الهام مهدیزاده | شهرآرانیوز؛ این روز‌ها معلولان از روزگار سخت زندگی‌شان می‌گویند؛ از اوضاع اقتصادی سختی که بر زندگی آن‌ها بیش از بقیه سایه انداخته است. دنبال توجه‌اند، نه ترحم. می‌خواهند به‌عنوان یک شهروند، نگاه دولتمردان به آن‌ها بیشتر از پیش باشد. به هزینه‌های مسکن، خوراک، پوشاک و حمل‌ونقلی که برای همه ما وجود دارد، هزینه‌هایی مانند خرید لوازم کمک‌بخشی، ملزومات بهداشتی و درمانی مانند پوشک، دارو و... را اضافه کنید. سوند، کیسه‌های کلوستومی، پوشک، تشک مواج و... بخشی دیگر از نیاز‌های روزانه زندگی معلولان است. اینکه برخی از این موارد وارداتی است را از یاد نبرید و به گوشه‌ای از مخارجی که گفته شد، بیفزایید. اینجاست که باید گفت، زندگی به‌اضافه سختی.
موضوع اعتبارات برای جامعه معلولان از موارد مطرح‌شده سال‌های گذشته است. به‌گفته معلولان، بی‌توجهی دستگاه‌ها از یک‌سو و موضوع تخصیص‌نیافتن بودجه کافی از سوی دیگر سبب شده است قانون «حمایت از حقوق معلولان» در اجرا با چالش روبه‌رو شود. امسال نیز با وجود آنکه بیش از یک‌ماه از سال گذشته است، معلولان نقد‌های جدی برای بودجه سال ۱۴۰۲ دارند.
بخشی از اظهارات صریح و منتقدانه این روز‌های معلولان را بهروز مروتی، مدیر پویش حمایت از حقوق معلولان، مطرح کرده است. او در این مدت بار‌ها به رسانه‌ها گفته است که «نه‌تن‌ها بودجه سال قبل آنان به‌طور کامل پرداخت نشده، بلکه در بودجه امسال هم اعتبار مستقل برای اجرای قانون حمایت از معلولان در نظر گرفته نشده است».
البته این حذف بودجه تاکنون با واکنش‌های زیاد جامعه معلولان روبه‌رو بوده است. دراین‌باره حتی شبکه ملی تشکل‌های مردم‌نهاد معلولان شنوایی نیز در نامه‌ای به نمایندگان مجلس، خواستند ردیف بودجه معلولان برای سال ۱۴۰۲ را به حالت ابتدایی برگردانند.
اما ماجرای حذف ردیف بودجه معلولان چیست؟ پس از تصویب قانون حمایت از حقوق معلولان در سال۱۳۹۷، از سال بعد و به‌عبارتی از سال۱۳۹۸، این قانون ردیف خاص خودش را در لوایح بودجه داشت، اما برای سال پیش‌رو این ردیف حذف شده است.
دولت معتقد است این بودجه را حذف نکرده و آن را به بودجه سازمان بهزیستی افزوده است، اما معلولان می‌گویند مشخص نیست چقدر از بودجه بهزیستی به آنان اختصاص می‌یابد. آن‌ها معتقدند با این اقدام دست سازمان دریافت‌کننده بودجه باز است تا آن را در مواردی غیر از هدف اصلی هزینه کند.
یکی‌دیگر از نقد‌های معلولان در حوزه قوانین، به ماده ۲۷ قانون حمایت از معلولان برمی‌گردد. بر پایه قانون، دولت مکلف است کمک هزینه معیشت معلولان بسیار شدید و شدید بدون شغل و درآمد را به میزان حداقل دستمزد سالانه تعیین و اعتبارات لازم را در قوانین بودجه سنواتی کشور منظور کند. معلولان خواستار اجرای جامع و کامل این بند قانونی هستند.
علیرضا مین‌باشی چهل‌ویک‌ساله از آن دسته معلولانی است که با وجود داشتن معلولیت شدید جسمی‌حرکتی، پای ثابت پیگیری‌ها برای جامعه معلولان است. معلولیت مین‌باشی به دوران کودکی‌اش برمی‌گردد. دوساله بود که بر اثر فلج اطفال توان راه‌رفتن را از دست داد. بااین‌حال، از پا ننشست و ناامید نشد. او چندسالی است که با تأسیس هیئت مذهبی حضرت‌رقیه (س)، معلولان جسمی‌حرکتی، نابینا و ناشنوا را گردهم آورده است. علاوه بر آن، فعالیت‌های گوناگونی در زمینه‌های مختلف مانند فراهم‌کردن سفر و برگزاری مراسم مذهبی دارد.
