معصومه متین‌نژاد | شهرآرانیوز؛ لابه‌لای ردیف گل‌ها به‌دنبال سبدی جمع‌وجور می‌گردم که هم قیمتش مناسب باشد و هم با سلیقه مریم جور دربیاید. مریم، دوست دوران دبیرستانم است که عاشق گل است و من امیدوارم این هدیه کوچک بتواند یک‌بار دیگر لبخند را برلبانش بنشاند.
یک‌سالی از فوت همسرش می‌گذرد و او هنوز حاضر نشده است لباس سیاهش را از تن درآورد. قیمت چند سبدگل را می‌پرسم. فروشنده می‌خواهد بداند؛ گل را برای چه مراسمی می‌خواهم. می‌گویم: «همسر دوستم مرحوم شده و می‌خواهم» هنوز جمله‌ام کامل نشده‌است، حرفم را قطع می‌کند: «نه خانم! این اصلا خوب نیست.
اگه از اول گفته‌بودید، بهتر راهنمایی‌تان می‌کردم.» بعد هم شروع می‌کند به قیمت دادن و نمایش گل‌های مختلف. «اگه می‌خواین گل رو ببرید قسمت خانوما، سبد گل ببرید. اگه می‌برید قسمت آقایون و برای جلو چشم مهمونا، تاج گل ببرید.» بعد هم از رابطه چشم و عقل می‌گوید و قیمت‌هایی می‌دهد که از ۴۰۰ هزار تا ۷۰ میلیون تومان برایم هزینه برمی‌دارد. باورم نمی‌شود کسی به یک تاج گل ۷۰ میلیون تومان پول بدهد.
تاج گلی که پس از مراسم یک‌راست سر از سطل زباله درمی‌آورد. هزینه‌های تجملی مراسم عزاداری این روز‌ها کم نیستند؛ چاپ پارچه نوشته، گل‌آرایی، لباس‌های خاص و هماهنگ با نوع آرایش، ماشین کرایه‌ای ویژه تشریفات کفن و دفن، تزیین مجلس و... هزینه‌کرد‌ها و به‌رُخ کشیدن‌هایی که ما را فرسنگ‌ها از اصل برگزاری چنین مراسمی دور کرده و نه دستگیر مرده است و نه درس عبرت زنده.
حتم داریم شما هم تجربه‌های متفاوت‌تر از این‌ها را تا به امروز داشته‌اید، فقط می‌خواهیم با بیان این چند نمونه از آنچه این روز‌ها در پیرامونمان درحال رقم خوردن است، کمی تأمل‌برانگیزتر با موضوع برخورد کنیم. (روایت‌هایی ساده از همکارانمان در تحریریه شهرآرا)
پس از چندسال کرونا و خانه‌نشینی، فوت یکی از بستگان، باز خاطرات تلخ گذشته را برایم زنده می‌کند. همیشه سعی کرده‌ام تاحدممکن از فامیل‌های پدری‌ام فاصله بگیرم. از آن دست پولدار‌هایی هستند که هرروز رسم جدیدی را باب می‌کنند و جز برای تفاخر قدمی برنمی‌دارند. مراسم در مسجدی در سجاد برگزار می‌شود. از مدیرم دوساعتی مرخصی می‌گیرم و با همان فرم کارمندی در مراسم حاضر می‌شوم.
از اینکه مراسم در مسجد برگزار می‌شود و مجبور نیستم، چادر از سرم درآورم، خوشحالم. وارد مسجد که می‌شوم، دختر متوفی با دو دختر بزرگش درنزدیکی در ایستاده‌اند. یک لحظه فراموش می‌کنم که برای عرض تسلیت آمده‌ام. به‌جز رنگ سیاه که همه‌جا را به طرز اغراق‌آمیزی تیره و تار کرده‌است، بقیه مراسم تفاوت چندانی با جشن عروسی ندارد. ظاهر همه میهمان‌ها حتی نوه‌های مرحوم اصلا به آدم‌های عزادار نمی‌خورد؛ آرایش‌هایی غلیظ، لباس‌هایی نیمه برهنه و جواهراتی سنگین، گل‌آرایی داخل مسجد، میز‌های نمایشی شیرینی‌جات و.
