به گزارش شهرآرانیوز؛ موضوع تامین آب شرب شهر مشهد با توجه به جمعیت ثابت و سیال این کلانشهر مذهبی ایران، همواره یکی از دغدغه‌های مدیران حوزه آب بوده است.
نظر به اهمیت همین مسئله بود که در سال ۱۳۸۳، پروژه بزرگ «سد دوستی» با محوریت سه کشور ایران، ترکمنستان و افغانستان راه‌اندازی شد تا آب سرازیر شده از هریررود به پشت سدها بیاید و با انتقال آن به مشهد، مشکل تامین نیاز شهری شهروندان برطرف شود.
باید دانست که جغرافیای ملی ایران، سرزمینی کم آب و خشک را نشان می‌دهد و لزوم مصرف بهینه و صرفه جویی در آب، یک هدف بزرگ هم برای مدیران و هم مردم است.
به گفته مسئولان شرکت آب منطقه‌ای مشهد؛ چهار سد دوستی، طرق، کارده و تبارک با حجم یک میلیارد و ۵۷۰ میلیون متر مکعب، منابع آبی مشهد را تامین می‌کنند.
سد دوستی به تنهایی دارای حجمی معادل یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون متر مکعب است که به صورت مشترک با وزارت آب ترکمنستان و با حق آب ۵۰-۵۰ بر روی رودخانه هریررود قرار دارد.
کاظم جم، مدیر روابط عمومی اداره آب منطقه‌ای مشهد در تور خبری بازدید از این سد بزرگ در پاسخ به پرسش خبرنگار شهرآرانیوز مبنی بر حجم کنونی آب ذخیره شده در این سد عنوان کرد: «حجم کنونی آب در سد دوستی، چیزی حدود ۱۶ درصد از کل حجم این سد، معادل ۱۵۶ میلیون متر مکعب است.»
جم ادامه داد: ۵۰ میلیون متر مکعب از این حجم اصطلاحا «آب مرده» است و ۱۰۰ میلیون باقیمانده آن نیز با احتساب به سهم مشترک با ترکمنستان، تنها ۵۰ میلیون متر مکعب است که آن نیز به میزان ۲ هزار لیتر بر ثانیه به مشهد منتقل می‌گردد.
این کارشناس حوزه آب با اشاره به موضوع بارندگی‌ها خاطرنشان کرد: در سال آبی جاری تاکنون، تنها ۸۵ میلی متر بارندگی داشته‌ایم و نکته مهم آن است که سال ۱۴۰۱ با بارش ۱۱۵ میلی متر، خشک‌ترین سال بارانی در ۵۰ سال اخیر بوده است و وضعیت اسف‌بار کنونی، حتی از سال پیش هم بدتر است.
مشهد، کلانشهری با جمعیت تقریبی ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر است که با توجه به زائرپذیر بودن و حضور ۳۰ میلیون شهروند ایرانی در طول سال، جمعیت ثابت و سیال فراوانی دارد و طبعا حجم آب مصرفی آن نیز بالاست.
براساس آخرین آمار اداره آبفای مشهد، سهم هر مشهدی در استفاده از آب شرب، روزانه ۱۳۰ لیتر است. این آمار ۳۰ لیتر کمتر از حجم آب مصرفی مشترکین آب در سراسر کشور است که روزانه ۱۶۰ لیتر مصرف آب دارند.
با این توضیحات؛ نیاز آبی مردم مشهد ۸ هزار و ۵۰۰ لیتر بر ثانیه است که این آمار در فصل تابستان و ایام حضور زائرین و مسافران به ۱۲ هزار و ۷۰۰ لیتر در ثانیه می‌رسد، یعنی ۴ هزار لیتر تفاوت در مصرف.
با توجه به آمارهای داده شده و انتقال ۲ هزار لیتر در ثانیه آب از سد دوستی به مشهد به عنوان یکی از ۴ سد تامین کننده آب، شرایط تامین آب مشهد در شرایط مطلوبی قرار ندارد و کاهش چشمگیر بارندگی، تابستان سختی را خواهد ساخت.
