حمیده خلیل زاده | شهرآرانیوز؛ برخی مفسران قرآن نیز با استناد به آیه دوم سوره فجر، این دهه را جزو ایامی دانسته اند که نزد خداوند ارج و قرب فراوانی دارد و خدای متعال آن را عزیز داشته است.
حتما آیه دوم سوره فجر را شنیده اید که خدواند متعال به شب‌های ده گانه سوگند یاد کرده است. «وَ لَیَالٍ عَشْر». هر چند در این سوره ذکر نشده است که مراد از این ۱۰ شب مهم که پروردگار به آن‌ها قسم یاد کرده است چیست، باوجوداین مفسران قرآن ایام خاصی را به طور قطعی مراد از این آیه ندانسته اند، اما هر کدام نظراتی را درباره اینکه این ۱۰ شب مهم مختص به کدام روز و ماه است، ارائه داده اند که به اختصار تعدادی از آن‌ها را ذکر می‌کنیم:
۱. بسیاری از مفسران شیعه و سنی معتقدند؛ مراد از «لَیالٍ عَشْرٍ» ۱۰ روز ابتدایی ماه ذی الحجه است. دهه اول ذی الحجه، از این بابت اهمیت بسیاری دارد که بزرگ‌ترین اجتماع سیاسی عبادی مسلمانان در آن شکل می‌گیرد و حج تمتع در آن زمان است. روز مهم عرفه و عید قربان نیز در این دهه قرار گرفته است و مجموع این‌ها می‌تواند دلیلی بر فضیلت این دهه باشد. همچنین درباره فضیلت این دهه روایات متعددی نقل شده است. مانند اینکه پیامبر (ص) درباره این دهه فرموده اند: هیچ روزی بهتر از روز‌های دهه اول ذی الحجه برای انجام عمل صالح نیست. (ابن طاووس، على بن موسى، الإقبال بالأعمال الحسنه، ج ۲، ص ۳۵)
۲. برخی معتقدند مراد از این آیه، دهه آخر ماه مبارک رمضان است؛ (شبر، سید عبدا...، تفسیر القرآن الکریم، ص ۵۵۷)، زیرا هم در بهترین ماه واقع شده و هم به احتمال فراوان، شب قدر در آن است که مجموع این‌ها نشان از منزلت این شب‌ها دارد.
۳. برخی مفسران در کنار اقوال دیگر؛ احتمال داده اند که مراد از این ۱۰ روز، دهه اول محرم بوده باشد. (رطبی، محمد بن احمد، الجامع الأحکام القرآن، ج ۲۱، ص ۳۸)
به گفته کارشناسان به هر حال سوگند به این شب هاى ده گانه به هر تفسیرى که باشد دلیل بر اهمیت فوق العاده آن هاست، چرا که همیشه سوگند به امور مهم یاد مى کنند. البته جمع میان این تفسیرهاى سه گانه کاملاً ممکن است. ازاین رو مهم است که ما به دهه پایان ماه رمضان مانند سه شب قدر توجه کنیم تا از بهره‌های آن محروم نمانیم.
دراین باره پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت ا... مکارم شیرازی با استناد به مکتوبات این مرجع تقلید به بیان اعمال دهه آخر ماه مبارک رمضان پرداخته و نوشته است: «از شب بیست و یکم، دهه آخر ماه رمضان شروع مى شود که بسیار پرارزش و مغتنم است. در هر شب از شب هاى این دهه، غسل و دیگر اعمال و مناسک عبادی مستحب است و روایت شده است که رسول خدا (ص) در هر شب از شب هاى دهه آخر ماه رمضان غسل مى کردند، برخلاف آنچه بعضى ناآگاهان مى پندارند که با گذشت شب هاى قدر برنامه ماه مبارک رمضان تمام شده است.»
