تکتم جاوید | شهرآرانیوز؛ آمار دانشگاه علوم پزشکی مشهد حاکی از سیری بالارونده است: گاز گرفته شدن توسط سگ در پنج ماهه ابتدای امسال ۶۰۰ تا ۷۰۰ مورد بیشتر از مدت مشابه سال قبل گزارش شده است. این تعداد امسال چیزی در حدود ۶ هزار و ۹۰۰ مورد است. سگ‌های نگهبان، گله، خانگی و وحشی هنگامی که از لانه خود رها می‌شوند به عنوان سگ بی صاحب یا به اصطلاح ولگرد، کوچه و خیابان‌های شهر را ناامن می‌کنند؛ زیرا این رفت و آمد عادی نیست و عواقبی همچون حمله به شهروندان و ترساندن کودک و بزرگ سال وگاز گرفته شدن دارد که خطر ابتلا به بیماری خطرناک و کشنده هاری را به حیوانات دیگر و افراد افزایش می‌دهد.
شهروندان نمونه‌های متعددی از مشاهده سگ‌های ولگرد را در گوشه و کنار شهر اعلام کرده اند و از نحوه پیگیری مسئولان گلایه دارند. گزارش امروز ما پس از ذکر چند نمونه، توضیح متولیانی است که درباره نحوه جمع آوری سگ‌ها سخن گفته اند و درعین حال یکی از متهمان این هجوم‌ها را برخی از شهروندانِ به قول خودشان دوستدار حیوانات می‌دانند.
فرشید بار‌ها تصمیمش را گرفته است که یک حیوان خانگی بخرد، اما ترس و گاه تهدید‌های همسرش مانع اجرای این هدف شده است، اما از روی عشق و علاقه، خودش را متعهد می‌دانسته که بعد از هر مهمانی یا هر چند روز یک بار استخوان‌ها و مواد غذایی دور ریز سفره را جمع کند و برساند به سگ‌های بی زبانی که به گفته خودش با او دوست شده اند و کنار جاده غذایی برای خوردن ندارند. مسیر همیشگی اش حاشیه جاده طرقبه یا شاندیز بود. در یک محدوده مشخص و بعد از گذشت چند ماه بیشتر سگ‌های آن حوالی را می‌شناخت تا اینکه یکی از آن‌ها به سویش حمله کرد.
خودش می‌گوید: مثل همیشه پلاستیک استخوان‌ها را باز کردم و به دو سگ نزدیک شدم. چند سگ دیگر هم که کمی دور بودند به سرعت به سویم آمدند. هر بار که آن‌ها مشغول خوردن می‌شدند، نوازششان می‌کردم و آن مرتبه هم همین کار را کردم که یکی از آن‌ها به سویم حمله کرد و تا دستم را کشیدم، خراشی کوچک برداشت.
اگرچه از خراش دستش ترسیده بود، ولی برای اینکه سگ‌ها حساس نشوند و دنبالش نکنند، منتظر مانده بود تا غذایشان تمام شود و بعد راه افتاده بود با تصور اینکه هرچند خیلی هم لازم نیست، می‌رود سراغ مرکز بهداشت، محل سگ‌های ولگرد را اطلاع می‌دهد و بعد هم واکسن هایش را تزریق می‌کند، اما برای توجه به سگ‌ها تغییر عقیده می‌دهد: «با این سن و سال در مرکز بهداشت متوجه شدم چقدر گاز گرفتن سگ شایع و درعین حال هاری چقدر خطرناک است و آن سگ‌ها به آسانی می‌توانستند مرا بکشند. با خودم عهد کردم دیگر هرگز به سگ‌های ولگرد حتی نزدیک هم نشوم.»
موارد گاز گرفتن سگ‌های ولگرد حتی اگر به تعداد محدودی باشد هم، چون خطر هار بودن حیوان در میان است و احتمال مرگ را به دنبال دارد و درعین حال واکسیناسیون آن برای دولت هزینه بردار است، به هر صورت که حساب کنیم گران تمام می‌شود و در مقابل اطلاع رسانی و پیشگیری هزینه بسیار کمتری دارد.
نگاهی گذرا میان آمار‌ها نشان می‌دهد که بین همه گاز گرفتن‌های اعلام شده ۷۵ درصد مربوط به حمله سگ بوده است و از بین آن ها، تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد سهم سگ‌های ولگرد و بقیه از سوی سگ‌های صاحب داری (شامل سگ‌های گله، سگ نگهبان و سگ‌های خانگی) رخ داده است. در زمانه‌ای که نگهداری یک سگ یا گربه خانگی نشانه طبقه اجتماعی و حیوان دوستی است و صاحبانشان از حیوان خود لذت می‌برند، رنجی شده اند برای همسایه‌هایی که به اعتبار چشم در چشم شدن، توان شکایت کردن هم ندارند. احمدی نام مستعاری است که برای خودش انتخاب کرده است، چون دلش نمی‌خواهد در و همسایه متوجه اعتراضش شوند. ماجرای گاز گرفته شدن توسط سگ برای یکی از دخترانش اتفاق افتاده است و البته چند نفر دیگر از اهالی محل.
