اگر برای مقابله با آلودگی هوا فکر جدی نکنیم خیلی زود به یک بحران ملی تبدیل خواهد شد. چیزی شبیه به پدیده همه گیری بیماری آنفلوانزا در چند هفته اخیر.
معصومه متین نژاد - براساس اعلام رسمی سازمان جهانی بهداشت، آلودگی هوا ارتباط مستقیمی با ابتلا به بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، بیماری‌های قلبی عروقی، ریوی و تنفسی، دیابت و سرطان‌ها دارد. مشکلی که درسال ۲۰۱۸ باعث مرگ ۷ میلیون نفر و در سال ۲۰۱۹ بیش از ۸ میلیون نفر در جهان شده و سهم کشور ما هم در این بین تأمل برانگیز است.
آلودگی هوا متأثر از عوامل زیادی است که مهم‌ترین آن استفاده بی رویه از سوخت‌های فسیلی در بخش صنعت و سیستم حمل ونقل هرکشوری است و دراین بین کلان شهر‌هایی مانند مشهد که از موقعیت جغرافیایی خاص و هوای خشکی برخوردارند، معمولا با پایداری هوا خیلی زودتر از دیگر شهر‌ها به وضعیت بحرانی می‌رسند. دلیلی که باعث شد تا ما مشهدی‌ها درسال قبل تنها ۴۵ روز هوای پاک استنشاق کنیم.
متأسفانه بازهم با آغاز دی ماه شاهد آن هستیم که یک بار دیگر شاخص کیفیت هوای شهرمان رو به وخامت رفته و نفس کشیدن برای خیلی‌ها نظیر سالمندان و بیماران، سخت و طاقت فرسا شده است. شرایطی که اگر برای آن فکری جدی نکنیم خیلی زود به یک بحران ملی تبدیل خواهد شد. چیزی شبیه به پدیده همه گیری بیماری آنفلوانزا در چند هفته اخیر. بخشی از این اتفاقات به سیاست گذاری‌های کلان دولت برمی گردد که عملا ما نمی‌توانیم کار خاصی برای آن بکنیم و بخش دیگرش هم سهم من و توست. حالا چه در بحث پیشگیری با استفاده کمتر از خودرو‌های شخصی و چه کاهش آثار منفی آن که امروز می‌خواهیم قدری در باره همین موضوع باهم صحبت کنیم.
بیماریها تصاعدی افزایش می‌یابند
هرکدام از عوامل ایجادکننده آلودگی هوا خود به تنهایی می‌تواند عاملی برای بروز ده‌ها بیماری مختلف و نوظهور در انسان باشد که بخشی خودش را در چندسال آینده و بخشی دیگر طی چندنسل بعد نشان می‌دهد. برای اینکه بدانید عمق فاجعه تا کجاست، در ادامه به برخی نتایج پژوهش‌هایی که دراین باره انجام شده است، اشاره کوتاهی می‌کنیم.
روبه رو شدن با آلاینده‌های موجود در هوا مانند سرب، آرسنیک و دیگر فلزات سنگین و نیز درمعرض اشعه و پارازیت قرارگرفتن تا ٣٠برابر خطر تولد نوزادان معلول و عقب مانده ذهنی را افزایش می‌دهد. همچنین این آلودگی‌های محیطی تا ٣٠درصد خطر سقط جنین را نیز افزایش خواهد داد.
۸۰درصد مرگ ومیر‌های زودرس ناشی از آلودگی هوا به دلیل بیماری‌های عروق کرونر قلب و سکته مغزی، ۱۴درصد آن‌ها به دلیل بیماری‌های مزمن انسداد ریه و عفونت‌های حاد تنفسی و ۶درصد باقی مانده نیز ناشی از سرطان ریه است.
آلودگی هوا و ذرات ریز کمتر از ۵/٢میکرون قادرند با برهم زدن نظم عملکرد قلب، موجب بروز ضربان‌های نابجا و ایجاد اختلال در ضربان قلب شوند. همچنین نتیجه پژوهش‌ها نشان می‌دهد که آلودگی هوا یک عامل جدی در بروز سرطان هاست.