سنت برگزاری اعتکاف در مساجد جامع در دهه آخر ماه مبارک رمضان مستحب است و فضیلت فراوان دارد. در روایتى از رسول خدا (ص)، اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان برابر دو حج و دو عمره شمرده شده است. (بحارالانوار؛ ج ۹۴؛ ج ۱۲۹، ح ۷)
این چنین است که رسول خدا (ص) در دهه آخر ماه رمضان در مسجد معتکف مى شدند. [اقبال، صفحه۱۹۵]بسترشان را جمع مى کردند و آماده و مهیّا و بانشاط به شب زنده دارى و عبادت مى پرداختند و بسیارى از مسلمانان نیز در این امر به آن حضرت اقتدا مى کردند. (کلیات مفاتیح نوین؛ ص۷۹۱)
اهتمام به خواندن دعا‌های روزانه ماه رمضان و توجه و تدبر در معانی آن که توصیه‌ای از رسول خدا (ص) است. از «ابن عباس» روایت شده است که رسول گرامى اسلام (ص) براى روزه هر روز از ماه مبارک رمضان فضیلت بسیارى را بیان فرموده اند و همچنین براى هر روز دعاى مخصوصى با فضیلت و پاداش فراوان ذکر کرده اند. (کلیات مفاتیح نوین؛ ص۸۱۲)
مرحوم «علامه مجلسى» در فصل آخر از اعمال ماه رمضان در کتاب «زادالمعاد»، نماز شب هاى دهه آخر ماه رمضان را چنین بیان مى کند: و با توجه به اینکه بهترین اعمال در ماه مبارک، نماز و قرآن است و این نماز‌ها دربردارنده بسیارى از سوره هاى قرآن است، هر فرد هر چند شب را بخواند غنیمت است. (همان؛ ص۸۱۰)
در فضیلت زیارت امام حسین (ع) در ماه مبارک رمضان به نحو عام و در شب اول و نیمه ماه و آخر آن و شب هاى قدر به ویژه در روایات بسیارى نقل شده است.
دعاهاى این شب‌ها بر دو قسم است؛ نخست دعاهایى که مشترک میان همه شب هاى این دهه است که در هر شب از دهه آخر ماه رمضان خوانده مى شود و دیگر دعاهایى که مخصوص هر شب از دهه آخر است. (همان؛ ص۷۹۶)
مرحوم «شیخ کلینى» در کتاب شریف «کافى» از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: در دهه آخر ماه رمضان، هر شب این دعا را مى خوانى: «اعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِکَ الْکَریمِ، أنْ یَنْقَضِىَ عَنّى شَهْرُ رَمَضانَ…پناه مى برم به جلال ذات بزرگوارت از اینکه ماه رمضان از من بگذرد...» (کافى، جلد ۴، ص ۱۶۰، ح۱٫)
همچنین از مرحوم «کفعمى» در حاشیه «بلدالامین» از امام صادق (ع) نقل شده است که آن حضرت در هر شب از دهه آخر ماه رمضان، بعد از نمازهاى فریضه و نافله، این دعا را مى خواندند: «اللَّهُمَّ ادِّ عَنَّا حَقَّ ما مَضى مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ، وَ اغْفِرْلَنا تَقْصیرَنا فیهِ…؛ خدایا اداکن از ما حق ایام گذشته ماه رمضان را و بیامرز تقصیر ما را در این ماه ...» (مفاتیح الجنان، اعمال شب هاى دهه آخر ماه رمضان) «سید بن طاووس» در «اقبال» از امام صادق (ع) نقل کرده است که آن حضرت در هر شب از دهه آخر ماه رمضان این دعا را مى خواندند: «اللَّهُمَّ انَّکَ قُلْتَ فى کِتابِکَ الْمُنْزَلِ، شَهْرُ رَمَضانَ الَّذى انْزِلَ فیهِ الْقُرْانُ…؛ خدایا تو فرمودى در قرآنت که از آسمان نازل گشته «ماه رمضانى که قرآن در آن نازل گشته...»