده است. یک سمت آن پایانه انقلاب، سمت دیگر آن پایانه امام رضا (ع) است که درون پایانه هم به‌جز اتوبوس‌های برون‌شهری، اتوبوس‌های بیآرتی، ون‌ها و تاکسی‌ها تردد دارند و درمجموع آلودگی‌های بسیاری تولید می‌کنند و هوای این محدوده نامطلوب است.
وی ادامه می‌دهد: وقتی از آلودگی و دود اتوبوس‌ها گلایه می‌کنیم، پاسخ می‌دهند اتوبوس‌ها در زمان توقف خاموش هستند و جایگاهشان در وسط پایانه است و مشکلی برای ساکنان این محدوده ایجاد نمی‌کند، اما این را در نظر بگیرید وقتی باد می‌وزد بوی گازوئیل و دود را به سمت منازل مسکونی می‌آورد و نمی‌توان مانع این مشکل شد. فرازآمد از گذشته این مکان تعریف می‌کند و می‌گوید: ۷۰ سال است ساکن این محله هستیم. در گذشته این زمین، میدان فوتبال و فضای ورزشی برای ساکنان بود، اما در اوایل دهه ۷۰ این فضا را از ساکنان گرفتند و اکنون در محله ما، نه زمین بازی داریم و نه فضای سبز، تنها مکانی که به ما داده‌اند محیطی شلوغ و پرسر و صدا به نام پایانه است.
شاید این پایانه برای بسیاری از مردم به‌ویژه مسافران مکانی رفاهی و خدماتی باشد، اما برای ساکنان دردسری بیش نیست که برخی از آن‌ها را هم مردم با اجاره‌دادن خانه‌ها به عنوان انبار، دلالان مسافر و برخی سودجویان ایجاد کرده‌اند. وی با اشاره به عرض کم خیابان امام رضا (ع)، مسیر بیآرتی و وجود تعمیرگاه‌های خودرو توضیح می‌دهد: از دیگر مشکلات ما در این مکان تردد خودرو‌ها و ترافیک آن‌هاست. هنگامی که از میدان ۱۵ خرداد به سمت پایانه می‌آیید، بی‌نظمی بسیاری به چشم می‌خورد که منظره زیبایی برای زائران و مسافران حریم رضوی نیست.
منفعتش برای مسافران است
یکی دیگر از اعضای شورای اجتماعی محله امام رضا درباره مشکلات پایانه امام رضا (ع) این چنین می‌گوید: مکان پایانه با توجه به نزدیکی با حرم مطهر رضوی برای زائران و مسافران مناسب است، اما وجود آن برای ساکنان این محدوده مشکل‌ساز است. وقتی از ساکنان انتهای خیابان‌های امام رضا و امام خمینی بپرسید از بحث ترافیکی، آلودگی، مزاحمت‌های دلالان مسافر و توقف نابجای برخی اتوبوس‌ها در کوچه‌ها گلایه دارند. ابوالفضل غفوری با اشاره به شرکت‌های باربری اطراف پایانه یادآور می‌شود: وقتی اتوبوس‌ها و وانت‌ها برای تخلیه بار یا بارگیری در این کوچه‌ها توقف می‌کنند وضعیت نامناسبی ایجاد می‌شود. وی می‌افزاید: البته نباید فقط درباره مشکلات پایانه سخن گفت، در کنار این مشکلات پارکینگ‌های پایانه، شهربازی آن می‌تواند به عنوان یک پتانسیل برای محله امام رضا در نظر گرفته شود. شاید بتوان از دیگر فضا‌های پایانه به‌عنوان پتانسیل برای ساکنان استفاده کرد.
