آمنه‌مستقیمی | شهرآرانیوز؛ از فرصت‌های مطلوب برای بازخوانی وظایف منتظران امام‌زمان (عج) و تأکید بر اصولی که سبک زندگی منتظرانه و زمینه‌سازی ظهور را تحقق می‌بخشد، دهه مهدویت و ایام منتهی به نیمه‌شعبان، سالروز ولادت امام‌زمان (عج) است؛ از این‌رو مروری داریم بر مسئله چرخه نیکی و جلوه‌هایش و نقش مؤثر آن در ظهور و فرج حضرت، ولی عصر (عج) که در ادامه می‌آید.
احسان و نیکوکاری یکی از آموزه‌های وحیانی و از مفاهیم پردامنه قرآنی است. قرآن کریم با امر به عدل و احسان به این مهم اشاره می‌کند؛ چراکه بی‌عدالتی بنیان اجتماع را متزلزل می‌کند و نبود احسان نیز موجب به‌وجودآمدن جامعه‌ای خشک و بی‌روح می‌شود. در حدیث است که «نیمی از خرد، دوستی‌کردن با مردم است.» (اصول کافی، ص ۶۴۳)
در آموزه‌های دینی، محبت خدا و رسول (ص) و اهل‌بیت (ع) و برادران دینی، محبت به همسر و فرزندان، محبت به پدر و مادر، محبت استاد به شاگرد و حاکم به رعیت و فرمانده به نیرو‌های تحت امر، مهرورزی به یتیمان، ضعیفان، معلولان و نیازمندان فراوان مطرح شده است؛ چنان‌که رسول‌خدا (ص) فرموده‌اند: «هرگز دو نفر به‌خاطر خدا نسبت به هم محبت نمی‌ورزند، مگر آنکه برترین آنان نزد خدا کسی است که محبتش به دوستش بیشتر باشد.»
(میزان‌الحکمه، حدیث ۳۰۹۸)
آنچه از روایات برمی‌آید؛ جامعه‌ای مطلوب است که افراد آن به هم محبت، دوستی، مهرورزی و یاری داشته باشند، به دیدار هم بروند، روابطشان گرم، صمیمی و برخوردار از تعاون و مشارکت باشد، به یکدیگر احترام و نیکی و احسان کنند، با هم قهر نباشند، در رفع نیاز‌های هم بکوشند، خطا‌های همدیگر را نادیده بگیرند و کینه از هم در دل نداشته باشند، به یکدیگر حسد نورزند، آبروی یکدیگر را نریزند، خادم هم باشند، قهر‌ها را به آشتی تبدیل کنند، نسبت‌به هم مودت، عاطفه، برادری و ایثار داشته باشند، به بزرگ‌تر‌ها احترام و محبت کنند، یتیمان و کودکان را بنوازند و... همه این‌ها در حاکمیت محبت و دوستی بر روابط افراد خلاصه می‌شود.
(زندگی مهدوی، اوصاف و اخلاق منتظران)
مهم آن است که در روایات، فقط نیکی و احسان به مسلمانان یا مؤمنان مطرح نشده است؛ بلکه احسان به عموم مردم مطرح است؛ یعنی حتی نیکی به فقرا و نیازمندانِ بی‌ایمان نیز پسندیده و مورد سفارش اسلام است؛ بنابراین احسان و رواج‌یافتن آن در جامعه از نیرومندترین عواملی است که مردم را به بهره‌وری از نعمت‌ها و استفاده از فرصت‌ها هدایت می‌کند و آنان را به‌سوی «مساوات» و نزدیک‌سازی سطح زندگی‌ها به یکدیگر سوق می‌دهد.
نکته دیگر آنکه دامنه نیکی در آموزه‌های دینی بسیار گسترده است، چنان‌که از سلوک رفتاری و حُسن خُلق تا کمک‌های مالی و احسان در حق فقرا و... را شامل می‌شود؛ آنچه آدمی را نزد خدا و خلق محبوب می‌کند و در دل‌ها جای می‌دهد، اخلاق نیکوست؛ چنان‌که در حدیث نبوی (ص) آمده است: «انسان با اخلاق نیکویش به درجه روزه‌دار شب‌زنده‌دار می‌رسد.»
(میزان‌الحکمه، حدیث ۵۰۱۲)
رسول‌خدا (ص) می‌فرمایند: شما با اموالتان نمی‌توانید به همه برسید (و آنان را برخوردار کنید) پس با اخلاقتان به آنان برسید. (بحارالانوار، ج ۶۸، ص ۳۹۶) داشتن اخلاق خوب در جذب افراد و تأثیرگذاری، جای اموال و بخشش را می‌گیرد؛ این یعنی بااخلاق خوش می‌توان جاذبه آفرید و دل‌های دیگران را به اسلام، تشیع و امام‌زمان (عج) متمایل کرد. منتظر امام‌زمان (عج) در اخلاق نیک باید الگو و سرآمد باشد تا حضرت (عج) از او راضی باشند.
