الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز، بیست وششم دی بود که هوای مشهد گوی سبقت را در میان کلان شهر‌ها ربود و در جایگاه نخست آلوده‌ترین شهر‌های کشور قرار گرفت. علاوه بر آن، روز‌های پایانی دی ماه نیز هوا، هوای مشهدی‌ها را نداشت و در چند روز پی درپی در وضعیت هشدار و ناسالم قرار گرفت.
مشهد در حوزه گردوغبار نیز امسال رکورد زد و در این ارتباط و در پی گذشت ۱۰ ماه، ۸۷ روز غبارآلود داشتیم. این درحالی است که در مدت مشابه پارسال، مشهد فقط دوازده روز غبارآلود داشت.
عباس ایزدیان ساکن محله عبادی است؛ محله‌ای قدیمی که به گفته این شهروند مشهدی یکی از ریشه‌های شهر مشهد است. این ساکن محله بازنشسته یکی از شرکت‌های تولید چینی است. کار و شغل او به ریه هایش آسیب زده است. اکنون نیز آلودگی هوا در کنار آسیب شغلی، نفس کشیدن را برای او سخت کرده است؛ آن قدر که ترجیح می‌دهد کمتر بیرون برود. می‌گوید پزشکان توصیه به جابه جایی کرده اند: «دکتر به من گفت که باید محل زندگی ام را جابه جا کنم، اما با این سن و این اوضاع چطور می‌شود جابه جا شد؟ با این همه دود و آلودگی نمی‌توانم پنجره‌ها را یک ساعت باز کنم تا دست کم هوای تازه وارد خانه شود.»
فاطمه یکی دیگر از شهروندان گلایه‌مند از آلودگی هواست. او منشأ بیماری و سرفه بچه هایش را همین آلودگی می‌داند و می‌گوید: «آن قدر هوا کثیف و آلوده است که بچه‌ها تا مدرسه می‌روند و برمی گردند، مریض می‌شوند.»
این شهروند مشهدی یک پیشنهاد دارد: «به نظر من باید پلیس و شهرداری برنامه‌ای مشترک بگذارند تا دست کم با خودرو‌های آلوده کننده برخورد شود.»
این را که وضعیت هوای مشهد در ۱۰ ماه گذشته چقدر نفس گیر بوده است، از رضا اسماعیلی، مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد، جویا می‌شویم. او مدرس دانشگاه و دارای مدرک دکتری تخصصی آب وهواشناسی (اقلیم شناسی) است.
مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد اوضاع آلودگی هوا در مشهد را با آماری از وضعیت جهانی آلودگی هوا توضیح می‌دهد: «براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، آلودگی هوا هر دقیقه جان سیزده نفر را روی کره زمین می‌گیرد. همچنین و بر اساس آمار این نهاد، از هر ۱۰ نفر در دنیا ۹ نفر هوای آلوده تنفس می‌کنند. در این میان مشهد نیز به عنوان دومین کلان شهر کشور از این قاعده مستثنا نیست.
آمار او از ده ماهه مشهد و روز‌های آلوده‌ای که پشت سر گذاشتیم، از این قرار است: «براساس آمار مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی مشهد، در ۳۰۷ روز سپری شده از سال فقط ۳۴ روز هوا در این کلان شهر خوب یا پاک بود. این رقم معادل ۱۱ درصد روز‌های سپری شده است.»
به گفته اسماعیلی در این ۱۰ ماه هوا در ۱۹۸ روز وضعیت قابل قبول داشته است. همچنین در این مدت ۶۹ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۶ روز ناسالم برای همه افراد در مشهد ثبت شد.
اسماعیلی تغییرات اقلیمی و خشک سالی‌های متوالی را ازجمله علت‌های گسترش بیابان زایی می‌داند و می‌گوید: «بیابان زایی در افزایش کانون‌های گردوغبار استان نیز مؤثر است. سی کانون بحرانی فرسایش بادی فعال برای خیزش گردوغبار در خراسان رضوی داریم. علاوه بر آن، در سال‌های گذشته بار‌ها شاهد هجوم گردوغبار از کشور ترکمنستان بوده ایم.»
مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد در ادامه مصداقی از حضور غبار از غرب دارد. او می‌گوید: «امسال و در نمونه‌ای نادر شاهد هجوم گردوغبار از غرب کشور به مشهد بودیم. به نظر می‌رسد با افزایش تغییرات اقلیمی بر فراوانی آن‌ها افزوده شود.»
او به آماری از حضور گردوغبار در مشهد اشاره می‌کند و می‌گوید: «در بررسی‌های همین ۳۰۷ روز از امسال ۸۷ مورد چالش گردوغبار در ایستگاه هواشناسی مشهد گزارش شد. این در حالی است که در مدت مشابه پارسال فقط دوازده مورد چالش گردوغبار در مشهد ثبت شده بود. این نشانه افزایش چشمگیر ذرات معلق و روز‌های دارای گردوغبار در مشهد است.»
مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد وضعیت گردوغبار امسال را با نگاهی به ماه‌های سپری شده چنین می‌داند: «در مقایسه ماه‌های سال باید بگوییم که خرداد با ۲۳ درصد (از مجموع ۱۰۰ درصد)، غبارآلوده‌ترین ماه سال مشهد بود. پس از آن مهر با ۱۸ درصد و اردیبهشت با ۱۷ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارد. کمترین گزارش‌های این پدیده نیز مربوط به ماه‌های فصل زمستان و به ویژه دی و بهمن است که به دلیل بارندگی و رطوبت، وضعیت خاک مناسب است.»
او در ادامه بیان می‌کند: «بر پایه پژوهشی درباره داده‌های گردوغبار بیست سال گذشته مشهد، ۴۴ درصد از پدیده‌های گردوغبار مشهد در فصل بهار، ۲۸ درصد در فصل تابستان و ۲۰ درصد در فصل پاییز ثبت شده ضمن اینکه ۸ درصد باقی مانده مربوط به فصل زمستان است.»
به گفته او ۶۶ درصد روز‌های گردوغباری در نیمه نخست سال و ۳۴ درصد باقی مانده در نیمه دوم سال است.
مسئول مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد به جزئیات طرحی برای آلاینده‌های هوای مشهد اشاره می‌کند: «بر اساس مطالعات طرح سیاهه انتشار آلاینده‌های هوای مشهد که بر مبنای آمار سال ۱۳۹۶ تهیه شد، ۶۴ درصد از آلاینده‌های هوا از منابع متحرک (وسایل حمل ونقل موتوری) است. ۳۶ درصد باقی مانده نیز از منابع ثابت منتشر می‌شود.»
حجم آلاینده‌های منتشرشده در هوای مشهد یکی دیگر از آماری است که او به آن اشاره می‌کند: «بر اساس این طرح سالانه بیش از ۲۴۵ هزار تن انواع آلاینده در هوای شهر مشهد منتشر می‌شود. در این میان نقش خودرو‌های شخصی و کامیون‌ها در بخش منابع متحرک، و نیروگاه‌ها و صنعت در بخش منابع ثابت چشمگیر است.»