زهرا شریعتی | شهرآرانیوز؛ بعد از مشروطیت، در ایران درباره مجلس، قانون و انتخابات، زیاد صحبت می‌شد، ولی میان حقیقت و آنچه اتفاق می‌افتاد، فاصله بسیاری وجود داشت. مردم ایران درواقع از دوران مشروطیت تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، حضور خود را در اداره کشور به شکل قانون گذاری تجربه نکردند؛ حتی در مجلس شورای ملی (دوره دوم و سوم) هم آنچه بود، حرف و روی کاغذ بود، اما پس از انقلاب اسلامی و طبق قانون اساسی، مبنای اداره کشور، اراده مردم از طریق آرایشان شد که از بارزترین مصادیق جمهوریت و مردم سالاری دینی به شمار می‌رود.
امام خمینی (ره)، بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، مجلس شورای اسلامی را در «رأس امور» می‌داند، به گونه‌ای که اگر این عملکردخوب باشد، بسیاری از امور به خوبی پیش می‌رود و این یعنی اوج اعتقاد به مردم سالاری. در این مجال به بهانه روز مجلس، مروری داریم بر ملاک‌های ارزیابی عملکرد این نهاد استراتژیک و اعضای آن با محوریت نمایندگان شهر مشهد.
قریب شصت اصل یعنی حدود یک سوم از قانون اساسی، به مسائل مجلس شورای اسلامی مربوط می‌شود که حاکی از اهمیت آن در اداره امور کشور است و برخلاف آنچه عموما تصور می‌شود، اداره کننده حقیقی کشور، مجلس است که از طریق وضع قوانین و تصمیم گیری در این زمینه، چارچوب عملکرد سایر قوا را تعیین می‌کند.
واضح است که این جایگاه و اختیارات مجلس در گرو کارکرد‌ها و اثرگذاری آن و این مهم نیز منوط به چگونگی عملکرد نمایندگان مجلس است؛ مهم‌ترین وظایف نمایندگان در قانون اساسی و آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی ذکر شده است، با این حال بیراهه رفتن معیار‌ها و قضاوت‌های غیرکارشناسی درباره وظایف نمایندگان در جامعه، کار را به جایی رسانده که حتی برخی نمایندگان یا کاندیدا‌های مجلس، کارنامه یا برنامه و وعده‌های خود را در تناقض با وظایف اصلی نمایندگی گزارش یا ارائه می‌کنند.
اصلی‌ترین و مهم‌ترین رکن مجلس شورای اسلامی و فلسفه وجودی آن، جلسات علنی و غیرعلنی رسمی و مذاکرات مطروحه در آن است؛ بر این اساس می‌توان گفت صحن علنی مجلس و نقش فعال، عالمانه و هوشمندانه نماینده در اظهارات و ارائه نظر درخصوص دستور، آینه تمام نمای نقاط قوت یا ضعف یک نماینده و مهم‌ترین مؤلفه‌ای است که دلالت بر توانمندی، کارآمدی و قابلیت یک نماینده دارد.
اکنون حدود سی ماه از آغاز به کار یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی می‌گذرد که از ۲۹۰ کرسی آن، هجده کرسی به خراسان رضوی و پنج کرسی به حوزه انتخابیه مشهد و کلات به عنوان بزرگ‌ترین حوزه انتخاباتی استان از نظر شمار جمعیت و تعداد نمایندگان، اختصاص دارد. حجت الاسلام نصرا... پژمانفر که در این دوره دوبار ریاست کمیسیون اصل ۹۰ را عهده دار شده است، به همراه حجت الاسلام حسین زاده بحرینی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، از دوره نهم تاکنون به صورت متوالی نمایندگی مردم مشهد و کلات را داشته اند. سیدامیرحسین قاضی زاده هاشمی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان، و جواد کریمی قدوسی، چهره جنجالی کمیسیون امنیت ملی مجلس، نیز از دوره هشتم مجلس (سال ۸۷) وارد بهارستان شده اند. فاطمه رحمانی، عضو کمیسیون اجتماعی، هم تنها بانوی نماینده مشهد در دوره یازدهم، نخستین دوره حضور خود در مجلس را تجربه می‌کند.