خانه شان در شهرک مهرگان است و دلشان از صاحبان سگ همسایه خون. احمدی روایت حمله را این گونه شرح می‌دهد: دختران ۷ و ۱۰ ساله ام یک هفته پیش از خانه خارج شده و به سوی منزل همسایه می‌رفتند که سگ همسایه به پلاستیکی که در دست دختر کوچکم بود حمله و آن را پاره می‌کند. به محض حمله ور شدن او دخترانم با وحشت پا به فرار می‌گذارند و ماجرا ختم به خیر می‌شود. البته وحشت بی اندازه دخترانم که حتی شب‌ها خواب این حادثه را می‌بینند باقی ماند. برای هرکسی هم تعریف کنم می‌گوید: «حالا که طوری نشده است»، اما واقعا حمله کردن یک سگ به کودک هفت ساله ترسناک نیست؟
براساس آنچه او تعریف می‌کند ماجرای حمله سگ همسایه به همین یک بار ختم نشده است. چند روز قبل از آن هم همان سگ به خانم همسایه که باردار بود، حمله کرد: «این اولین و دومین بار نیست. چند نفر دیگر از اهالی هم اعتراض دارند. اما کسی جرئت اعتراض و شکایت ندارد، زیرا بین همسایه‌ها دلخوری پیش می‌آید.» البته اهالی چند بار صدای اعتراضشان را به صاحب سگ رسانده اند، اما به گفته احمدی ادعایش آزاردهنده‌تر است که می‌گوید: «چاره‌ای ندارم، چون پسرم به شدت به سگ وابسته است و یک هفته از دوری سگ غذا نمی‌خورد.» از طرفی هر بار توجیه کرده که سگشان واکسن زده و در سلامت کامل است. ما در مقابل توجیه این همسایه هیچ دفاعی نداریم، ولی‌ای کاش نیروی انتظامی کاری کند که نتوانند حیوان خانگی را از چهاردیواری خانه خارج کنند.
نرگس هم نمونه دیگری از این آزاردیدگان است، آن هم دقیقا مقابل کلینیک خصوصی دام پزشکی. اودرباره شرح ماجرا می‌گوید: یکی از بعدازظهر‌هایی که درحال پیاده روی در مسیر وکیل آباد بودم دو دختر کم سن و سال از کلینیک دام پزشکی خارج شدند و سگ پشمالویی هم به دنبال آن‌ها آمد که ناگهان به سوی من حمله کرد. البته به گفته صاحبش درحال بازی کردن بود، اما چنان ترسی در دل من ایجاد کرد که هنوز هم با یادآوری آن دچار تپش قلب می‌شوم. آن وقت بدون اینکه صاحبش از بابت عوارض روحی نگرانی داشته باشد سگش را در آغوش گرفت و از آنجا دور شد. من از ترس هاری به مرکز بهداشت هم رفتم، اما هنوز هم نگرانم.
اگر آمار گاز گرفتن سگ‌های خانگی این قدر زیاد باشد، صحبت از اعتراض شخصی و شکایت هم به میان می‌آید و مخاطب دادگستری است، اما در غیاب پاسخگویی مسئولان یک شخص آگاه در دادگستری در این باره به شهرآرا می‌گوید: در شکوائیه‌ها عنوانی مرتبط با شکایت از گاز گرفتن سگ یا حیوان خانگی وجود ندارد و تنها موارد بسیار اندکی، حدود ۲۰ مورد، با عنوان «اهمال در نگهداری سگ» در شش ماه گذشته میان پرونده‌ها ثبت شده است که به طور مسلم آمار دقیقی از میزان شکایت‌ها نیست.
وی ادامه می‌دهد: اندک بودن این آمار به دلایلی همچون آبروداری یا سازش یا ناشی از کم بودن شکایات است، یا شکایات در مرحله کلانتری و دادسرا حل و فصل شده و به دادگستری نرسیده است. در مجموع نبود عنوانی برای این جرم درحالی که رو زبه روز به مشکلات طیف بیشتری از افراد جامعه می‌انجامد، خلأ قانونی محسوب می‌شود.