مراسم ترحیم یکی از بستگان در مسجدی در حاشیه احمدآباد برگزار می‌شود. یکی از آن بزرگ‌خاندان‌ها. پدرم از افراد سرسخت برای خرج‌کرد‌های بیخودی در چنین مراسمی است و حتی حاضر به چاپ یک پارچه‌نوشته ساده هم نمی‌شود.
از در مسجد که وارد می‌شویم آن‌قدر دوطرف مسیر ورودی تاج‌گل و دسته‌گل چید‌ه‌اند که چند بار با آن‌ها برخورد می‌کنیم. کنجکاو می‌شوم تا دسته‌گل‌ها را بشمارم؛ ۵۳ تاج‌گل بزرگ که اگر قیمت هرکدامشان را دست‌کم ۱۰ میلیونی درنظر بگیریم ۵۳۰ میلیون تومان هزینه می‌شود، یعنی برابر با سقف حقوق بیش از چهارسال یک کارمند دولتی.
آنچه از منابع دینی در صدر اسلام برمی‌آید، برگزاری مراسم ختم یا ترحیم تا سوم است و بیشتر از آن در طول تاریخ و در بین ایرانیان رواج یافته که اگر فقط با نگاه به یادبودی از شخص فوت‌شده و خیراتی برای او باشد، اشکالی ندارد. هرچند زمینه‌های خیر و انفاق این روز‌ها آن‌قدر زیاد شده‌است که نیازی به برگزاری چنین مراسمی هم باشد.
واژه ترحیم از رحم، لطف داشتن و طلب آمرزش کردن گرفته شده‌است، بنابراین هدف از برگزاری آن به‌جز یادبودی از شخص فوت شده و طلب رحمت کردن برای او، همدردی کردن با بازماندگان آن فرد هم هست که باید ما را یاد بی‌ثباتی و موقتی بودن دنیا بیندازد، ولی آیا آنچه این روز‌ها در جامعه شاهد آن هستیم، همین حس را به ما منتقل می‌کند؟!
آنچه امروز در برگزاری مراسم ختم شاهد آن هستیم، درست نقطه مقابل چیزی است که درگذشته رواج داشته‌است؛ مراسم ساده بود، بدون هرگونه پذیرایی خاص و باحضور همه ساکنان و رهگذران یک محله، محل دفن جز داشتن ارزش معنوی یک مکان مانند حرم امام یا امامزاده یا مسجد ارزش دیگری نداشت. قبرستان‌ها بسیار ساده و سنگ قبرها، تکه سنگی ساده‌تر بود که بی‌ارزش بودن دنیا و دست خالی بودن متوفی را به‌یاد همه می‌انداخت.
خبری از دسته‌گل‌های میلیونی امروز نبود، همین‌طور پارچه نوشته‌هایی که معلوم نیست از کجا ریشه گرفته‌اند. اطرافیان صاحب‌عزا غذا خوردن در خانه متوفی را مکروه و اگر بچه صغیر داشت، حتی حرام می‌دانستند و خود را موظف می‌کردند برای چند روز خورد و خوراک آن خانواده را تأمین کنند. در همه مدت برگزاری مراسم فقط قرآن خوانده و ذکر گفته می‌شد. همه به احترام مرحوم و خانواده او لباس سیاه می‌پوشیدند و از آرایش و اصلاح سروصورت خودداری می‌کردند که این‌کار در منابع دینی پذیرفته شده نیست، جز برای همسر مرد متوفی، آن هم تا پایان مدت عده او.
تجمل و فخرفروشی از ویژگی‌های اخلاقی نهی‌شده در همه ادیان الهی است، زیرا آثار فردی و اجتماعی منفی بسیاری به‌همراه دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره‌ای می‌کنیم.
امام‌رضا (ع) در تحف‌العقول می‌فرمایند: خداوند گفتار بیهوده و تباه‌سازی اموال و زیاده‌خواهی را دوست ندارد.
پیامبر اکرم (ص) در مکارم اخلاق می‌فرمایند: هر کس لباسی بپوشد و در آن اظهار بزرگی کند، خداوند به وسیله آن او را از لب دوزخ فرو می‌کشد و او همراه قارون خواهد بود.
