برو پاس درویش محتاج دار
که شاه از رعیت بود تاج‌دار
شهروند و شهرنشینی دو واژه‌ای است که در حوزه شهری شاید بارها آن را شنیده‌ایم و البته «شنیدن کی بود مانند دیدن»؛ آری دیدن همراه با علم و آگاهی، درک و شناخت؛ کلمه «شهروند» مرکب از دو کلمه «شهر» به معنای جامعه انســانی و «وند» به معنای عضو وابسته به این جامعه است. صرف جمع‌شدن افراد در مکانی خاص و تشکیل اجتماع‌انسانی و شهر، شهروند به وجود نمی‌آید. به عبارت دیگر، اجتماع انسانی شرط لازم شهروندی محسوب می‌شود، ولی شرط کافی نیست، افراد زمانی لقب شهروند به خود می‌گیرند که حقوق و تکالیف خود را بشناسند و به آن عمل کنند.با توجه به تدوین حقوق شهروندی در دولت یازدهم و ابلاغ آن از سوی رئیس‌جمهور در آذرماه 1395، این واژه بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت و ابلاغ دستورالعمل 9برنامه‌ای این منشور، سبب ساختارسازی آن در دستگاه‌های متولی شد و در حوزه شهرداری هم ساختاری با عنوان
«ستاد امر به معروف و نهی از منکر و صیانت از حقوق شهروندی» را می‌توان مرتبط با این منشور بیان کرد. برای آشنایی بهتر با واژه «حقوق شهروندی» به طور خلاصه می‌توان گفت، حقوق شهروندی مجموعه حقوقی است که افراد به اعتبار موقعیت شهروندی خود دارند و نیز اطلاقی عام بر مجموعه امتیازات مربوط به شهروندان است.
در واقع مجموعه قواعدی است که بر موقعیت شهروندان در جامعه حاکم است و البته دین اسلام هم ضمن ارج‌نهادن به هویت فردی، نقش سازنده‌ای برای انسان در فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی و... قائل است.
رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت، اهمیت مدیریت مسائل شهری را دوچندان کرده و در همین راستا تبیین وظایف دستگاه‌های اجرایی برای شهروندان نقش بسزایی در شناخت حقوق شهروندی دارد، براین اساس یکی از اصلی‌ترین مسائل در حیطه حقوق شهری، آشنایی شهروندان با قوانین و مقررات مورد عمل و جاری است که باعث می‌شود شهروندان حقوق و تکالیف خود در ارتباط با مردم، دولت و احترام به یکدیگر را فارغ از طبقه، نژاد، مذهب و جنسیت درک کنند؛ به عنوان مثال یکی از راه‌های دستیابی به این مهم، تقویت و استفاده از ظرفیت‌های نظارتی سازمان‌ها برای جلوگیری از تضییع حقوق شهروندان است. در همین راستا «کسب رتبه سوم کشوری برای شهرداری مشهد در میان دستگاه‌هایی که بیشترین اسناد را در سامانه دسترسی آزاد به اطلاعات منتشر کردند»، می‌تواند از مصادیق آگاه‌سازی، عمل و توجه به حقوق شهروندان باشد. البته در تلاش شهرداری مشهد در راستای اجرای دستورالعمل حقوق شهروندی می‌توان به برگزاری نخستین همایش آموزشی «حقوق شهروندی» که در سال گذشته در فرهنگ‌سرای کودک و آینده برگزار شد، اشاره کرد که به گفته شهین‌دخت مولاوردی دستیار ویژه رئیس جمهور
«مجموعه تلاش‌های انجام‌شده در مدیریت شهری و شورای شهر مشهد در زمینه حقوق شهروندی می‌تواند نقش مهمی در تحقق شعار «مشهد، شهر امید، شهر زندگی» داشته باشد و تدوین منشور حقوق شهروندی در دوره جدید مدیریت شهری مشهد اقدامی قابل تقدیر است و پس از نهایی‌شدن، می‌تواند به عنوان الگویی در کشور مورد استفاده قرار گیرد.» که امید است با بسترسازی هر چه بهتر زمینه‌های اجرایی‌شدن هر چه بیشتر منشور حقوق شهروندی در مشهد فراهم آید.در پایان چه خوش گفت حضرت سعدی «تا مرد سخن نگفته باشد / عیب و هنرش نهفته باشد».