محسن موسوی زاده | شهرآرانیوز؛ بعد از اجرای طرح مردمی سازی یارانه‌ها (اصلاح سیاست ارز ترجیحی) هر چند دولت سعی کرد با تخصیص یارانه نقدی به خانوار‌های ۹ دهک، تأثیر حذف ارز ترجیحی بر سبد خانوار را کاهش دهد، اجرای این طرح سبب شد در خرداد امسال، شاهد افزایش قیمت بیشتر اقلام اساسی در بازار باشیم. این موضوع در ماه‌های اخیر به صورت کاهش مصرف برخی کالاهای اساسی ازسوی مردم دیده می‌شود. کاهش مصرف سبب شده است میزان تولید هم کاهش یابد.
برای نمونه محمدمهدی یعقوب زاده، مدیر امور طیور، زنبور عسل و کرم ابریشم سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، به ایسنا گفته است: در یک ماه گذشته، مصرف مرغ در استان کاهش محسوسی داشته است. براساس آمار‌ها میزان تولید مرغ در خراسان رضوی نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۵درصد کاهش یافته است. محمود جوادی نژاد، رئیس سابق شبکه دامپزشکی شهرستان مشهد، هم با اشاره به تولید مرغ در شهرستان مشهد گفته است که: میزان تولید گوشت قرمز در شهرستان مشهد از اردیبهشت امسال با تصویب قیمت‌های جدید، ۱۴ درصد کاهش داشته است.
مهدی هدایت نیا، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی خراسان رضوی، نیز به شهرآرا می‌گوید: فروش تولیدات ما از دو ماه قبل حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش یافته است.
همچنین گفته می‌شود با افزایش قیمت برنج در یک سال گذشته، سرانه مصرف این محصول، بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته است. این وضعیت در حالی رخ داده که سهم مسکن از سبد خانوار‌های مشهدی به بیش از ۶۰ درصد درآمد ماهانه آن‌ها رسیده و از آن سو درآمد‌ها هم اندازه تورم افزایش پیدا نکرده است؛ بنابراین طبیعی است خانواده‌های مشهدی از مصرف مواد خوراکی خود بزنند و به وقوع شرایطی بهتر در آینده امیدوار باشند.
آخرین آمار مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در یک سال اخیر، قیمت نان و غلات، ۶۳ درصد، گوشت قرمز ۴۱ درصد، لبنیات ۶۹ درصد، روغن ۱۱۰ درصد، قند و شکر ۶۰ درصد افزایش یافته است؛ این در حالی است که حداقل دستمزد امسال کارگران ۵۷ درصد برای حداقل بگیران و ۳۸ درصد برای سایر سطوح افزایش یافته است. حقوق کارمندان هم امسال فقط ۱۰ درصد افزایش یافت؛ بنابراین میزان افزایش دستمزد از میزان رشد قیمت مواد غذایی عقب مانده و همین موضوع سبب ایجاد فشار روی سبد مصرف خانوار‌های مشهدی شده است.
چه عاملی سبب شده است هزینه سبد مصرفی خانواده‌های مشهد در سه ماه اخیر جهش یابد؟ «اگر آب را از چاه ببندید، سه تا چهار ساعت طول می‌کشد تا آبی که در مسیر جاری بوده است، تمام شود. حالا سؤالم این است که چطور قیمت کالا‌هایی که ارز ترجیحی می‌گرفتند، یک دفعه در بازار افزایش یافت؟ مگر این طور نیست که دولت در اردیبهشت می‌گفت انبار کالاهای اساسی پر است؟
مشخص شود کالا‌هایی که با ارز ۴۲۰۰ تومان وارد کشور شده بود، الان کجا هستند؟» این سخنان بخشی از صحبت‌های رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی با شهرآراست. محمدحسین روشنک که به سیاست‌های اجرا شده درزمینه تغییر قیمت کالاهای اساسی نقد جدی دارد، می‌گوید: معمولا هفت ماه زمان می‌برد تا یک کالا از زمان ثبت سفارش وارد کشور شود و به دست مصرف کننده نهایی برسد؛ این یعنی یک بار در سال ثبت سفارش کالا برای واردات امکان پذیر است.
تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کالا‌هایی مانند روغن و نهاده‌های دامی در اردیبهشت ماه حذف شد؛ اگر همان زمان هم ثبت سفارش با قیمت ارز جدید صورت گرفته است، با توجه به موجودی بازار، تأثیر خود را بر بازار کالاهای اساسی، باید یک سال بعد و دست کم هشت ماه بعد نشان می‌داد. به عبارتی، روند توزیع اقلام اساسی با ارز جدید باید از دی ماه به بعد، در بازار ملموس می‌شد، اما نه تنها این موضوع محقق نشد، بلکه از فردای روز حذف ارز ترجیحی، اقلام اساسی در بازار براساس ارز نیمایی محاسبه شد. حالا سؤال اینجاست کالا‌هایی که پیش از این با ارز ترجیحی وارد کشور شده بودند، اکنون کجا هستند؟ وزیر جهاد کشاورزی در این باره باید پاسخ گو باشد.