نکته قابل تامل دیگر، سرانه مصرف آب در حوزه کشاورزی است که آمارها حاکی از مصرف ۸۱ درصدی آب در این حوزه است.
جم در این رابطه توضیح داد: اداره جهاد کشاورزی مسئول ساختار کشاورزی و اصلاح مدل آن است تا میزان آب مصرفی را کاهش دهد. در حال حاضر، تمامی چاه‌های آب صنعت کشاورزی مجهز به کنتورهای هوشمند است و از اتاق «مانیتورینگ» آب منطقه‌ای رصد کامل می‌شود. اما جهاد کشاورزی هم باید برای اصلاح شیوه‌های کشاورزی که کمک فراوانی به کاهش مصرف آب می‌کند، اقدام کند.
اداره آب منطقه‌ای خراسان با مطالعات انجام شده و صدور مجوز تخصیص حفر چاه، به آبفا اجازه می‌دهد تا در نقاطی از شهر برای استخراج آب، به حفر چاه اقدام نماید.
به گفته مدیر روابط عمومی آب منطقه‌ای مشهد، حفاران غیرمجاز در سطح دشت‌های مشهد و نیشابور بیش از ۶ هزار و ۳۰۰ چاه غیرمجاز حفر کرده و اقدام به «آب دزدی» می‌کنند.
جم در این رابطه اظهار کرد: فرونشست دشت‌های غرب مشهد بخاطر حفاری‌های غیرمجاز، آسیب‌هایی را به منطقه ما وارد کرده است و حفر چاه تنها در صورتی انجام می پذیرد که مطالعات نشان دهنده آن باشد که امکان استخراج آب وجود داشته باشد.
وی ادامه داد: ما همواره سعی می‌کنیم، آب‌های جاری از رودخانه‌ها یا حاصل از بارندگی‌ها را با همراهی شهرداری و از مسیر کانال‌ها جمع‌آوری کنیم. اکنون نیز در پایین دست رودها، یک سد تعبیه شده است تا آبی هدر نرود.
جم افزود: سد شورجه برای ذخیره خروجی آب مشهد در حال احداث است و اکنون ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
وی در پاسخ به پرسش خبرنگار شهرآرانیوز مبنی بر اینکه آیا در سال جاری و با توجه به بحران آب، برنامه جیره بندی خواهیم داشت یا نه تصریح کرد: انتقال آب از غرب دشت مشهد تا پایان خرداد به پایان خواهد رسید و پس از آن، انتقال ۹۶ میلیون مترمکعب در سال میسر می‌گردد.
از سوی دیگر، انتقال ۶۰۰ لیتر در ثانیه از سد ارداک و ۲ هزار لیتر نیز از سد دوستی، احتمال جیره بندی آب را کاهش خواهد داد. اما باید توجه داشت که وضعیت آبی ما به هیچ عنوان پایدار نیست و ذخایر فعلی هم باید به درستی مدیریت شود.
مشهد با دارا بودن بیش از ۴۷۲ واحد اقامتی تحت نظارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، بیشترین واحد اقامتی رسمی را در منطقه دارد و حجم آب نیز در این واحدها بالاست.
اداره آب منطقه ای مشهد با صدور دستورالعملی برای واحدهای اقامتی، خواستار مصرف بهینه آب در این مجموعه ها شده است.
به گفته مسئولین اداره آب منطقه ای مشهد، مدیریت مشارکتی برای مصرف بهینه آب از سوی مسئولان و ادارات و مردم، تنها راه برون رفت از بحران کم آبی مشهد است؛ زیرا افت ۸۰ درصدی آبخوان های چاه های حفر شده هم یک زنگ هشدار دیگر برای جلوگیری از بحران آبی در دشت مشهد می باشد.