«معضل سگ‌های ولگرد همیشه جزو دغدغه‌های شبکه بهداشت و درمان بوده و در چند سال اخیر شکایت از افزایش جمعیت و مزاحمت سگ‌های ولگرد و همچنین حیوان گزیدگی بیشتر گزارش شده است.» دکتر ناصر امینی، مدیر پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد، از عدد‌هایی می‌گوید که مقایسه پنج ماهه اش با سال قبل فزونی را نشان می‌دهد: امسال تعداد گاز گرفته شدن‌ها توسط سگ در مشهد حدود ۶ هزارو ۹۰۰ مورد ثبت شده که نسبت به سال قبل حدود ۷۰۰ مورد بیشتر بوده است.
به گفته او حدود ۷۵ درصد موارد حیوان گزیدگی، گاز گرفتن سگ است و از آن تعداد هم بین ۱۰ تا ۱۵ درصد مربوط به سگ‌های ولگرد و بقیه مربوط به انواع سگ‌های دارای صاحب است.
وی درباره واکسیناسیون پس از گاز گرفته شدن توضیحات مهمی دارد: هرکس توسط سگ گاز گرفته شده از نظر ما باید واکسینه شود حتی اگر سگ شناسنامه دار باشد؛ زیرا خطر مرگ در این بیماری حتمی است. به همین دلیل شهروندان باید بلافاصله پس از گزش به مراکز منتخب هاری مراجعه کنند. اما تعداد دز‌های هر فرد متفاوت است و بستگی به این دارد که تا ۱۰ روز پس از گزش، وجود هاری در حیوان ثابت شود یا خیر. اگر سگ قابل شناسایی باشد که در این مدت در محلی نگهداری می‌شود اگر پس از ۱۰ روز بمیرد یا سگ ولگردی باشد که قابل شناسایی نیست با توجه به تعداد و محل ضایعه واکسیناسیون ادامه پیدا می‌کند.
به همین دلیل تعداد دز‌های واکسن تزریق شده برای هر فرد مشخص نیست. وی می‌گوید: باتوجه به اینکه حیوان وحشی باشد یا سگ ولگرد که صاحبش مشخص نیست ناگزیریم یک دوره کامل واکسن را تزریق کنیم، یعنی برای هر نفر ۴ تا ۵ دز. اما اگر حیوان دارای صاحب بوده و بعد از ۱۰ روز علامتی نداشته باشد، سه دز واکسن کافی است.
مدیر پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد مناطق شایع گاز گرفته شدن توسط سگ‌ها را مراکز بهداشت حاشیه بیان و در توضیح مراکز منتخب اضافه می‌کند: مرکز بهداشت شماره یک انتهای وکیل آباد، مرکز بهداشت شماره ۳ احمدی واقع در بولوار قرنی، مرکز شماره ۲ در پنجراه پایین خیابان و مرکز شماره ۵ در بولوار سیدی واکسن هاری را تزریق می‌کنند.
دکتر امینی با ذکر اینکه واکسیناسیون رایگان هاری برای هر فرد دست کم ۱۰ میلیون تومان برای دولت هزینه دارد، به شهروندان توصیه می‌کند: از نزدیک شدن به سگ‌های ولگرد و تاحد امکان از نگهداری حیوانات در منزل خودداری کنید، اما در صورت نگهداری از تحریک و رهاسازی حیوان بپرهیزید و واکسیناسیون او را براساس چهارچوب‌های دا م‌پزشکی انجام دهید.
مشاهده سگ‌هایی که در کنار خیابان ها، بولوار‌ها و حاشیه شهر در حال عبور یا نزاع برسر یک ماده غذایی هستند این سؤال را در ذهن شهروندان پدید می‌آورد که چه کسی متولی جمع آوری است؟ و آنچه از گفته‌ها برمی آید سررشته همه اقدامات جمع آورانه و حذف سگ‌های بدون صاحب در شهر در حوزه شهرداری است، پس باید پاسخ‌های سید محسن رهنمایی، مدیرکل هماهنگی و نظارت بر خدمات شهری، را جویا شویم.
او از تعداد بسیار زیاد سگ‌های بی صاحب و رهاشده می‌گوید و آماری از جمع آوری ۱۱ هزار قلاده سگ که تعجب برانگیز است: در حال حاضر ۱۹ خودرو گشت داریم که به طور مداوم در شهر و خیابان‌های حاشیه، به ویژه در مناطقی مانند ۷ یا ۱۲ که سگ‌های بی صاحب بیشتری وجود دارند، در گردش هستند که روز و شب را شامل می‌شود.
وی نیز به همان تفاهم نامه اشاره می‌کند و می‌افزاید: طی جلسات مکرری که در شورای بهداشت شهرستان مشهد در فرمانداری برگزار شد تعاملاتی با دوستان اداره کل دام پزشکی و سازمان محیط زیست برقرار کردیم که در بحث عقیم سازی و رهاسازی با یکدیگر همکاری کنیم. سگ‌های عقیم شده نیز البته در محیط‌های شهری رهاسازی نمی‌شوند و به مناطق حفاظت شده مشخص انتقال داده می‌شوند. هم اکنون در حال تکمیل زیرساخت‌ها و تجهیز سایت نگهداری سگ‌ها هستیم که به زودی به مرحله اجرای رسمی خواهد رسید.