از دیگر جلوه‌های نیکی در حق یکدیگر صداقت و امانت‌داری است. دروغ‌گویی در روایات اهل‌بیت (ع) به‌عنوان کلید همه پلیدی‌ها به شمار می‌آید. فردی که از دروغ‌گفتن اِبا نداشته باشد، هر جرم و گناهی را مرتکب و برای پوشاندن گناهانش به‌دروغ متوسل می‌شود. انسان امین و راستگو مورداعتماد جامعه است، حتی دشمنان با دیدن صدق و امانتش به او اعتماد می‌کنند. از امیرالمؤمنین (ع) نقل است که فرمودند: «امانت را برگردانید هرچند به قاتلان پیامبرزادگان.» (میزان‌الحکمه، حدیث ۱۴۹۵)
از دیگر جلوه‌های نیکی در جامعه منتظر و سبک زندگی منتظرانه که افراد را آماده ظهور می‌کند و در زمینه‌سازی برای تحقق دولت موعود مؤثر است، وجود روحیه تعاون است. در دین اسلام تأکید شده است که افراد در کار خیر و اعمال صالح، مشارکت کنند و به یاری هم بشتابند؛ چنان‌که قرآن در آیه ۲ سوره مبارکه مائده می‌فرماید: «بر نیکی و تقوا، تعاون و یاری داشته باشید و بر گناه و تجاوز، یکدیگر را یاری نکنید.»
به همان اندازه که کمک به مؤمنان اجر و ثواب دارد، بی‌اعتنایی به وضع مردم و یاری و مساعدت‌نکردن یکدیگر عواقب سوء دارد. امام‌صادق (ع) می‌فرمایند: هر یک از شیعیان ما اگر سراغ یکی از برادران دینی‌اش برود و در کارش از او کمک بخواهد و او هم بتواند، ولی مضایقه کند، گرفتار آن می‌شود که کمک کارِ دشمنان ما شود و به همین سبب هم در قیامت عذاب می‌شود. (اصول کافی، ج ۲، ص ۲۰۰) بنابراین ضرورت دارد در عصر غیبت، منتظران ظهور پشتیبان هم باشند تا در انبوه دشمنان دچار ضعف و انزوا نشوند و قدرت اجتماعی خود را که بسترساز ظهور امام مهدی (عج) است، حفظ کنند. (زندگی مهدوی، اوصاف و اخلاق منتظران)
خدمت به مردم و نیازمندان از دیگر وجوه نیکی است که منتظران را به ظهور نزدیک می‌کند. مهم آنکه در این خدمت، فقط کمک مالی معیار نیست. تلاش برای خدمت به مردم و کمک به آنان و رفع نیاز‌های مختلفشان که در روایات با عنوان قضای حاجت مؤمن یاد می‌شود و فریادرسی به آنان که بی‌پناه و درمانده‌اند، از جلوه‌های این خدمت است. چنان‌که پیامبر (ص) فرمودند: «بهترین مردم کسی است که مردم از وجود او بهره‌مند شوند.» (بحارالانوار، ج ۲، ص ۵۰) امام‌رضا (ع) نیز می‌فرمایند: «خداوند را در روی زمین بندگانی است که در برآوردن نیاز‌های مردم می‌کوشند، آنان در روز قیامت ایمن و آسوده‌اند.» (اصول کافی، ج ۲، ص ۱۹۷)
بجاست که مؤمن منتظر به سفارش ائمه (ع) به محرومان جامعه رسیدگی کند؛ مهم داشتن روحیه خدمت و دلسوزی و کمک به دیگران است، چه با کمک مالی باشد یا وساطت و تماس و سفارش، یا نوشتن نامه و پیگیری مشکل یا سفرکردن و خرج‌کردن از آبرو، موقعیت و نفوذ خود برای یاری برادر مسلمان.
امام‌زمان (عج) در توقیع به شیخ‌مفید آورده‌اند: اگر شیعیان ما در راه ایفای پیمانی که بر دوش دارند، همدل می‌شدند؛ میمنت ملاقات ما از ایشان به تأخیر نمی‌افتاد و سعادت دیدار ما زودتر نصیب آنان می‌شد.» بنا بر بیان حضرت (عج)؛ ایشان نبود صفا و یکدلی در بین شیعیان را سبب غیبت خود برمی‌شمارند؛ و با توجه به این سخن حضرت حجت (عج) می‌توان دریافت که اجتماع و همدلی مؤمنانه منتظران که اصلی‌ترین ابزار تحقق آن، نیکی در ابعاد و از ابواب مختلف است؛ شاهراه زمینه‌سازی ظهور و درک آن جامعه آرمانی است که بشر، گمشده تاریخی خود را با آن می‌یابد.