شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ حامد کاتبی از هنرمندان فعال مشهدی در عرصه پویانمایی است که با ساخت پویانمایی بلند «در مسیر باران» و دریافت جایزه بهترین کارگردانی انیمیشن از سی وچهارمین دوره جشنواره فیلم فجر، توانست خودش را به عنوان یک استعداد جدید به سینمای ایران معرفی کند؛ پویانمایی‌ای که به سفارش موسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی با محوریت امام رضا (ع) ساخته شد و سال ۱۳۹۷ در سینما‌های سراسر کشور به نمایش درآمد. کاتبی پس از «در مسیر باران» به سراغ ساخت پویانمایی بلند دیگری نرفته، اما این روزها، فعالیت هایش را گسترش داده است و به همکاری با استودیو‌های کشور‌های خارجی مشغول است. با این هنرمند به بهانه اکران پویانمایی «در مسیر باران» درقالب سلسله نشست‌های پاتوق فیلم مشهد، درباره وضعیت صنعت پویانمایی مشهد و فعالیت‌های جدیدش به گفتگو نشسته ایم که در ادامه پیش روی شماست.
ساخت پویانمایی «در مسیر باران» سال ۱۳۹۰ به سفارش موسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی آغاز شد. آن زمان ساخت اثری پویانمایی در قطع و اندازه فیلم سینمایی، کار بسیار سنگین و سختی محسوب می‌شد، اما انگیزه شخصی من این بود که کاری بزرگ برای صنعت پویانمایی ایران انجام دهم و به دلیل ارادتی که به امام رضا (ع) داشتم، وارد این پروژه شدم. درواقع «در مسیر باران» سومین یا چهارمین انیمیشن بلند کشور است که درکنار آثار دیگر، توانست بر مسیر رشد این هنر تأثیر بگذارد. از طرف دیگر، رقم خوردن این فرآیند در مشهد، اتفاق مبارک و آغازکننده مسیری بود که البته باید جدی‌تر ادامه پیدا کند.
به طورکلی تولید پویانمایی کاری زمان بر، نیروبر و هزینه بر است. من هم الان برای کسب درآمد به سمت اجرای پروژه‌های مشترک با خارج از کشور و خدمات دهی به آن‌ها در زمینه‌هایی مانند تولید سریال‌های انیمیشنی رفته ام. درواقع ما برای ساخت پویانمایی در کشور، نیازمند حمایت عمومی و پرداختن به موضوعاتی هستیم که مردم به آن علاقه دارند. همچنین باید به سطحی برسیم که بتوانیم در این زمینه تجارت کنیم؛ یعنی از ساخت یک پویانمایی، درآمد کسب کنیم و پروژه دیگری را پیش ببریم.
اکنون شرایط به گونه‌ای است که سرمایه گذار می‌تواند برای تولید پویانمایی و درنهایت برگشت سرمایه به هنرمند اعتماد کند، از همین رو می‌بینیم در مشهد هم سرمایه گذاران خصوصی پای کار آمده اند و استودیو‌های مختلفی درحال فعالیت هستند. درواقع این دیدگاه به وجود آمده است که پویانمایی صرفا فیلمی که می‌بینیم نیست، بلکه می‌تواند یک بازار جانبی گسترده داشته باشد که سایر محصولات مثل نوشت افزار و لباس یا هرچیز دیگری را پوشش دهد، از همین رو بچه‌هایی که اکنون مشغول فعالیت هستند، تلاش می‌کنند که جامعه گسترده تری را تحت تأثیر قرار دهند.
از زمانی که کرونا شیوع پیدا کرد، بسیاری از کسانی که در حوزه پویانمایی فعالیت می‌کردند، به صورت آزاد کارشان را ادامه دادند. این موجب شد ساخت پویانمایی در کل ایران گسترش پیدا کند. اما بی تردید تفاوت‌هایی میان مشهد و تهران وجود دارد که این تفاوت هم بیشتر به بخش سرمایه گذاری برمی گردد، بنابراین همان طور که می‌بینیم، بسیاری از نیرو‌ها از تهران جذب خارج کشور می‌شوند. بسیاری از نیرو‌های شهرستانی هم برای کار در شرایط بهتر، به تهران می‌روند. درنتیجه دولت باید از پویانمایی در مقام یک صنعت درآمدزا که تأثیر بسیاری هم می‌تواند بر مخاطب بگذارد، حمایت کند. در حوزه آموزش نیز پویانمایی می‌تواند بسیار موثر باشد. مثال ساده در این زمینه، شخصیت «سیا ساکتی» است که توانست برای بستن کمربند ماشین، فرهنگ سازی کند.