شهربازی برای محله
خانم اسماعیلی ساکن امام خمینی ۸۴ از دلالان مسافر گلایه دارد و می‌گوید: بزرگترین مشکل برای بانوان ساکن و رهگذر در این محدوده دلالان مسافر هستند. هنگامی که از این مسیر عبور می‌کنیم، این افراد با تصور اینکه مسافر هستیم و گاهی نیز به بهانه دلال بودن برای خانم‌ها مزاحمت ایجاد می‌کنند. این افراد فرم خاص و شماره شناسایی ندارند، برای همین افراد سودجو هم لابه‌لای آن‌ها مزاحم مردم می‌شوند. وی با اشاره به وجود افراد مختلفی که از کنار گوشه کشور به این مکان می‌آیند، توضیح می‌دهد: معتادان زیادی را در اطراف ترمینال می‌بینید که متأسفانه اقدامی در این زمینه انجام نشده است. بوستان نزدیک به پایانه هم فضایی برای معتادان تزریقی شده و ناامنی را برای ما و فرزندانمان به ارمغان آورده است. اسماعیلی با اشاره به کاهش آلودگی صوتی و محیطی در این محدوده نسبت به گذشته توضیح می‌دهد: با کاشت فضای سبز و تغییراتی که در پایانه ایجاد شده وضعیت آن نسبت به گذشته بهبود یافته و بهتر شده است. یکی دیگر از مشکلات ما در همسایگی پایانه وجود انبار‌های اطراف است که اتوبوس‌ها برای تخلیه بارشان داخل کوچه‌ها توقف کرده تا بارشان را خالی کنند. توقف این اتوبوس‌ها در میلان‌های امام رضا موجب ترافیک و راه‌بندان می‌شود. او با اشاره به وجود شهربازی در پایانه امام رضا می‌گوید: بار‌ها از این فضای بازی استفاده کرده‌ایم و تا جایی که اطلاع دارم دیگر همسایه‌ها هم از آن استفاده می‌کنند، اما ضعف آن نبود بازی‌های هیجانی برای کودکان است، در این مکان مانند دیگر شهربازی‌ها بیشتر بازی‌های کامپیوتری رایج شده است. اسماعیلی با اشاره به فروش اینترنتی بلیت می‌گوید: چندین بار برای حضور دلالان مسافر گلایه کرده‌ایم، درنهایت این موضوع مطرح شده است که با فروش اینترنتی بلیت این مشکل برطرف خواهد شد. امیدواریم با این روش مشکل دلالان مسافر، برطرف شود، همچنین امیدواریم فکری برای سالمندان و مسافرانی که آَشنایی با این سیستم ندارند هم بشود.
خدماتی ویژه برای ساکنان محدوده
زهرا امجد یزدی از ساکنان خیابان امام خمینی هم از دیگر ساکنان این محدوده توضیح می‌دهد: وقتی درباره پایانه صحبت می‌کنیم، اولین گزینه‌ای که به ذهن همه می‌رسد بحث آلودگی هواست، اما‌ای کاش در کنار این موضوع برای امنیت این محدوده هم فکری می‌کردید. پایانه مسیر تردد بسیاری از شهروندان است و همه مدل آدم در اینجا رفت و آمد می‌کنند، نمی‌توانیم برای آن‌ها محدودیتی در نظر بگیریم، اما از نیروی انتظامی درخواست داریم تردد خودروهایشان را در این محدوده افزایش دهند تا افراد متخلف و سودجو نتوانند خلافی انجام دهند. به‌طور مثال پارک کنار پایانه برای کودکان و خانواده‌های این محدوده ساخته شده است، اما امنیت چندانی در آنجا احساس نمی‌کنیم که بخواهیم اوقاتی را در آن سپری کنیم. همچنین دیوار کناری آن نمایی نازیبا دارد که امیدواریم اقدامی برای زیباسازی صورت گیرد. این عضو شورای اجتماعی محله امام رضا ادامه می‌دهد: یکی دیگر از مشکلات ما در این محدوده اجاره‌دادن برخی خانه‌ها به انبارداران است.ای کاش متولیان این امر قانونی در نظر می‌گرفتند که این اتفاق نیفتد، در صورت پیشگیری از آن به طور حتم حضور اتوبوس‌ها و خودرو‌هایی که برای بارگیری می‌آیند هم کاهش می‌یابد و ناامنی و ترافیک در اینجا کمتر می‌شود. امجد یزدی با توضیح بر نبود فضای سبز و مکان بازی کافی برای کودکان پیشنهاد می‌دهد: در صورت امکان، پایانه فضا‌های بدون‌استفاده‌ای که دارد را به عنوان فضای بازی آماده و در اختیار خانواده‌ها قرار دهد. همچنین با هماهنگی شورا‌های اجتماعی محلات تسهیلاتی در زمینه استفاده از شهربازی پایانه در اختیار شهروندان قرار دهند. ورودی پایانه به میدان انقلاب موجب ترافیک سنگینی در روز‌های مناسبتی می‌شود که امیدواریم برنامه‌ریزی مسئولان برای آن داشته باشند. علاوه‌بر آن تقاضا داریم با توجه به فروش اینترنتی بلیت وجود مسافران در اطراف این میدان کم شود، زیرا خطر تصادف برای این افراد وجود دارد و چهره نازیبایی هم به میدان انقلاب داده است.
