شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ علیرضا پاکدل، از هنرمندان فعال در عرصه کارتون و کاریکاتور مشهد است که سال‌ها در شهرآرا فعالیت می‌کند. او تا به امروز با خلق آثار مختلف توانسته است در جشنواره‌های بی شماری حضور پیدا کند و جوایز مختلفی را نیز در سطح بین الملل به دست بیاورد که از میان آن‌ها می‌توان به کسب رتبه در شانزدهمین جشنواره بین المللی پورتو، جشنواره کاریکاتور توریسم ترکیه، کسب رتبه اول و جایزه بزرگ جشنواره ورلدپرس کارتون (پرتقال)، جشنواره کاریکاتور مطبوعات تبریز، مسابقه کارتون و کاریکاتور «سیساک» کرواسی، دوسالانه بین المللی کارتون ضدجنگ «کراگوجواک» صربستان و مسابقه کارتون و کاریکاتور پیراسیکابای برزیل اشاره کرد.
او به تازگی نیز با خلق اثری با محوریت محیط زیست و قطع درختان، رتبه دوم از چهل وششمین جشنواره بین المللی کاریکاتور ایتالیا۲۰۲۲ را به دست آورده است. پاکدل در ابتدای همه گیری کرونا نیز با خلق آثاری با محوریت این بیماری، نظر‌های بسیاری را در کشور‌های مختلف به خود جلب کرد. با این هنرمند که در شهر مشهد زندگی و فعالیت می‌کند، درباره ارتباط کارتونیست با جامعه و ضرورت پرداختن به موضوعات روز، وضعیت استفاده هنر کاریکاتور در مطبوعات و حضور در جشنواره‌های مختلف صحبت کرده ایم که در ادامه پیش روی شماست.
کارتونیست یا هنرمند برای اینکه بتواند با مخاطبش در بستر اتفاقات مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، ارتباط برقرار کند، باید به روز باشد و در لحظه و زمان مشخص و مطلوب، دست به خلق اثر بزند. همچنین باید شرایط جامعه را به خوبی درک و تحلیل کند و از جنبه‌های مختلف، موضوعاتی را که در جامعه رخ می‌دهد، بررسی کند. به نظر من، نزدیک بودن هنرمند به مشکلات و معضلات جامعه می‌تواند ارتباطی تنگاتنگ و قوی بین او و مخاطب ایجاد کند.
من هم مجموعه آثار مرتبط با کرونا را به صورت دلی و در همان روز‌های اول شیوع این بیماری که زمان بیشتری را در خانه می‌گذراندیم، کار کردم. آن زمان می‌شنیدم که بسیاری از مسئولان و مدیران حوزه سلامت از اینکه طیفی از مردم هشدار‌ها را جدی نمی‌گیرند، نگران هستند، از این رو فکر کردم شاید زبان کارتون و هنر بتواند در این زمینه موثر باشد و نکات بهداشتی را یادآوری کند. به نظرم یکی از دلایل استقبال و بازتاب زیاد این مجموعه نیز همین به تصویر کشیدن دغدغه‌ها و هشدار‌های کادر درمان در قالب کارتون بود؛ البته بخش مهمی از بازتاب‌ها جهانی بود و کمتر به این آثار در کشور خودمان و به ویژه شهر مشهد پرداخته شد که برای من بسیار عجیب بود، به هرحال رسالتی که این آثار داشتند، با بازتاب بین المللی شان به انجام رساندند.
محیط زیست، مهاجرت، پناه جویان، جنگ، کودکان و زنان موضوعاتی هستند که مخاطب را در سطح بین المللی درگیر خودشان کرده اند و ما می‌توانیم به عنوان هنرمند با استفاده از زبان بین المللی هنر به دیده شدن بیشتر آن‌ها و بازتاب دغدغه‌های مردم کمک کنیم. این موضوعات همیشه دغدغه خود من هم بوده است و حتی جایزه جدیدی که از جشنواره ایتالیا دریافت کردم، به دلیل اشاره به مسائل و بحران محیط زیست بود که در ایران هم به شدت درگیرش هستیم.
