آمنه‌مستقیمی | شهرآرانیوز؛ یکی از دعا‌های مرسوم ماه مبارک رمضان به‌ویژه در لیالی قدر، دعای مشهور به «جوشن کبیر» است که همه ما حداقل در یکی از شب‌های قدر به‌واسطه آن به در خانه خدا می‌رویم و خدا را با اسماءالحسنى این دعا می‌خوانیم و از ورای نام‌های الهی در آن، حاجاتمان را می‌طلبیم. به‌مناسبت فرارسیدن شب بیست‌وهفتم ماه مبارک رمضان که آن نیز در برخی اقوال به شب قدر شهرت دارد، مروری داریم بر محتوا و فراز‌های این دعای عظیم‌الشأن که کارکرد‌ها و برکاتی شگفت دارد.
درباره قرائت این دعا در شب‌های قدر باید گفت که مرحوم علامه مجلسى این دعا را از اعمال شب‌های قدر دانسته و در بعضى روایات وارد است که دعاى جوشن‌کبیر را در این سه شب بخوانند. همچنین از روایات استفاده مى‌شود، سه‌بار یا حداقل یک‌بار در ماه مبارک رمضان آن را بخوانند. (بحارالانوار، ج۹۱؛ ص۳۸۴) شیخ عباس قمی (ره) نیز در مفاتیح‌الجنان به پیروی از علامه مجلسی، خواندن این دعا را از اعمال شب‌های قدر ذکر کرده است. (مفاتیح‌الجنان، اسوه، ص۸۶ و ۲۲۶).
درباره شأن ورود این دعا آمده است: در یکى از جنگ‌ها، رسول خدا (ص) زره و جوشن سنگینى بر تن داشتند که سبب آزار آن حضرت (ص) مى‌شد. پیامبر (ص) به درگاه خدا دعا کردند تا آنکه جبرئیل نازل شد و گفت: خداوند به تو سلام مى‌رساند و مى‌فرماید: این زره سنگین را از تن خارج ساز و در عوض، این دعا را بخوان که براى تو و امت تو، امان و حرزى خواهد بود. (کلیات مفاتیح نوین؛ ص۱۳۸) سبب نام‌گذاری این دعا به جوشن کبیر، آن است که این دعا در برابر بلا‌ها و آسیب‌هاى دنیوى و اخروى زره و محافظ خوبى است. (جوشن به معناى زره است.)
هر که این دعا را هنگام خروج از منزل بخواند، خداى تعالى عمل او را به عمل‌هاى نیکو لاحق می‌سازد. حضرت رسول (ص) فرمودند: هیچ بندهاى از امت من نیست که این دعا را در ماه مبارک رمضان سه‌مرتبه یا یک‌مرتبه بخواند، مگر آنکه به تحقیق که خداى تعالى بدن او را بر آتش حرام می‌کند و بر او بهشت واجب می‌شود. خداى تعالى در آسمان چهارم خانهاى بنا کرده که نامش بیت‌المعمور است؛ به آن خانه در هر روزى هفتاد هزار فرشته داخل میشوند و از آن بیرون مىروند و دیگر به‌سوی آن تا روز قیامت برنمىگردند و خداى عزوجل به صاحب این دعا ثواب این فرشتگان را مىبخشد.
کسى که این دعا را در ظرفى پاکیزه به آب باران و زعفران بنویسد و آن را بیاشامد، به‌قدری‌که نوشیدن آن را توانا باشد، خداى تعالى او را از هر دردى و هر بیمارى‌ای شفا مى‌دهد. هر کسى که این دعا را بخواند، مثل شهدا میمیرد. خداى تعالى براى او ثواب هفتصد هزار شهید از شهیدان صحرا را مینویسد. در شبى که شخص این دعا را بخواند، خداى تعالى به او روى مىآورد و به‌سوی او نظر التفات می‌کند و تمامی حاجت‌هاى دنیا و آخرت او را برآورده می‌کند. همچنین خداى تعالى از او شرّ شیاطین و مکر ایشان را دفع و عمل‌هاى او را همگى قبول و مال او را پاکیزه مى‌کند.
