شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ با پایان مرحله بازبینی و اعلام اسامی پانزده اثر راه یافته به بخش رقابت اصلی سی و دومین دوره جشنواره تئاتر استانی خراسان رضوی در روز گذشته، شمارش معکوس برای آغاز مهم‌ترین رویداد تئاتری استان آغاز شده است؛ رویدادی که فرصت حضور در چهل و یکمین دوره جشنواره بین المللی تئاتر فجر را برای هنرمندان فراهم می‌کند.
براساس اعلام دبیرخانه این جشنواره پانزده اثری که توسط هیئت بازبینی متشکل از رضا حسینی، محمد مداح حسینی و امیر بشیری انتخاب شده اند از ۹ آذرماه به مدت چهار روز در مشهد به رقابت خواهند پرداخت تا درنهایت در مراسم اختتامیه سی و دومین دوره جشنواره تئاتر خراسان رضوی برگزیدگان مشخص شوند. ما در گزارش پیش رو برای اطلاع از کم وکیف آثار رسیده به این رویداد به سراغ بازبینان و دبیر جشنواره رفته ایم. البته متأسفانه امیر بشیری، هنرمند تئاتر و یکی از بازبینان، باوجود پیگیری‌های ما حاضر به پاسخگویی نشد.
محمد مداح حسینی، استاد دانشگاه و پژوهشگر تئاتر، از کیفیت آثار رسیده به این دوره جشنواره رضایت ندارد و در این باره می‌گوید: باوجود تلاش همه هنرمندان، آثاری که از شهرستان‌ها به دبیرخانه سی و دومین دوره جشنواره تئاتر خراسان رضوی رسیده، تقریبا فاجعه و بیشتر آثار هنرمندان مشهدی هم با مشکلات کمی و کیفی مختلفی روبه رو بود.
او درباره علت ضعیف بودن چنین آثاری بیان می‌کند: تعطیلی دو ساله تئاتر به خاطر شیوع بیماری کرونا، شرایط بد اقتصادی، شرایط خاص فرهنگی و اجتماعی، مشکلات مدیریتی و حمایت نکردن به ویژه از تئاتر شهرستان‌ها را می‌توان از دلایل شکل گیری این آثار ضعیف دانست. در واقع به غیراز یک یا دو نمایش، بقیه آثار رسیده به جشنواره قوی نبودند.
مداح حسینی ادامه می‌دهد: البته در سال‌های قبل هم همین روند وجود داشت و ما با یک مسیر سراشیبی در کیفیت آثار روبه رو شده ایم که دلایل گوناگونی دارد و به کلیت وضعیت تئاتر کشور برمی گردد.
این استاد دانشگاه درباره حضور افراد شناخته شده‌تر و پیش کسوتان در این دوره جشنواره خاطرنشان می‌کند: در بازبینی‌ها آثاری از شهرستان‌ها و مشهد دیدیم که از حضور پیش کسوتان بهره گرفته بودند، اما در مجموع، جشنواره امسال بیشتر در دست جوانان است.
او درباره کم رنگ شدن حضور پیش کسوتان در جشنواره تئاتر استان توضیح می‌دهد: بخشی از این اتفاق به سیاست‌های جشنواره و بخشی به رفتار‌ها و اخلاق برمی گردد که من دومی را جدی‌تر می‌دانم. در واقع برخی اهالی قدیمی تئاتر گمان می‌کنند که پذیرفته شدن یا جایزه گرفتن فردی جوان‌تر در جشنواره مساوی با ضعفشان است و دیگران هم آن‌ها را محکوم می‌کنند.
به نظر من فضای تئاتر ما در مشهد در حریم عمومی اش دچار نابسامانی‌های اخلاقی فراوانی است. یکی از نابسامانی‌ها نیز این است که آدم‌ها همیشه خودشان را در رقابت با یکدیگر می‌دانند و گمان می‌کنند شرایطی خوب است که همه جوایز به آن‌ها تعلق بگیرد.
مداح حسینی ادامه می‌دهد: متأسفانه ما فکر می‌کنیم که وجود دیگران مساوی با نفی ما و نفی دیگران مساوی با برجسته شدن فعالیت‌های ماست، درحالی که تئاتر هنری چندصدایی است، نه تک محوری.