صحبتمان با او برای طرح دغدغه‌های معلولان شدید و بسیار شدید است. حرف‌هایش را با یک جمله خطاب به هم‌نوعانش شروع می‌کند: معلولیت من از نوع شدید است. مشکلاتشان را با همه وجود لمس می‌کنم. پس اگر حرفی می‌زنم، از جنس حرف‌های فردی خارج از گود نشسته نیست.
ادامه حرف‌های مین‌باشی روایتی از زندگی معلولان شدید است: برخی از این معلولان به واسطه وضعیت جسمی نمی‌توانند از بستر بلند شوند و حتی برای کار‌های شخصی‌شان مشکل دارند. به‌نوعی، زندگی این معلولان وابسته به تخت است.
او به هزینه‌های پوشک برای این معلولان هم اشاره می‌کند. به‌گفته مین‌باشی، در کمترین حالت ماهی ۴۰۰ تا۵۰۰هزار تومان فقط برای پوشک معلولان بسیار شدید هزینه می‌شود. نکته دیگر او هزینه‌های درمان و خرید وسایل توان‌بخشی است که معلول شدید و خانواده‌اش را دچار مشکلات می‌کند.
مین‌باشی می‌گوید: بسیاری از خانواده‌های معلولان به‌علت هزینه زیاد پرستار مجبورند خودشان کار پرستاری و تأمین نیاز‌های معلول خانواده را انجام دهند. با این اوضاع، دیگر نمی‌توانند شغلی پایدار داشته باشد. همین موضوع سبب می‌شود در تأمین هزینه‌های زندگی با مشکل روبه‌رو شوند.
به گفته او، برخی خانواده‌های معلول با یارانه زندگی می‌کنند. او به اوضاع برخی خانواده‌ها برای گذران زندگی اشاره می‌کند و دراین‌باره می‌گوید: شاید باورکردنی نباشد، اما خانواده‌هایی داریم که با یارانه زندگی می‌کنند. مدتی قبل متوجه خانواده معلولی شدیم که در تبادکان (یکی از روستا‌های اطراف مشهد) زندگی می‌کند. جایی که این خانواده دارای معلول زندگی می‌کرد، اتاقی کوچک بود که حمام و آب‌گرم‌کن نداشت. توانستیم به کمک خیران آب‌گرم‌کن برایشان بخریم و دارای حمام شدند. مشابه این خانواده بسیارند.
مین‌باشی به مشکل دیگری از وضع زندگی خانواده‌های دارای معلول شدید اشاره می‌کند: برخی معلولان با درجه معلولیت شدید به تخت وابسته هستند. خانواده این معلولان برای خرید تشک مواج و طبی و نیز دستگاه پوره‌کننده غذا مشکل دارند. هرکدام از این وسایل بسیار گران است. معلولی که وابسته به تخت است، باید از تشک مواج برای جلوگیری از زخم بستر استفاده کند. علاوه بر آن، اوضاع این معلولان به‌نحوی است که باید غذا به‌صورت پوره‌شده به آن‌ها داده شود. خانواده‌های زیادی توان خرید این وسایل را ندارند.
او در ادامه به بخشی دیگر از جامعه معلولان اشاره می‌کند که با وجود معلولیت، می‌توانند دارای شغل و درآمد باشند.
مین‌باشی می‌گوید: چیزی که جامعه معلول ما نیاز دارد، امید است. خیلی از معلولان ما توان کارکردن دارند و زندگی آنان وابسته به تخت نیست. بااین‌حال، ناامیدی و گوشه‌نشینی مانع می‌شود که سراغ کاری بروند.
او به چند نمونه اشاره می‌کند: به‌عنوان مثال برای چسباندن برچسب گل‌های ظروف چینی، یک معلول می‌توانست این کار را انجام دهد. به چند نفر گفتم، اما نپذیرفتند. دلایلی که می‌آوردند، نشانه ضعف اعتمادبه‌نفسشان بود. این نیز به جامعه برمی‌گردد که با نگاه‌هایی متفاوت مانع جان‌گرفتن اعتمادبه‌نفس معلولان شده‌اند.
ابوالفضل چهارساله است. همان بدو تولد و به‌علت مشکل در تنفس، به سلول‌های مغزش آسیب وارد شد و حالا او مشکل معلولیت ذهنی و جسمی دارد. مادرش از وضعیت سخت نگهداری کودک معلول ذهنی و جسمی می‌گوید: تمیزکردن بچه، خرید پوشک، هزینه‌های دارو و توان‌بخشی سرسام‌آور است. من جدا از ابوالفضل دو فرزند دیگر نیز دارم که مدرسه می‌روند. همسرم کارگر بناست و کارش فصلی است. بیشتر روز‌های زمستان در خانه است. واقعا برای تأمین هزینه‌های زندگی مشکل داریم.