الان اگر هنرمندی در جشنواره‌ای خارجی دارای رتبه شود، به علت تحریم‌ها به سختی می‌تواند جایزه اش را دریافت کند و از این لحاظ بسیار متضرر می‌شود، حتی بسیاری از مسئولان جشنواره‌ها به علت تحریم بودن کشور ما، هنرمندان ایرانی را به عنوان برگزیده انتخاب نمی‌کنند یا همان ابتدا در فراخوان می‌نویسند که نمی‌توانند پذیرای هنرمندانی باشند که کشورشان از نظر حساب‌های ارزی مشکل دارد. به این ترتیب، می‌توان گفت هنرمندان ایرانی، خیلی نمی‌توانند به جشنواره‌های خارجی امید ببندند.
در سال‌های اخیر، رقابتی بودن و پاک بودن جشنواره‌های داخلی هم برای من جای سوال بوده است؛ چون تنها افرادی خاص در این رویداد‌ها دیده می‌شوند، از این رو رغبتی برای شرکت در آن‌ها ندارم. درمجموع به نظر من، جشنواره‌ها زیاد نمی‌توانند بر زندگی هنرمند تأثیر بگذارند، اما می‌توانند در روند فعالیت‌های حرفه‌ای وی موثر واقع شوند. این رویداد‌ها به هنرمندان انگیزه می‌دهد که درباره موضوعات خاص اثر خلق کنند. همچنین با اعطای جایزه، برای هنرمند اعتبار به دنبال می‌آورند.
سال‌های قبل، حضور در جشنواره‌ها به دیده شدن آثار هنرمندان بسیار کمک می‌کرد، ولی اکنون فضای مجازی به عنوان رسانه‌ای قدرتمند، می‌تواند بسیار تأثیرگذارتر از جشنواره‌ها عمل کند. با استفاده از فضای مجازی می‌توانیم به راحتی با بسیاری از هنرمندانی که پیش‌تر فقط ازطریق جشنواره‌ها با آن‌ها ارتباط می‌گرفتیم، تبادل نظر و صحبت کنیم و آثارشان را ببینیم. به نظر من فضای مجازی، ظرفیت انتشار آثار هنرمندان و برقراری ارتباط قوی میان هنرمند و مخاطب را در هر زمینه‌ای دارد.
خوشبختانه در مشهد، روزنامه‌ی شهرآرا به صورت حرفه‌ای در زمینه کارتون و کاریکاتور فعالیت می‌کند و حتی شاید بیشتر از بسیاری از روزنامه‌های پایتخت به این موضوع اهمیت می‌دهد. مدیران و متولیان شهرآرا به این هنر اعتماد دارند و می‌توانند الگویی برای سایر روزنامه‌ها باشند. اما اگر بخواهم به طورکلی به وضعیت کارتون و کاریکاتور در مطبوعات کشور اشاره کنم، باید بگویم اوضاع خیلی خوبی نداریم و حتی می‌توانم بگویم اوضاع بحرانی است؛ اوضاعی که با شیوع کرونا بدتر هم شده است.
متاسفانه نگاه مدیران و مسئــولان نشــریات و روزنامــه‌ها به کارتــون و کاریکاتــور، رشــد پیدا نکرده است. همچنین هزینـــه هــایی که برای حق الزحمه کاریکاتوریست‌ها درنظـــر گرفتـــه مــی شـــود، به قــدری ناچیز اســـت کــه نمـی توانــد زنـدگـــی و معاش آن‌ها راتامین کند، از این رو آن‌ها تصمیم می‌گیرند به سراغ کار دیگری بروند. درواقع هنوز مدیران و مسئولان نشریات ما، کارتون را زیاد قابل نمی‌دانند تا برایش هزینه‌هایی معقول تعریف کنند؛ البته حساسیت‌هایی هم درباره کاریکاتور و کارتون مطبوعاتی به عنوان یک هنر انتقادی وجود دارد که باعث شده است مسئولان علاقه‌ای نداشته باشند به سمت این هنر بروند، این درحالی است که مخاطب وقتی در صفحه اول روزنامه و مجله، طرح جلدی از کارتون می‌بیند، به سرعت با آن ارتباط برقرار می‌کند و به سراغ خواندن مطلب می‌رود. اما متاسفانه با وجود تمام این قابلیت‌هایی که در حوزه کارتون مطبوعاتی وجود دارد، هنوز با دیده سنتی به آن نگاه می‌شود که منجر به کم رنگ شدن بهره گیری از این هنر در مطبوعات شده است.