مدیرکل هماهنگی و نظارت بر خدمات شهری شهرداری مشهد علت حضور سگ‌ها در مراکز مسکونی را هم مرز بودن بسیاری از مراکز با روستا‌های اطراف و تأمین غذا می‌داند که شهروندان بی توجه به هشدار‌ها به غذا دادن سگ‌ها ادامه می‌دهند.
رهنمایی متهم اول کشاندن سگ‌ها به محیط شهری را شهروندان می‌داند: بهترین کمک شهروندان به فرایند جمع آوری و حذف این حیوانات در محیط شهری این است که به سگ‌های ولگرد غذا ندهند و زباله‌ها را خارج از زمان مشخص مقابل در منزل یا در هر محلی رها نکنند. نیرو‌های گشتی ما به طور مرتب حتی در برخی مناطق در سه شیفت در حال کنترل هستند، اما مشکلات همچنان ادامه دارد. ما حتی شب‌ها نیز در حال گشت زنی هستیم، چون خلوت‌تر است و حضور سگ‌ها بیشتر می‌شود، اما چون دید کافی نداریم مناطقی که شیفت داریم، محدود است.
وی بخش دیگری از حمله سگ‌ها را مربوط به حیوانات خانگی می‌داند که متولی جمع آوری و کنترل آن نهاد دیگری است: کارشناسان مرکز بهداشت استان هم بار‌ها تأکید کرده اند که عمده این گزش‌ها از سوی حیوانات خانگی است که به نظر می‌رسد پلیس امنیت اخلاقی باید پیگیر سامان دهی و ممانعت از حضور آن‌ها در شهر باشد.
وی روش معدوم سازی و عقیم سازی سگ‌ها را با هماهنگی و مشورت دوستدارن حیوانات اعلام و تأکید می‌کند: در این مدت با حامیان حیوانات در ارتباط مداوم بوده ایم و با رهاسازی در طبیعت موافقت کرده اند.
اگرچه براساس خبر‌ها حمله سگ‌های بی صاحب یا ولگرد در شهر مشهد تاکنون خطر جانی به همراه نداشته است، اما این به معنای در امان بودن شهروندان نیست. سگ‌های ولگرد می‌توانند به آسانی باعث مرگ کودکان یا آسیب به عابران شوند. به همین دلیل لازم است برخی تصورات غلط را کنار بگذارید و موارد مهم را در مواجهه با سگ‌های بی صاحب به خاطر بسپارید:
۱. اغلب کانون‌های تجمع سگ‌های ولگرد مناطقی همچون اطراف مراکز دفع پسماند، اطراف جاده ها، پارک ها، حاشیه شهر‌ها و روستا‌هایی است و غذا رسانی غیرقانونی حامیان سگ‌ها یا مردم عادی، تعداد سگ‌های ولگرد و تجمع آن‌ها را در آن مکان‌ها افزایش می‌دهد.
۲. غذا رسانی به عادت سگ‌ها برای تأمین خوراکشان تبدیل می‌شود و این حیوانات به هر عابر پیاده‌ای که پلاستیکی در دست دارد، هجوم می‌آورند. ترس شهروند از هجوم حیوان باعث واکنش نشان دادن آن‌ها و در نهایت حمله به شهروند می‌شود.
۳. غذارسانی به هر شکلی نوعی «حیوان آزاری» است و این اقدام از سوی تمام متخصصان محیط زیست در حیات وحش به هیچ وجه و با هیچ توجیهی برای حیوانات ولگرد و حتی حیوانات حیات وحش به رسمیت شناخته نمی‌شود.
۴. بر فرض عقیم بودن همه سگ‌ها و عدم زاد و ولد آن ها، غذا رسانی به آن‌ها باعث افزایش طول عمرشان همچنین موجب تشدید رقابت‌های غذایی و قلمرویی بین آن‌ها و منجر به پرخاشگری می‌شود.
۵. حمله سگی که عادت به غذا رسانی پیدا کرده است باعث انتقال بیماری یا آلودگی می‌شود.
۶. مدفوع حیوانات در طبیعت تجزیه و به محیط برگردانده می‌شود، اما وقتی ده‌ها قلاده سگ در یک نقطه هر کدام روزی ۵۰۰ گرم مدفوع کنند، تعداد زیادی مگس، حشره و انواع کنه که می‌توانند برای انسان بسیار خطرناک یا حتی مرگ آور باشند تکثیر می‌شوند. پسماند غذای این سگ‌ها نیز حشرات بسیار زیادی را دور خودش جمع و محل تجمع سگ‌ها را به کانون بیماری تبدیل می‌کند.