پویانمایی‌های ما از لحاظ فنی با دنیا تفاوت زیادی ندارد. دست کم در ساخت سریال‌ها و فیلم‌های کوتاه در بخش‌های مختلف انیمیشن می‌توانیم به سایر کشور‌ها خدمات بدهیم، اما ما باید زبان مشترکی برای محصولی که می‌سازیم، ایجاد کنیم تا بتوانیم آن را در جهان ارائه دهیم. به نظر من، ضعف ما در نداشتن ایده و فیلم نامه است، نه مسائل فنی؛ چون می‌بینیم که بسیاری از فعالان در حوزه پویانمایی دانش لازم را دارند و با استودیو‌های بزرگ خارجی همکاری می‌کنند، اما ما باید این چرخه ایجادشده و دانش را برای خودمان نگه داریم و آثار ایرانی تولید کنیم.
من قصد دارم استودیو و شرایطی را فراهم کنم که بتوانم کار‌های بزرگ تری انجام دهم؛ یعنی تمرکزم بر تولید یک محصول نیست و هدف بزرگ تری را دنبال می‌کنم تا محصولات متنوعی در بخش‌های مختلف و با همکاری کشور‌های دنیا تولید کنم.
در حاشیه برگزاری پاتوق فیلم مشهد، تهیه کننده و ناظر کیفی در مسیر باران نیز در گفتگو با شهرآرا، نکاتی را درباره ساخت این اثر و وضعیت پویانمایی مطرح کردند که در ادامه می‌خوانید.
مریم چوپان زاده، تهیه کننده «در مسیر باران» و مادر حامد کاتبی که در حاشیه اکران این پویانمایی در پاتوق فیلم مشهد از او تقدیر شد، از ۲۱ سال پیش با هدف حمایت از فرزندانش پا در این عرصه گذاشته است. او درباره مسیری که سپری کرده است، بیان می‌کند: مسیر بسیار سخت و تخصصی، اما شیرینی بود. در این راه، بسیاری از هنرمندان بااستعداد مشهدی را دورهم جمع کردیم و به تولید پویانمایی مشغول شدیم. از صفر تا صد کار‌ها را هم خودمان انجام دادیم. خوشبختانه در هر جشنواره‌ای حضور یافتیم، توانستیم مقام اول را دریافت کنیم.
او درباره فیلم «در مسیر باران» نیز می‌گوید: فیلم موفق و خوبی بود و در آن، نکات آموزنده‌ای درباره امام رضا (ع) به تصویر کشیده شد که فکر می‌کنم بسیار تأثیرگذارتر از یک کتاب و داستان بود. چوپان زاده که با آستان قدس رضوی همکاری‌های متعددی کرده است، درباره جدیدترین فعالیت خود توضیح می‌دهد: به زودی قرار است از یک انیمیشن سریالی به نام «جنگل دوستی» به کارگردانی حمیدرضا کاتبی رونمایی کنیم. این پویانمایی که شامل ۱۳ قسمت می‌شود، براساس احادیث امام رضا (ع) و برای کودکان ساخته شده است.
همچنین محمد ظریف، کارشناس مسئول حوزه پویانمایی موسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی و ناظر کیفی «در مسیر باران»، درباره تأثیرگذاری این پروژه می‌گوید: پروژه در مسیر باران با جذب افراد مختلف، توانست به ارتقای سطح پویانمایی مشهد کمک کند. درواقع افراد مختلفی که وارد این پروژه شدند، هم تجربه کسب کردند و هم کار خوبی را ارائه دادند، به طوری که از دل همین پروژه چند گروه دیگر تشکیل شد که خوش درخشیدند و در حوزه‌های مختلفی، چون تبلیغات و آموزش مشغول به کار شدند. او درباره چالش‌های پیش روی ساخت پویانمایی در مشهد و کشور بیان می‌کند: پویانمایی نیاز به همگرایی و حمایت نهاد‌های مختلف دارد.
ما الان برای پویانمایی، نهادی ویژه که متولی صددرصدی باشد و از آن حمایت کند، نداریم و تخصیص بودجه هایمان پراکنده است. تا زمانی هم که این وضعیت ادامه داشته باشد، اتفاق بزرگی رخ نخواهد داد. به گفته ظریف، باید نهاد‌های مختلفی که قصد دارند در حوزه پویانمایی کار کنند، بودجه هایشان تجمیع و سپس تخصیص داده شود. او یادآوری می‌کند: افراد بااستعداد زیادی در مشهد حضور دارند که به عنوان تکنسین‌های درجه یک در پروژه‌های تهران فعالیت می‌کنند. در این وضعیت اگر پروژه‌هایی در خود مشهد تعریف شود، بسیار می‌تواند به اشتغال آفرینی کمک کند.
ظریف درباره چرایی تولید نشدن پویانمایی بلند در مشهد نیز می‌گوید: مدیران ما عجله دارند و نمی‌دانند که پروسه تولید پویانمایی طولانی است وخیلی زود به بهره برداری نمی‌رسد. آن‌ها دوست دارند پروژه در دوره خودشان به نتیجه برسد، بنابراین ترجیح می‌دهند به سراغ پویانمایی‌های کوتاه بروند. از طرف دیگر هزینه‌های ساخت پویانمایی سنگین است و در تولید آن هم ریسک وجود دارد. همین موضوع باعث می‌شود مدیران تردید کنند.