۱۲ هکتار فضای سبز
سازمان پایانه‌های مسافربری وظیفه تأمین زیرساخت‌های حمل و نقل برون‌شهری را برعهده دارند. با توجه به حجم مسافر در حال حاضر ۱۲ درصد از جابه‌جایی مسافران مربوط به استان خراسان رضوی است که پایانه‌های مشهد در سفر‌های برون‌شهری رتبه نخست را دارند. سعید میرسعیدی، معاون فنی و اجرایی سازمان پایانه‌های شهرداری مشهد، با اشاره به این موضوع می‌گوید: سعی داشته‌ایم با توجه به حجم زیاد ورود و خروج اتوبوس‌ها و تردد رانندگان در پایانه با اختصاص ۱۰ هکتار از ۴۷ هکتار، فضایی اختصاصی برای خدمات به رانندگان داشته باشیم. هر چه رانندگان آسایش بیشتری داشته باشند امنیت و ایمنی مسافران در طول مسیر فراهم خواهد شد. برخی ساکنان محله از وجود تعمیرگاه‌ها و تردد اتوبوس‌ها در خیابان‌های اطراف گلایه دارند، اما با وجود خدماتی مانند تعمیرگاه‌های ویژه اتوبوس، کارواش اتوبوس‌ها، جایگاه سوخت‌گیری، رستوران و خوابگاه ویژه رانندگان با ۶۰ تخت محل آرامش رانندگان فراهم شده و از تردد آن‌ها در شهر کاسته می‌شود. مهم‌ترین ذی‌نفعان ما مردم هستند، تلاش داریم بهترین فضا را برای آن‌ها فراهم کنیم. وقتی نام پایانه‌های مسافربری را به میان می‌آورید اولین موضوعی که به ذهن می‌رسد آلودگی‌های صوتی و محیطی ناشی از حضور اتوبوس‌ها در این محدوده است. میرسعیدی نیز با اشاره به این موضوع یادآور شد: یکی از گلایه‌های مردمی درباره پایانه امام رضا (ع) آلودگی هواست. شاید اگر در گذشته نام پایانه یا همان ترمینال را می‌شنیدید، فضایی پردود در ذهن مجسم می‌شد، اما اکنون با وجود ۱۲ هکتار فضای سبز در پایانه و کاشت گونه‌های مختلف گیاهان این آلودگی به حداقل رسیده است و این تصور درباره پایانه‌ها درست نیست، زیرا دیگر اتوبوس‌ها از منازل مسکونی فاصله دارند. پایانه امام رضا (ع) مشهد پیشرو در ارائه خدمات الکترونیک در کشور است. معاون فنی و اجرایی سازمان پایانه‌های شهرداری مشهد با اشاره به این موضوع ادامه می‌دهد: سازمان پایانه‌های مسافربری با توسعه زیرساخت‌های IT و شبکه توانسته خود را به‌عنوان مدرن‌ترین پایانه مسافربری کشور مطرح کند. در حال حاضر ۱۲ پروژه هوشمندسازی در کشور، در پایانه امام رضا (ع) با ویژگی‌های منحصر به فرد ارائه خدمت می‌کنند. وی ادامه می‌دهد: با نصب سیستم هوشمند شناسایی خودکار اتوبوس با کمک امواج رادیویی، اتوبوس‌ها در فضای پایانه رهگیری می‌شوند و از این طریق امکان پیگیری حرکت اتوبوس‌ها در فضا‌های مختلف پایانه مسافربری ایجاد شده است. همچنین پروژه هوشمند شمارش مسافر، کنترل در‌های حیاتی ساختمان اصلی، سامانه GIS طرح جامع نرم‌افزاری، اجرای BMS ساختمان اصلی، اجرا و کنترل سامان‌دهی نظارت تصویری با بیش از ۱۲۰ دوربین از دیگر پروژه‌های هوشمندسازی در پایانه مسافربری امام رضا (ع) است. میرسعیدی اجرای سیستم سانترال پایانه مسافربری، ارتباط پایانه اصلی از طریق لینک بی‌سیم با دیگر پایانه‌های شهر مشهد و اجرای بیش از ۱۰ کیلومتر فیبر نوری در این پایانه برای توسعه زیرساخت‌ها را از دیگر پروژه‌های هوشمندسازی در پایانه امام رضا (ع) بیان کرد. اجرای ۱۵۰ سیستم تابلو‌های LED و LCD با قابلیت نمایش پیام‌های اطلاعاتی و مدیریت جایگاه‌ها و سکو‌ها نیز از دیگر اقدامات در حوزه هوشمندسازی است.