یکی از ابزار‌های نظارتی نمایندگان، طرح سؤال و مطالبه از وزرا و رئیس جمهور است. در میان نمایندگان مشهد، حجت الاسلام والمسلمین پژمانفر با طرح بیش از پنجاه سؤال جلودار است؛ نداشتن موضع مناسب مقابل زیاده خواهی‌های برخی کشور‌های اروپایی، دلیل حذف ردیف اعتباری خودکفایی گندم، علت انتصاب و به کارگیری افراد بازنشسته و فاقد صلاحیت در سمت‌های مختلف در صندوق ذخیره فرهنگیان و شرکت‌های تابعه آن، اجرانشدن کامل قوانین مبارزه با قاچاق کالا و ارز، شفاف سازی سرنوشت سرداران مفقود الاثر احمد متوسلیان و همراهانش، علت آگاه نکردن ملت درباره موارد مطرح شده از طرف گروه مذاکره کننده ایران در برجام، دلایل به کارگیری اعضای ستاد انتخاباتی آقای حسن روحانی در هیئت مدیره شرکت‌های زیر مجموعه شستا، نحوه بهره گیری از سرمایه عظیم علمی متشکل از ۸۰ هزار عضو هیئت علمی و بیش از ۳.۵ میلیون دانشجو برای ارائه پیشنهاد چاره جویی مشکلات کشور، علت برداشت غیر قانونی ۵ درصد از کارکرد نفت کش‌ها ازسوی سازمان تأمین اجتماعی، علت کوتاهی در ایجاد شبکه ملی اطلاعات، علت واردات خودرو‌های سنگین و نیمه سنگین به رغم ظرفیت‌های موجود تولید داخلی، تهیه نشدن طرح جامع حمل ونقل کشور از جمله سؤالات طرح شده این نماینده بوده است.
سیدامیرحسین قاضی زاده هاشمی نیز تاکنون در مجموع ۹ سؤال درباره علت بهره برداری نکردن از فاز ۱۴ پارس جنوبی، نبود شفافیت و سهولت شرایط صدور مجوز‌های کسب وکارها، عمل نکردن نمایندگی‌های سیاسی و دیپلمات‌های ایرانی در خارج به تکلیف قانونی مصرح در ماده ۹ قانون بهبود مستمر محیط کسب وکار و... داشته است.
کریمی قدوسی، دیگر نماینده مشهد و کلات، با ۱۰ سؤال از جمله چرایی ادامه واردات بی رویه کالا، افزایش دویست درصدی قیمت فولاد و سیمان طی هشت ماه، علت عدم تشریح و شفاف سازی درباره مفاد قرارداد با تلگرام، در رتبه بعد نمایندگان سؤال کننده قرار دارد.
اهمال وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل‌ها و مراتع درخصوص عارضه فراگیر بیماری زوال درختان بلوط زاگرس موسوم به بیماری زغال بلوط، سؤال از وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره انتصابات اخیر در هیئت مدیره شرکت‌های وابسته به آن وزارتخانه، نبود نظارت بر عملکرد تعاونی ها، دلیل موفق نبودن سازمان امور اجتماعی کشور در کاهش آسیب‌های اجتماعی، از جمله هشت سؤال مطرح شده توسط فاطمه رحمانی از مجلس یازدهم طی سی ماه گذشته است.
حجت الاسلام حسین زاده بحرینی، اما باوجود مسائل متعدد مشهد و کشور، تاکنون سؤالی از مسئولان نداشته است.
در بحث تذکر شفاهی نمایندگان به مسئولان اجرایی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی، حجت الاسلام‌والمسلمین پژمانفر تاکنون ۲۸۰ تذکر به مسئولان مختلف داده است؛ ناکارآمدی وزارت صمت در نظارت و کنترل بازار، لزوم جلوگیری از قطع برق صنایع در سال تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی ها، نظارت کافی بر قیمت مایحتاج روزانه مردم، رهابودن فضای مجازی، تذکر به وزیر اقتصاد و تعیین تکلیف سهام داران مال باخته بانک مهر اقتصاد، توجه به حقوق بسیار کم بازنشستگان تأمین اجتماعی، تصمیمات و سیاست گذاری‌های شتاب زده و دقیقه نودی متولیان وزارت آموزش وپرورش، ازجمله این تذکرات است.
اجرانشدن بند ۲ قانون ۶۴ سازمان تعاونی‌های روستایی، نحوه هزینه کرد یک میلیارد یورو از صندوق توسعه ملی در شرایط بحران کرونا، اجرانشدن بند یک جزء ث ماده ۸۸ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور، اجرانشدن ماده ۷ قانون جامع حمایت از حقوق معلولان مبنی بر اختصاص حداقل ۳ درصد از مجوز‌های استخدامی به معلولان، ازجمله ۲۹ تذکر قاضی زاده هاشمی به مسئولان بوده‌است.
۲۸ تذکر کریمی قدوسی، درباره پیگیری و اقدام فوری، اجرانشدن بند یک جزء ث ماده ۸۸ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور، اعتراض به تبدیل بانک‌ها به ابربنگاه‌ها و چالش و التهاب خرید و فروش روغن خوراکی به رغم تولید داخلی و... بوده است.
تعلل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در خصوص اجرای قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری، همکاری نکردن شرکت مپنا برای وصول مطالبات نیروگاه شهدای پاکدشت از کشور عراق، اهمال در اعمال مدرک تحصیلی نیرو‌های خدماتی آموزش وپرورش، ضرورت پرداخت خسارت دریافت کنندگان بسته‌های اینترنتی که به دلیل قطع اینترنت متضرر شده اند، ضرورت پرداخت معوقات چندین ماهه معلمان حق التدریس شاغل و بازنشسته، از جمله تذکرات تنها بانوی نماینده مشهد و کلات در خانه ملت است.