آلودگی هوا، موجب مقاومت به انسولین در کودکان و نوجوانان می‌شود و آن‌ها را در سنین بالاتر مستعد ابتلا به دیابت می‌کند.
آلودگی هوا بر دستگاه تولیدمثل زنان و مردان نیز تأثیرگذار است و می‌تواند آثاری منفی نظیر تغییر‌های کروموزومی، تخریب (DNA)، جهش‌های ژنتیکی و حتی اختلال در توازن جنسیتی را هم دربر داشته باشد.
گیاهان را فراموش نکنید
همه ما می‌دانیم که گیاهان دی اکسیدکربن موجود در هوا را می‌گیرند و اکسیژن پس می‌دهند، ولی شاید ندانیم که برخی از گیاهان بسیار تخصصی‌تر عمل می‌کنند و حکم هود یا یک تصفیه کننده را برای آلاینده‌های خطرناک هوا دارند. ازاین رو توصیه می‌کنیم حتما تعدادی از این گیاهان را درخانه یا محل کارتان نگهداری کنید.
آگلونما: این گیاه از بهترین گل‌ها برای تصفیه هواست. به دلیل تأثیر بسیار مثبت آگلونما در تصفیه هوای خانه، به آن فیلتر هوا می‌گویند.
آلوئه ورا: یکی از ویژگی‌های این گیاه، جذب گاز‌های سمی موجود در هوای خانه به دلیل برگ‌های گوشتی آن است پس هرچه برگ‌های این گیاه گوشتی و پرآب‌تر باشد، تأثیرش بیشتر است.
زنبق: به این گیاه هم به دلیل اینکه ترکیب‌های خطرناکی مانند تری کلرواتیلن، فرمالدهید و بنزن را جذب می‌کند، جاروبرقی هوا می‌گویند.
بامبو: ساقه آن می‌تواند بنزن، مونوکسیدکربن و کلروفرم را از هوای اطراف دریافت و به این ترتیب هوای خانه را پاک کند. یکی دیگر از ویژگی‌های بامبو، ایجاد رطوبت در فضای خانه است.
بگونیا: این گیاه، بنزن موجود در هوا و برخی مواد سمی دیگر را جذب می‌کند.
داوودی: این گیاه آلودگی‌های هوا مانند بنزین و بوی نامطلوب ناشی از رنگ، موادشوینده و... را جذب می‌کند و از بین می‌برد.
هدفمندتر ازقبل غذا بخورید
داشتن یک تغذیه سالم، همیشه ضروری است، اما گاهی این تغذیه، حکم نوشدارو را پیدا می‌کند. ازاین رو توصیه می‌کنیم این روز‌ها قدری هدفمندتر غذا بخورید تا بدنتان بتواند درمقابل این حجم از آلودگی‌های زیست محیطی قدرت دفاع از خودش را داشته باشد.
غذا‌های حاوی ویتامین D, C, E مانند کرفس، اسفناج، گوجه فرنگی، لیموشیرین، نارنگی، پرتقال، جوانه گندم، روغن‌های گیاهی، گردو، بادام، زیتون، جگر و سبزیجات برگ سبز و شیر، کره و زرده تخم مرغ.
غذا‌های حاوی آنتی اکسیدان‌های سلنیوم و بتاکاروتن مانند طالبی، انبه، کدو تنبل، فلفل، اسفناج، کلم، زردآلو، غذا‌های دریایی، مرغ، نان، آجیل و غلات سبوس دار.
غذا‌های حاوی اسید‌های چرب امگا ٣ مانند انواع ماهی‌های روغنی.
نوشیدن زیاد آب که به کلیه‌ها کمک می‌کند تا املاح اضافی از بدن خارج شود و ذرات آلودگی، مدت کمتری در بدن باقی بماند.
سیر، پیاز و تره فرنگی که حاوی گوگرد هستند و می‌توانند از مخاط دستگاه تنفسی محافظت کنند.
غذا‌های حاوی فسفر، منیزیم و کلسیم مانند لبنیات و غذا‌های حاوی پکتین مانند سیب، پرتقال و توت فرنگی که باعث می‌شوند سرب موجود در هوا گرفته شود.