جابه‌جایی ۲ هزار اتوبوس در روز
مسئول روابط عمومی پایانه مسافربری امام رضا (ع) هم در پاسخ به گلایه‌های ساکنان محله امام خمینی و امام رضا می‌گوید: تلاش ما رضایت شهروندان است، اما همیشه شرایط آن‌طور که می‌خواهیم پیش نمی‌رود و تکنولوژی علاوه‌بر مزایایی که دارد، معایبی هم به دنبال خواهد داشت. یکی از بیشترین گلایه‌های مردمی موضوع آلودگی هوا و سر و صدای پایانه است. نزدیک‌ترین جایگاه ما به منازل مسکونی خیابان امام رضا (ع)، جایگاه شماره یک است که این جایگاه محل اعزام سربازان در تاریخ ۱۹ تا ۲۱ هر ماه است و غیر از این ایام رفت‌وآمدی در آن نمی‌شود. تنها جایگاه نزدیک به شهروندان انبار توشه است. اتوبوس‌ها برای بارگیری در آنجا توقف می‌کنند که فاصله کمتری با منازل مسکونی دارند. این اتوبوس‌ها در زمان توقف یا بارگیری خاموش هستند. حسین کاظمی می‌افزاید: انبار توشه یکی از ضروریات پایانه است و در حال حاضر چاره‌ای برای آن نداریم. نمی‌توانیم بی‌تفاوت از کنار انبار‌های غیرمجاز در اطراف پایانه بگذریم. گاهی مشاهده می‌شود این انبار‌ها به مکان‌ها یی برای کالا‌های قاچاق یا دیگر تخلفات تبدیل شده‌اند، پس نظارت در این زمینه لازم است و کمک و نظارت هم‌محله‌ای‌ها را هم می‌طلبد. این مژده را هم به ساکنان محله امام خمینی و امام رضا بدهیم در صورت تصویب اعتبارات لازم، به‌زودی انبار توشه هم از این مکان انتقال می‌یابد و شهروندان از این وضعیت راحت خواهند شد. همان‌طور که گفتم ما در کنار خدمات‌رسانی شرایط رفاهی ساکنان محله را هم در نظر داریم. وی با اشاره به تردد روزانه بیش از ۲ هزار اتوبوس و جابه‌جایی ۱۰۰ هزار تا ۱۲۰ هزار مسافر در پایانه، ادامه می‌دهد: علاوه‌بر اتوبوس‌های برون‌شهری، فضایی در اختیار اتوبوس‌های بیآرتی گذاشته‌ایم که این اتوبوس‌ها هم فاصله کمی با منازل مسکونی دارند و ترددشان بیشتر از دیگر وسایل نقلیه است. شاید تردد بیآرتی برای ساکنان اطراف پایانه به دلیل نزدیکی با مرکز شهر ناملموس باشد، اما برای دیگر مردم مهم است و شهروندان از آن نفع می‌برند، باید شرایط تمام مشهدی‌ها را در نظر بگیریم. کاظمی می‌افزاید: سازمان پایانه‌های مسافربری شهرداری مشهد با هماهنگی برای حضور ۲۴ نهاد، سازمان و بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی از قبیل آستان قدس رضوی، سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری، اداره کل راهداری و حمل ونقل جاده‌ای، شرکت‌های مسافربری، نیروی انتظامی، پلیس راهور، پلیس راه، تعزیرات حکومتی، هلال احمر، سازمان‌های ترافیک، اتوبوس‌رانی، تاکسی‌رانی، اورژانس، بهزیستی، نمایندگان بانک‌ها و بسیاری دیگر از همکاران ما در این مجموعه شرایط ارائه خدمات مطلوب به زائران را فراهم کرده‌اند.
حذف دلالان مسافر
کاظمی با تأکید بر این موضوع که اگر با تکنولوژی حرکت نکنیم جا می‌مانیم، یادآور می‌شود: بسیاری از ساکنان این محدوده از وجود دلالان مسافر گلایه دارند و حضور آن‌ها را مزاحمت برای مردم می‌دانند، با اجرای طرح فروش بلیت اینترنتی در پایانه‌های مسافربری، دیگر مسافر بدون بلیت نخواهیم داشت و دلالان و جارچیان مسافر حذف خواهند شد. مسئول روابط عمومی پایانه مسافربری امام‌رضا در پاسخ به گفته شهروندانی که گلایه‌مند از جانمایی پایانه در این مکان هستند توضیح می‌دهد: طرح مطالعاتی فضای پایانه امام رضا (ع) در سال ۴۷ پیش‌بینی و در سال ۶۹ ساخته شده است. پیرو مصوبه مجلس، شهرداری‌ها موظف هستند حمل و نقل برون‌شهری را سامان‌دهی کنند و از نظر اجتماعی ترافیکی، گاراژ‌های قدیم در این مکان سامان‌دهی شده و به این پایانه منتقل داده شوند. در نهایت آن ملزومات سفر برون‌شهری در اینجا تجمیع شده است.