رویه موجود در مجلس، این گونه است که چهار یا پنج نفر اول امضا کننده طرح، جزو طراحان واقعی هستند که یا برابر ماده ۱۳۲ قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی در کمیسیون ذی ربط برای ادای توضیح حضور می‌یابند یا به عنوان طراح و پیشنهاد دهنده در صحن علنی مجلس صحبت می‌کنند و بقیه صرفا با امضای خود تأیید کننده هستند.
یکی از کارشناسان امور تقنینی مجلس در این باره می‌گوید: «از جهت شکلی، هرکس که پای طرح را امضا می‌کند طراح محسوب می‌شود، اما به لحاظ ماهوی و حقیقی، طراحان طرح در مجلس کسانی هستند که طرح را تدوین می‌کنند. زیرا امضا زدن طرح در ذیل طرح‌ها که به شکل دست گردان در مجلس عمل می‌شود، حقیقتا جزو کارنامه نماینده محسوب نمی‌گردد.» بنابراین تعداد طرح‌ها و لوایح امضا شده هر نماینده در مجلس، به تنهایی نمی‌تواند شاخصی برای ارزیابی و تحلیل و تفسیر عملکرد آنان باشد، اما اطلاع از آن‌ها خالی از لطف نیست.
حجت الاسلام پژمانفر طی دو سال ونیم گذشته از دوره یازدهم، ۲۶۶ امضا بر طرح‌ها و لوایح مجلس زده است که از جمله آن‌ها می‌توان به اصلاح ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده، تأمین ارز با استفاده از جهش تولید صنعت استخراج رمزارز، اصلاح ماده ۲۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، رتبه بندی فرهنگیان، طرح دوفوریتی حمایت معیشتی از خانوار‌های نیازمند، تقسیم مجدد استان‌های کشور، سامان دهی حقوق و دستمزد در بخش عمومی، ممنوعیت خروج مسئولان و مدیران نظام جمهوری اسلامی پس از اتمام مسئولیت از کشور تا سپری شدن مراحل قانونی، اصلاح ماده ۳ قانون نظارت بر رفتار نمایندگان (هدایای شغلی)، اشاره کرد.
امیرحسین قاضی زاده هاشمی هم ۵۷ امضا بر طرح‌هایی همچون تأمین کالا‌های اساسی، فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه سلامت، الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول، سامان دهی بازار خودرو، اصلاح قانون بیمه کارگران ساختمانی، انتقال سازمان هواشناسی از وزارت راه و شهرسازی به وزارت نیرو، سهمیه بندی بنزین سرانه خانوار، بازنشستگی پیش از موعد، تشدید مجازات تهدیدکنندگان مردم، توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی، ترمیم کادر پرستاری بیمارستان‌های دولتی و اصلاح بند د ماده ۲ قانون پولی و بانکی کشور و... زده است.
جهش تولید دانش بنیان، اصلاح و الحاق موادی به قانون نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان، تغییر ساعت رسمی کشور، فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه معدن، فهرست قوانین و احکام نامعتبر در حوزه انتخابات، اصلاح ماده ۲۱ قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، تشکیل سازمان پدافند غیرعامل نیز تعدادی از ۴۸ طرح و لایحه‌ای هستند که امضای کریمی قدوسی پایشان نشسته است. حجت الاسلام والمسلمین حسین زاده بحرینی ۵۱ طرح و لایحه را از جمله تأمین کالا‌های اساسی، سامان دهی سهام عدالت، اصلاح ماده ۱۰ قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران ساختمانی، بیمه پرداخت خسارت عوارض ناشی از درمان، نظام نامه برنامه ریزی و بودجه کشور، الحاق یک ماده به قانون خدمت وظیفه عمومی و. امضا کرده است.
الزام سازمان سنجش آموزش کشور به طراحی سؤالات کنکور سراسری صرفا از متن کتاب‌های رسمی آموزش وپرورش، جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، طرح شفافیت دریافتی‌های کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران و... نیز ۷۲ امضای خانم رحمانی را به همراه
داشته اند.
در مجموع با توجه به حضور متمادی اغلب نمایندگان مشهد در ادوار مجلس، تخصص‌های متنوع و عضویت آنان در کمیسیون‌های مختلف بهداشت و درمان، امنیت ملی و سیاست خارجی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، انتظار می‌رود فراتر از بازدید‌های میدانی یا اختصاص بودجه، نقش آفرینی پررنگ تری در حل مسائل کشور به ویژه معضلات کلان شهر مشهد مانند بافت فرسوده و بافت پیرامون حرم رضوی، اسکان زائران، حاشیه نشینی، آسیب‌های اجتماعی، زیرساخت‌های اقتصادی و... داشته باشند.