امیرمؤمنان‌علی (ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند: خدای سبحان، روزی فقیران را در مال توانگران قرار داده. هرجا بینوایی گرسنه است، حق او در سفره رنگین اغنیاست و خدای متعال از توانگران بازخواست خواهد کرد.
امام رضا (ع) در عیون اخبار می‌فرمایند: مال دنیا جمع نمی‌شود مگر با پنج خصلت، بخل بسیار و آرزو‌های دراز، چیرگی آزمندی برانسان، ترک صله رحم، دنیا پرستی و فراموش کردن آخرت.
امیرمؤمنان‌علی (ع) در غررالحکم می‌فرمایند: کسی که قلبش از محبت دنیا پر شود، سه چیز با قلب او آمیخته می‌شود؛ رنجی که رهایش نمی‌کند، حرصی که ترکش نمی‌کند و آرزویی که به آن نمی‌رسد.
امام کاظم (ع) در الحیات می‌فرمایند: کسی که میانه‌روی داشته‌باشد و قناعت کند، نعمت‌ها و اموال خود را از دست نخواهد داد. در مقابل کسی که اسراف و تبذیر کند، نعمت‌ها را از دست می‌دهد و محتاج دیگران می‌شود.
اگر کسی به‌راستی قصد دارد که با برگزاری مراسم ختم و شرکت در آن یادبودی از فرد فوت شده بکند و تسلی دل بازماندگان او باشد، می‌تواند به‌جای برگزاری مراسم پرزرق و برق، مراسم ساده‌ای برگزار و هزینه‌های اضافی آن را صرف امور خیر کند؛ به‌جای خرید دسته‌گل و چاپ پارچه‌نوشته، به یاد آن مرحوم کار خیری رقم بزند و این موضوع را به اطلاع بستگان او هم برساند، مانند ساخت یک سرویس بهداشتی یا آبخوری در حاشیه شهر؛ به‌جای صرف هزینه‌های میلیونی برای تهیه قبر و سنگ قبر، هزینه‌های تشکیل یک زندگی را برای چند زوج جوان بپردازد یا به‌جای حضور پرهیاهو و بی‌فایده در مراسم هفت و چهل و سال، برای مرحوم ردمظالم و پول نماز و روزه بدهد.
نکته پایانی اینکه پیداکردن راهی که هم بتواند سبب شادی روح درگذشته شود، هم دستگیر و باقی‌صالحاتی برای آخرت او باشد و هم تسلی دل بازماندگانش کار سختی نیست، کافی است کمی فکر و بهترین گزینه را انتخاب کنیم، البته اگر قصد تفاخر در آنچه را انجام می‌دهیم، نداریم.
۴۵۰.۰۰۰.۰۰۰ تومان
تهیه سنگ قبر از یک تا ۴۵۰ میلیون تومان درمشهد هزینه دارد.
۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰+ تومان
قبر در مکان‌های مختلف مشهد از ۳ تا ۱۵۰ میلیون تومان قیمت دارد و در مکان‌های خاص به بیش از یک‌میلیارد تومان هم می‌رسد
۱۰- ۷۰ هزار تومان
یک بسته آماده برای پذیرایی در مراسم ترحیم ۱۰ تا ۷۰ هزارتومان قیمت دارد.
۷۰۰.۰۰۰ تومان
هزینه هرنوبت استفاده از فضای مساجد برای برگزاری مراسم ترحیم ۷۰۰ هزار تومان است.
۵۰۰.۰۰۰ تومان
هرکیلو خرما با مغز گردو یا شکلات بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان هزینه دارد که جواب‌گوی ۵۰ نفر است.
۳۰۰.۰۰۰ تومان
دوکیلو حلوای کپسولی جواب‌گوی ۷۵ میهمان است و متوسط ۳۰۰ هزار تومان هزینه برمی‌دارد.
۱۱.۰۰۰.۰۰۰ تومان
هزینه یک نوع غذای ساده مانند کوبیده یا مرغ بدون سالاد و سوپ برای ۱۰۰ میهمان ۱۱ میلیون تومان می‌شود.
۴۰۰ هزار تا ۷۰ میلیون
هزینه یک سبدگل از ۴۰۰ هزار تومان و هزینه یک تاج‌گل از یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و به بیشتر از ۷۰ میلیون تومان هم می‌رسد.