او درباره تأثیر برگزاری جشنواره‌ها در پویایی تئاتر مشهد بیان می‌کند: برای اینکه جشنواره‌ها موفق و تأثیرگذار باشند باید از چهارچوب دولتی خارج و به سندیکای هنرمندان تبدیل شوند.
در واقع صفر تا صد برگزاری جشنواره باید شکل مردم نهاد پیدا کند، چون تا وقتی رویداد‌ها در چهارچوب حمایت‌های دولتی باشند، درگیر محدودیت‌هایی می‌شوند. مداح حسینی با اشاره به وضعیت نه چندان خوب تئاتر شهرستان‌ها یادآور می‌شود: در شهرستان‌های استان از نظر امکانات و آموزش، با یک فاجعه روبه رو هستیم. دلیلش هم مشخص است، چون در این سال‌ها انقلاب اسلامی دولت می‌خواسته است متولی هنر باشد، درحالی که دولت در کشور ما به شدت گسترده است و با هر میزان بودجه و تمرکزی نمی‌تواند این اوضاع را سامان دهد؛ بنابراین باید کار را به دست هنرمندان بسپارد.
به نظر او اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، تا چها یا پنج سال آینده دیگر تئاتری در شهرستان‌ها وجود نخواهد داشت. این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی که می‌دانم نگاه خوبی به شهرستان‌ها دارد، باید برای خاموش نشدن چراغ تئاتر، سیاست‌های تمرکززدایی را پیاده کند و حوزه آموزش فعالیت‌های جدی و ریشه‌ای انجام دهد.
رضا حسینی، پیش کسوت تئاتر و دیگر بازبین آثار جشنواره تئاتر استانی، باور دارد که آثار رسیده به جشنواره امسال تفاوت زیادی با سال‌ها گذشته نداشته است و بیشتر نمایش‌ها پذیرفتنی بوده اند.
او حضور نسل جوان در جشنواره امسال را یکی از ویژگی‌های منحصربه فرد این رویداد می‌داند و می‌گوید: جشنواره تئاتر استان مدخلی برای ورود نسل جوان به تئاتر محسوب می‌شود، ازاین رو امسال هم شاهد حضور گروه‌های جوان در جشنواره بودیم.
به گفته این هنرمند بیشتر افرادی که در سال‌های گذشته در شهرستان‌ها تئاتر کار می‌کردند، به دلیل شرایط سنی و کسوتی که دارند دیگر در جشنواره استانی شرکت نمی‌کنند و به صورت آزاد برای حضور در جشنواره تئاتر فجر یا دیگر رویداد‌ها اقدام می‌کنند.
حسینی با تأکید بر اینکه پیش کسوتان باید در جشنواره‌هایی با جایگاه بالاتر شرکت کنند می‌گوید: هر جشنواره‌ای شرایط خاص خودش را دارد و کارگردانی که سال هاست در عرصه تئاتر فعالیت می‌کند دیگر حضورش در بین نسل جوان منطقی نیست. جشنواره تئاتر استان هم مدخلی برای ورود نسل جوان است.
او یادآور می‌شود: بیشتر چهره‌های شاخصی که الان در مشهد تئاتر کار می‌کنند کسانی هستند که از جشنواره تئاتر استان بیرون آمده اند. اما قرار نیست آن‌ها تا پایان عمر در جشنواره تئاتر استان باقی بمانند، چون در این صورت مراحل بعدی و رویداد‌های دیگر را از دست می‌دهند.
حسینی رقابت پیش کسوتان با جوان‌ها را منطقی نمی‌داند و بیان می‌کند: جشنواره تئاتر استان محلی است برای جوانی که تازه فعالیتش را شروع کرده است و می‌خواهد خودش را اثبات کند.