این توصیه‌ها را جدی بگیرید
تعویض لباس‌ها و دوش گرفتن پس از ورود به منزل می‌تواند روند تأثیرگذاری آلاینده‌هایی را که روی بدن و لباس فرد نشسته اند، متوقف کند.
سعی کنید از تردد غیرضروری در سطح شهر بپرهیزید و بخشی از کارهایتان را به صورت مجازی انجام دهید. این موضوع به ویژه درباره گروه‌های درمعرض آسیب مانند بیماران تنفسی و قلبی عروقی، زنان باردار، کودکان، بیماران مزمن و صعب العلاج و سالمندان از اهمیت بیشتری برخوردار است. درصورت ناچار بودن هم بهتر است صبح اول وقت یا پس از غروب خورشید از خانه خارج شوید.
چه ورزشکار حرفه‌ای باشید و چه اهل ورزش روزانه، سعی کنید در این روز‌ها کمتر در هوای آزاد ورزش کنید. فعالیت بدنی باعث می‌شود نیاز خون بدن به اکسیژن بیشتر شود، چیزی که این روز‌ها نایاب شده است.
اگر قصد تردد در سطح شهر را دارید، به ویژه اگر جزو گروه‌های خطر محسوب می‌شوید و یا شغلتان طوری است که باید مدام در سطح شهر در رفت و آمد باشید مانند کارکنان زحمتکش پلیس راهور، حتما از ماسک‌های آلودگی هوا استفاده کنید. این ماسک‌ها به دو نوع P۱ و P۲ تقسیم می‌شوند و مانع از ورود ذرات معلق کوچک‌تر از دو و نیم میکرون به سیستم تنفسی خواهند شد.
تردد خودرو‌های تک سر نشین و دودزا سهم چشمگیری در ایجاد ترافیک و آلودگی هوا دارد. موضوعی که اگر دست کم در این روز‌ها قدری توجه به آن بیشتر شود، از میزان آلودگی هوا تا یک چهارم می‌کاهد. شاید
بد نباشد که بدانید این موضوع مصداق عینی حق الناس است.
آلودگی‌های موجود در هوا
ریزگرد‌هایی که از دیگر کشور‌ها وارد ایران می‌شود.
باتوجه به جهت وزش باد‌ها معمولا این ریزگرد‌ها از کشور‌هایی مانند عربستان، عراق و سوریه وارد کشورمان می‌شوند و به خودی خود عاملی برای بروز مشکلات تنفسی هستند.
آلودگی‌های شیمیایی که ناشی از سوخت‌های فسیلی است.
این آلودگی‌ها باعث بروز انواع جهش‌های ژنتیکی می‌شود که اثر آن در نسل‌های بعد هم لمس خواهد شد. پژوهشگران می‌گویند قدرت چسبندگی مونوکسیدکربن به گلبول‌های قرمز، ٢٠٠برابر اکسیژن است که در هوای سالم ۶ساعت طول می‌کشد تا خون پاک شود. غیر از مونوکسیدکربن و دی اکسیدنیتروژن، سرب نیز در هوا وجود دارد که با غلظت ۶٠میکروگرم در دسی لیتر پلاسما، سبب افزایش ورم مغزی می‌شود و از سردرد و کاهش دید گرفته تا کم خونی، افسردگی و کم حافظگی را به دنبال می‌آورد.
آلودگی‌هایی که هوا بر روی محیط زیست ایجاد می‌کند.
این آلودگی‌ها هم باعث شده است تا با نسل جدیدی از باکتری‌های مقاوم به آنتی بیوتیک‌ها روبه رو باشیم. گواه مطلب هم آنتی بیوتیک‌هایی است که دیگر برروی خودمان بی تأثیر شده و هرروز باید دوز قوی تری از آن را مصرف کنیم تا بیماری مان درمان شود یا آفت کش‌هایی که هرروز باید مقدار و دوز بیشتری از آن‌ها را برای مزارع استفاده کنیم تا آفت‌های گیاهان ازبین برود. ازطرفی همین آنتی بیوتیک‌ها هم شده بلای جان دستگاه گوارش و عاملی برای بروز سرطان‌های این دستگاه که این روز‌ها به شدت دربین مردم شایع شده است.