خدای تعالى به خواننده این دعا، به عدد هر حرف دو حوریه بهشتی می‌بخشد. پس هر گاه از خواندن این دعا فارغ شود، خداى تعالى براى او خانهاى در بهشت بنا مى‌کند و او را ثواب حرف‌هاى تورات، انجیل، زبور و قرآن عظیم مىبخشد و به او مثل ثواب ابراهیم (ع) خلیل (ع)، موسى (ع)، عیسى (ع) و رسول‌ا... (ص) مى‌دهد.
کسى که این دعا را بخواند، خداى تعالى بر او دو فرشته موکّل می‌کند که او را از گناهان نگاه دارند و خداى تعالى را تسبیح گویند و تنزیه کنند و او را از همه بلا‌ها محافظت کنند و براى او درهاى بهشت را بگشایند و بر او درهاى جهنم را ببندند و تا زمانی که زنده باشد، پس او در حفظ و امان خدا خواهد بود.
(مهج‌الدعوات، ترجمه طبسى، صص۳۶۳-۳۶۵) از امام حسین (ع) نقل شده است که امام علی (ع) به ایشان وصیت کردند که این دعا را حفظ کنند و آن را بر کفن ایشان بنویسند و به دیگران نیز تعلیم دهند. (قمی، مفاتیح‌الجنان، اسوه، ص۸۶)
اگر کسى این دعا را در جامى به کافور و مشک بنویسد و آن را بشوید و آن را بر کفن مردهاى بپاشد، خداى تعالى در قبر او صدهزار نور نازل می‌کند و ترس از منکر و نکیر را از او برطرف می‌کند و از عذاب قبر ایمن مى‌شود و خداى تعالى به‌سوی او در قبر هفتاد هزار فرشته برمىانگیزاند که با هر فرشته طبقى از نور باشد که آن نور را بر او مىپاشند و او را برمى‌دارند و به‌سوی بهشت میبرند و به او مى‌گویند: خداى تعالى ما را امر کرده است که مونس تو تا روز قیامت باشیم و خداى تعالى قبر او را گشاده مىگرداند، چندان که چشم کار کند و براى او درى در بهشت گشوده مى‌شود.
دعای جوشن کبیر براى تقویت معرفت الهى و رابطه عمیق‌تر با خدا و شناخت صفات جمال و جلال پروردگار، بسیار مناسب و مغتنم است. (کلیات مفاتیح نوین، ص۸۵۲) دعایی پرمحتوا که سزاوار است انسان هر زمان که حال دعا پیدا کند از آن بهره گیرد و همچنین در قنوت‌هاى نماز مى‌توان از فراز‌های آن استفاده کرد؛ این دعا آثار تربیتى فراوانى در انسان دارد و روح و جان او را مى‌سازد، و زنگار جهان ماده را از او دور و او را به ذات پاک خدا، به نیکى‌ها، پاکى‌ها و صفات برجسته انسانى نزدیک مى‌کند. (پیام امام امیرالمؤمنین (ع)، ج۲؛ ص۵۲۰)
مفاهیم بی‌بدیل دعای جوشن‌کبیر اثر بسیار عمیقى در تهذیب اخلاق دارد؛ توجه به مبدأ آفرینش، توجه به صفات جلال و جمال او، توجه به معاد و دیگر محتوا و مضامین آن دعای ارزشمند که مملو است از آموزش‌هاى اخلاقى و بیان راه‌ورسم سیروسلوک الى‌ا...، درس‌هاى بزرگى به انسان مى‌دهد. (اخلاق در قرآن؛ ج۱؛ ص۳۴۲)
اگر دعاکننده بداند با خواندن دعای جوشن کبیر در برابر چه عظمتى به رازونیاز مشغول است و با چه مفاهیم بلندى او را می‌خواند، چنان سرمست از مناجات مى‌شود که هیچ لذتى را در عالم با آن برابر نمى‌یابد. (کلیات مفاتیح نوین؛ ص۶۱)
دعای جوشن‌کبیر را امام سجاد (ع) از پدر بزرگوارشان از جدّشان از رسول خدا (ص) نقل کرده‌اند. این دعا مشتمل بر ۱۰۰بند و ۱۰۰۱نام و صفت خداوند است که کفعمی در المصباح و البلدالامین آن را نقل و علامه مجلسی در بحارالانوار و شیخ عباس قمی نیز در مفاتیح‌الجنان به نقل از کفعمی ذکر کرده‌اند. دعایى است که فرازهاى آن غالباً از آیات قرآن گرفته شده و صفات جمال و جلال خداوند در آن منعکس است.