ظرفیت‌هایی برای محله امام رضا (ع)
ما هم قبول داریم در کنار فضای پایانه و تردد بسیار اتوبوس‌ها کم‌وبیش مشکلاتی برای شهروندان ایجاد می‌شود، اما سعی داشته‌ایم امکاناتی هم برای مردم به‌ویژه ساکنان این محدوده فراهم کنیم تا با نبود فضا‌های مناسب تفریحی‌ورزشی از این مکان‌ها استفاده کنند. کاظمی با بیان این موضوع ادامه می‌دهد: شهربازی بزرگی در پایانه وجود دارد که بزرگترین شهربازی شرق کشور با ۲۸۰ دستگاه است و می‌تواند اوقات خوشی برای ساکنان محله امام رضا به ارمغان بیاورد. با وجود اطلاع‌رسانی خانه به خانه باز هم معدود شهروندان به این مکان می‌آیند و از آن استفاده می‌کنند. وی می‌افزاید: در نزدیکی پایانه به همت شهرداری منطقه ۸ مشهد مجموعه ورزشی جهاد مغنیه احداث شده است که ورزش‌های صبحگاهی برای بانوان در آن برگزار می‌شود. در حال حاضر هم مدیران شهری پیگیر آن هستند تا بتوانند در کنار این مجموعه مکانی برای ورزش‌های آبی در نظر بگیرند تا شهروندان از آن بهره ببرند. مدیر روابط عمومی پایانه امام رضا (ع) با اشاره به فضای سبز موجود در پایانه برای تصفیه هوا و رفع آلودگی‌های ناشی از اتوبوس‌های این محدوده توضیح می‌دهد: ۳۰ درصد فضای پایانه را به فضای سبز اختصاص داده‌ایم، اما این فضای سبز طوری نیست که ساکنان به آن دسترسی داشته باشند و بتوانند از آن استفاده کنند. این فضای سبز برای فیلتر هواست و شهروندمحور نیست.
فضایی برای شهروندان
کاظمی با اشاره به درخواست شهروندان برای فضای سبز و فضای بازی می‌گوید: این مژده را به ساکنان این محله می‌دهیم که به دستور شهردار هدیه ویژه‌ای برای پایانه و شهروندان مشهدی به‌ویژه ساکنان این محدوده داریم. جلو خان پایانه فضایی بزرگ است که طرح جدیدی با نگاه پیاده‌محور به آن داریم. طرح مطالعاتی عرصه ۱۲.۵ هکتاری طرح سامان‌دهی جلوخان پایانه امام رضا (ع) از ابتدای امسال شروع شده است و به‌زودی اجرا خواهد شد. این فضا برای زائران و مسافران جذاب، آرامش‌بخش و امن و فضایی اجتماعی و شهری خواهد شد که ساکنان این محدوده می‌توانند از این فضای سبز برای سپری‌کردن اوقات فراغتشان استفاده کنند. وی توضیح می‌دهد: این طرح دارای ۳ بخش اصلی است که بخش اول آن بیشترین مساحت را دارد و فضای خدمات اجتماعی مردم در آن دیده شده است. در این بخش پیاده‌راه، فضای سبز، فضای بازی کودکان، اصناف مرتبط با حوزه غذا و محل‌هایی برای دسترسی بهتر و بیشتر مسافران به پایانه شکل می‌گیرد. کاظمی با اشاره به اینکه این طرح باید از ابتدای میدان ۱۵ خرداد (شامل ۲ طرف خیابان امام رضا (ع)) تا هسته مرکزی پایانه مسافربری انجام شود، ادامه می‌دهد: بخش دوم آن مربوط به حمل‌ونقل عمومی شامل ایستگاه‌های تاکسی، اتوبوس و خط ۳ مترو است که به‌زودی خط مترو ۳ به آن خواهد رسید. همچنین بخش سوم به خودرو‌های شخصی و پارکینگ اختصاص می‌یابد. برای انجام این طرح دو قسمت زیرزمینی و قسمت بالایی آن احداث خواهد شد.