او می‌گوید: همه این‌ها یک طرف، هزینه‌های ابوالفضل یک طرف. پوشکی که برای او استفاده می‌کنیم، از پارسال خیلی گران شده است. سعی می‌کنم مصرف پوشک بچه را مدیریت کنم، اما ماهی ۴۰۰ هزار تومان در کمترین حالت فقط برای پوشک باید هزینه کنیم.
خانم ندایی سرپرست خانواده‌ای چهارنفره است. همسر او نابینای مطلق است و دخترش نیز معلولیت ذهنی دارد. او یک پسر کوچک نیز دارد که از نظر جسمی سالم است.
مشکلات خانم ندایی به وضع همسرش و معلولیت ذهنی دخترش برمی‌گردد. همسر خانم ندایی به‌دلیل نابینایی نمی‌تواند شغلی داشته باشد. با این وضع، همه خرج و مخارج زندگی به دوش اوست و او حالا یک زن سرپرست خانواده است.
مشکلات خانم ندایی نیز مانند بخش زیادی از جامعه معلولان به وضعیت زندگی و چالش‌های اقتصادی خلاصه می‌شود.
خانم ندایی در ادامه مشکل دیگری را به این موارد ضمیمه می‌کند. می‌گوید سال گذشته بهزیستی استان به آن‌ها گفته است که برپایه قانون حمایت از معلولان قبوض آنان رایگان می‌شود.
او در ادامه می‌گوید: همان موقع به من گفتند که در سایتی باید ثبت‌نام کنم. به آن‌ها گفتم من سوادم در حد ابتدایی است و کسی را ندارم ثبت‌نام کنم. شما که می‌دانید از خانواده چهارنفره ما دو نفر معلول هستند، خودتان ما را در فهرست ثبت‌نام کنید تا قبوض ما نیز رایگان شود. گفتند: تعداد خانواده‌های معلول زیاد است. از طرف دیگر باید هرکدام از خانواده‌های معلول خودشان در سایت ثبت‌نام کنند؛ بنابراین نمی‌توانند برای هر فرد معلولی که به اداره مراجعه می‌کند، ثبت‌نام کنند.
خانم ندایی این‌طور ادامه می‌دهد: همان پارسال به دفتر‌های خدمات اینترنتی رفتم تا برای خانواده ما نیز ثبت‌نام کنند. از آن موقع تا الان خبری نشده و قبض‌های ما رایگان نشده است. او به پیگیری‌هایش اشاره می‌کند: من کارگر خانه مردم هستم. کسی که برای دیگران کار می‌کند، وقت و زمانش در اختیار خودش نیست. بااین‌حال، یکی‌دوبار بهزیستی رفتم ببینم چرا قبوض ما رایگان نشده است، اما جواب درست‌وحسابی نگرفتم. نمی‌دانم، چون در خانه پدرشوهرم زندگی می‌کنیم و کنتور مشترک داریم برای ما رایگان نشده است یا نه. اگر پولی داشتم و می‌توانستم خانه‌ای اجاره کنم که کنتور‌های جدا داشته باشد، دیگر دنبال قبض رایگان نبودم!
حمیدرضا علیزاده معاون توان‌بخشی بهزیستی خراسان‌رضوی است. او از سختی‌های معلولان به‌ویژه معلولان شدید آگاه است و می‌گوید در وضعیت تورمی بی‌شک معلولان با اوضاع سخت‌تری روبه‌رو خواهند بود.
معاون توان‌بخشی بهزیستی استان درباره کم‌وکیف اجرای قوانین حمایتی حوزه معلولان می‌گوید: یکی از بند‌های قوانین حمایتی ماده ۲۷ است. ماده ۲۷ مربوط به معلولان شدید و بسیار شدیدی است که توانایی کارکردن ندارند و به‌عبارتی وابسته به تخت هستند. بر اساس قانون، دولت مکلف است مبلغی را به‌صورت ماهانه به این افراد بدهد.
معاون توان‌بخشی بهزیستی خراسان‌رضوی درباره چگونگی پرداختی‌های بهزیستی به جامعه معلولان زیرپوشش، آماری ارائه می‌کند و می‌گوید: پیگیری‌های بسیاری دراین‌باره انجام شد تا بتوانیم جامعه معلول استان را زیرپوشش مستمری ببریم. درنهایت با همراهی مسئولان کشوری، توانستیم برای ۹۰ درصد معلولان استان مستمری برقرار کنیم.