این هنرمند درباره وضعیت تئاتر شهرستان‌ها خاطرنشان می‌کند: شرایط تئاتر شهرستان‌ها مثل مشهد است. البته در مشهد امکانات بیشتری وجود دارد و حضور چهره‌های علمی و دانشگاه‌ها پررنگ‌تر است که همه این عوامل در ترویج فرهنگ تئاتر در یک شهرستان نقش دارند. او یادآور می‌شود: برخی از آثاری که در شهرستان‌ها دیدیم حتی بهتر از کار‌های مشهد بوده و کیفیت خوبی داشته است. حسینی با اشاره به راهیابی پانزده اثر به بخش رقابت سی و دومین دوره جشنواره تئاتر خراسان رضوی بیان می‌کند: تئاتر هنر ثابتی نیست و هر روز درحال رشد و تکمیل است، یعنی قطعا باتوجه به زمان داشتن گروه‌ها برای تمرین بیشتر، آنچه در جشنواره اجرا می‌شود، از آنچه ما در بازبینی‌ها دیدیم بهتر خواهد بود.
به گفته او در میان آثار انتخاب شده، آثاری وجود دارد که می‌توانند در جشنواره تئاتر فجر حضور پیدا کنند و بدرخشند. این هنرمند پیش کسوت تأکید می‌کند: در ادوار گذشته جشنواره تئاتر فجر، به غیراز دو سال شیوع بیماری کرونا، هیچ دوره‌ای نبوده که حضور خراسان کم رنگ باشد و من شک ندارم امسال هم گروه‌هایی که به این رویداد بین المللی معرفی می‌شوند، نمایش‌های خوبی خواهند داشت.
حسینی درباره اهمیت برگزاری جشنواره‌ها نیز می‌گوید: جشنواره‌ها نقش بسیار سازنده‌ای در پویایی تئاتر دارند و عاملی برای بقای تئاتر به ویژه در شهرستان‌ها محسوب می‌شوند. چون حتی اگر اجرا‌های مستمر تئاتر در شهرستان‌ها وجود نداشته باشد، وقتی فراخوان منتشر می‌شود، اعضای یک گروه تئاتر کنار هم جمع می‌شوند، متن آماده می‌کنند و تمرین می‌کنند تا نمایشی را روی صحنه ببرند؛ بنابراین می‌توان گفت جشنواره‌ها نقش مهم و تأثیرگذاری در ایجاد پویایی و تحرک و رشد تئاتر در شهرستان‌ها دارند.
محمد جهانپا، هنرمند تئاتر و دبیر سی و دومین دوره جشنواره تئاتر خراسان رضوی، درباره روند طی شده در این رویداد تا به اینجای کار می‌گوید: بعد از انتشار فراخوان، ۱۰۱ اثر به دبیرخانه رسید که بیش از پنجاه گروه از آن‌ها برای بازبینی اعلام آمادگی کردند. برخی از این گروه‌ها با توجه به اینکه اجرای عمومی رفته بودند تمایل داشتند اثرشان از روی فیلم بازبینی شود و برخی دیگر هم که تمرین کرده بودند، کارشان به صورت حضوری بازبینی شد.
او ادامه می‌دهد: درنهایت پانزده اثر توسط هیئت بازبینی ما انتخاب شد که در میان آن‌ها آثاری از مشهد، خواف، تربت حیدریه، قوچان و سبزوار دیده می‌شود. جهانپا درباره کیفیت آثار رسیده به این دوره از جشنواره بیان می‌کند: براساس پرس وجو‌هایی که من انجام داده ام، کیفیت و کمیت آثار مانند دوره‌های گذشته است. البته به عنوان بازیگر، نه دبیر جشنواره باید بگویم که دو یا سه نمایش ویژه و خیلی خوب در میان آثار دیده ام. به گفته این هنرمند، جشنواره سی و دوم موقعیت ویژه‌ای برای دیده شدن گروه‌های جوان‌تر است.
جهانپار درباره تغییر شیوه نامه امسال جشنواره نیز یادآور می‌شود: شیوه نامه هرسال تغییر می‌کند. امسال هم در شیوه نامه بیان شده است که گروه‌ها باید اجرای عمومی رفته باشند و اگر نرفته باشند، باید به ما برای اجرای عمومی تعهد بدهند. او ادامه می‌دهد: به نظر من اجرا‌های عمومی، اثر یک گروه را برای حضور در رقابت، آماده و پخته می‌کند، اما از طرفی این شرط، باعث کم رنگ شدن جذابیت‌های رقابت می‌شود.