چندی پیش اعلام شد قیمت جهانی غلات و دانه‌های روغنی که هم زمان با بحران اوکراین افزایش یافت، حالا رو به کاهش گذاشته است و درنتیجه قیمت روغن در بازار داخلی کاهش خواهد یافت. در همین راستا مهدی برادران، معاون صنایع داخلی وزارت صمت، از کاهش ۱۰ تا ۲۵درصدی قیمت انواع روغن مایع و جامد خبر داده است. گزارش‌های میدانی شهرآرا از بازار مصلی و چهارراه میدان بار مشهد نشان می‌دهد که قیمت روغن در بازار مشهد نیز کاهش یافته است. برای نمونه یک حلب روغن ۵ کیلویی که تا پیش از این، ۴۰۶ هزار تومان بود، اکنون ۳۵۰ هزار تومان عرضه می‌شود.
قیمت روغن در بازار در شرایطی ۱۰ تا ۲۵ درصد کاهش یافته که قیمت این کالای اساسی در تیر سال جاری نسبت به سال گذشته ۳۰۰ درصد افزایش یافته است. رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی، به سیاست اعلام کاهش قیمت روغن انتقاد جدی دارد و می‌گوید: چرا باید روغن‌هایی را که با ارز ترجیحی وارد کشور شده اند، با قیمت ارز نیمایی محاسبه کنیم و به مردم بدهیم؟ اگر هم در اسفند، گرانی در بازار جهانی صورت گرفته است، تا این کالا‌ها وارد کشور شود، هفت ماه زمان می‌برد.
برای بررسی ادعای این فعال اقتصادی، میزان واردات روغن در سال گذشته را بررسی کردیم. آمار مرکز اطلاع رسانی بازرگانی دولتی ایران نشان می‌دهد در سال گذشته، ۷ میلیون و ۷۵ هزار تن گندم به ارزش ۲ میلیارد و ۴۸۶ میلیون دلار و یک میلیون و ۹۸۳ هزار تن روغن خام به ارزش ۲ میلیارد و ۷۴۰ میلیون دلار وارد کشور شده است. مجموع واردات این دو کالای استراتژیک در سال ۱۴۰۰، از نظر ارزش جمعا ۵ میلیارد و ۲۲۶ میلیون دلار و از نظر وزن مجموعا ۹ میلیون و ۵۸ هزار تن بوده است و بین محصولات کشاورزی، بعد از ذرت دامی به ترتیب روغن خام و گندم، بیشترین ارز خروجی از کشور را برای واردات به خود اختصاص داده بودند.
بعد از اردیبهشت، دولت اقدام به عرضه نهاده‌های دامی به نرخ آزاد به تولیدکنندگان مرغ، تخم مرغ و دام کرد. با توجه به اینکه ۷۰ درصد از هزینه تمام شده تولید مربوط به تأمین نهاده هاست، حذف ارز ترجیحی سبب شده است هزینه تمام شده تولید، افزایش چشمگیری یابد. برای نمونه، حبیب اسدا... نژاد، مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی، گفته است که مرغ زنده در بازار حدود ۳۰هزار تومان خریداری می‌شود؛ این بدان معناست که تولیدکنندگان روی هر کیلو مرغ ۱۵هزار تومان ضرر می‌دهند، درحالی که قیمت واقعی مرغ زنده بدون احتساب سود برای تولیدکنندگان ۴۵هزار تومان و با احتساب سود اندک ۴۹هزار تومان است.
گرانی مرغ در بازار سبب شده است هر کیلوگرم مرغ در خیابان استقلال مشهد بین ۵۲ تا ۵۵ هزار تومان و زیر قیمت مصوب (۵۹ هزار و ۸۰۰ تومان) عرضه شود. بسیاری از عرضه کنندگان مرغ در این خیابان معتقدند که از اردیبهشت تاکنون میزان فروش آن‌ها دست کم ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش یافته است. این آمار‌ها نشان می‌دهد که اکنون وضعیت بازار به گونه‌ای است که هم تولید کننده و هم مصرف کننده در حال زیان هستند.
اما وضعیت آشفته فقط درخصوص مرغ نیست و تولید و عرضه گوشت قرمز هم دچار مشکلات بسیار است. مدیرعامل اتحادیه دامداران خراسان رضوی با اشاره به گرانی نهاده‌های دامی می‌گوید: نهاده‌های دامی مورد نیاز تولید کنندگان نسبت به قبل از حذف ارز ترجیحی بیش از پنج برابر افزایش یافته، این در حالی است که قیمت گوشت در بازار تقریبا با قبل از تغییر ارز ترجیحی تفاوتی نکرده است. این موضوع سبب شده است دامداران تحت فشار باشند. مجید مهدوی می‌افزاید: یک محاسبه سرانگشتی نشان می‌دهد که تولید هر کیلوگرم گوشت ۸ تا ۹ کیلو گرم جو نیاز دارد؛ وقتی هزینه تهیه این مقدار جو را در کنار سایر هزینه‌ها بگذارید، متوجه می‌شوید که دامداران در حال ضرر هستند.
کالاهای اساسی در سه ماه اخیر دچار رشد قیمت شده است، حال آنکه با توجه به وجود ذخایر زیاد این کالا‌ها و نهاده‌های دامی در انبار‌های کشور، قیمت ارزاق عمومی باید به صورت مدیریت شده اصلاح می‌شد تا تولید کنندگان و مصرف کنندگان دچار شوک نشوند.