معاون توان‌بخشی بهزیستی خراسان‌رضوی در ادامه تأکید می‌کند که پرداخت مستمری تنها راه حمایتی بهزیستی از معلولان استان نیست و دراین‌باره جدا از مستمری حمایت‌های مالی موردی، حمایت برای خرید لوازم کمک‌توان‌بخشی، کمک هزینه رفت‌وآمد و تحصیلی نیز وجود دارد. او تأکید می‌کند که معلولان شدید و خیلی شدید استان جزو اولویت‌های پیگیری در استان هستند. اکنون نیز همه معلولان شدید و بسیار شدید استان مستمری دریافت می‌کنند.
برای افراد متوسط و خفیف نیز با بررسی وضع خانوادگی آنان، این مستمری برقرار می‌شود. آمار ۹۰ درصدی که اشاره کردم، مصداق همین گفته‌هاست. علیزاده این را نیز اضافه می‌کند که این رقم پرداختی در برابر تورمی که در کشور وجود دارد، زیاد نیست، اما بهزیستی استان پیگیری‌هایی کرده است تا بتواند همین حمایت‌ها را از جامعه معلولان داشته باشد. معاون توان‌بخشی بهزیستی خراسان‌رضوی درباره رقم مستمری معلولان این‌طور توضیح می‌دهد: این رقم امسال افزایش یافته است و تا جایی که اطلاع دارم، برای هر فرد معلول ۶۰۰ هزار تومان پرداخت می‌شود.
معاون بهزیستی استان در ادامه به چندوچون اشتغال معلولان اشاره می‌کند و می‌گوید: برای معلولان وام اشتغال با سود کم در نظر گرفته شده است تا بتوانند برای خود شغلی ایجاد کنند. او از تعداد معلولانی که وام دریافت کرده‌اند، آماری ندارد.
به‌گفته معاون توان‌بخشی بهزیستی خراسان‌رضوی، موضوع اشتغال و پرداخت وام‌ها در حوزه مشارکت‌های بهزیستی است و آنان می‌توانند در این حوزه پاسخگو باشند.
علیزاده درباره تعداد پرونده‌های معلولان استان می‌گوید: ۱۳۰ هزار پرونده معلولان در استان داریم که از این تعداد، ۴۰ درصدشان معلولیت شدید دارند.
عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس شورای اسلامی می‌گوید یکی از گله مندی‌های معلولان درباره وضع زندگی و تغییرات بودجه‌ای است. او این خبر را می‌دهد که در هفته آینده جلسه‌ای برای بررسی دغدغه‌های معلولان برگزار خواهد شد.
احسان ارکانی در گفتگو با شهرآرا، تغییرات بودجه‌ای را این‌طور توضیح می‌دهد: دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۲ تغییراتی در نظر گرفت. یکی از این تغییرات مربوط به هدفمندکردن اعتبارات اختصاص‌یافته به معلولان است.
این عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه در ادامه این‌طور اضافه می‌کند: با همین رویکرد، دولت ردیف بودجه مستقل معلولان را در لایحه بودجه ۱۴۰۲ حذف کرد. در مقابل، دولت این بودجه را با هدف سامان‌دهی پرداخت‌ها و تسریع فرایند‌ها به بهزیستی داد.
ارکانی در ادامه بیان می‌کند: مجلس شورای اسلامی نیز با همین توضیحات تغییرات بودجه‌ای لحاظ‌شده دولت را برای معلولان پذیرفت و به تصویب رساند.
او به گله مندی‌های معلولان در هفته‌های گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید که در جریان این انتقاد‌ها قرار دارد.
این عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس شورای اسلامی می‌گوید: هنوز زمان زیادی از سال نگذشته است، اما معلولان نقد‌هایی مطرح کرده‌اند. دولت این تغییرات را برای بهبود امور معلولان اعمال کرد، اما گویا در عمل هنوز این سازوکار جدید نتوانسته است رضایت معلولان را جلب کند.
او نوید می‌دهد که در هفته آینده و با برگزاری جلسه‌ای، گله‌مندی معلولان از این ردیف حذفی و عملکرد دولت در اعمال تغییرات جدید بررسی خواهد شد. این عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس شورای اسلامی در ادامه بیان می‌کند: این جلسه با اعضای کمیسیون اجتماعی و بهزیستی برگزار می‌شود تا روند اجرا و نتایج آن کامل بررسی شود. به گفته وی، چنانچه در بررسی‌ها مشخص شود که دولت نتوانسته است به اهدافش برای اعمال این تغییرات برسد و معلولان نیز از این روند و سازوکار پیشنهادی دولت گله‌مندند، این تغییرات به‌حالت اولیه بازمی‌گردد.
او تأکید می‌کند: این تجدیدنظر و بازگشت ردیف بودجه به فرایند سال قبل، منوط به بررسی نتایج و مشخص‌شدن نارضایتی معلولان و نیز موفق‌نبودن دولت در اجراکردن سازوکار جدید است.