سمیرا شاهیان -شهرآرانیوز، حالا دیگر دوره صغری خانم که با دستان لرزان، روی صورت مشتری هایش بند میانداخت و نهایت با یک موچین، ابروی خانمها را شکل میداد گذشته است. از آن روزگاری که هفت قلم آرایش در حنا، بند، وسمه، سرمه، سرخاب، سفیداب و خال خلاصه میشد دیگر خبری نیست.
آرایشگاههای قدیمی که در خانه اقدس خانم و شمسی خانم یا در نهایت گاراژ شوهر عفت خانم برپا میشد و به یک آینه و چند قلم لوازم آرایش خلاصه شده بود، گذشته است.
حالا خانمها برای اصلاح سر و صورت، به مجللترین سالنهای زیبایی میروند و با روشهای عجیب و غریب، خودشان را متفاوتتر و جذابتر میکنند. خانمها کافی است به یکی از آرایشگاههای امروزی مراجعه کنند و بگویند فقط میخواهند موهایشان را رنگ کنند تا با انواع روشها و قیمتها مواجه شوند.
اما این هنوز قسمت معمولی ماجراست و حکایت برای آنها که میخواهند برای مراسم عروسی شان به آرایشگاه بروند، شگفتیهای بیشتری هم دارد. دوره و زمانه از یک چهره آرایی ساده گذشته و به ارائه خدمات متنوع و البته متفاوت و عجیب و غریب رسیده است.
حالا خیلی مهم نیست عروس خانم چه شکلی باشد، مهم این است که به خواسته اش برای تبدیل شدن به چهره فلان هنرپیشه ایرانی یا هالیوودی برسد یا همان گونه که میخواهد، چهره اش عروسکی باشد تا عینا برایش تغییر چهره بدهند.
البته این فقط یک کارکرد سالنهای زیبایی امروزی شده و چند سالی است در کنار آن، بسیاری خدمات و «آپشن»های دیگر هم ارائه میشود که در بسیاری موارد، بدون مجوزهای لازم صورت میگیرد.
به عبارتی شاید بتوان گفت که ضرب المثل «بکش و خوشگلم کن» در بعضی از آرایشگاههای زنانه، نمود کاربردی پیدا کرده است؛ انواع روشهای لاغری موضعی و انواع خدمات درمانی در بعضی سالنهای آرایشی مشهد به راحتی ارائه میشود؛ کارهایی که البته تقریبا هیچ نظارتی بر روی این عملکرد وجود ندارد.
کافی است اراده کنید که رنگ پوستتان برنزه شود و از دستگاه سولار که دستگاهی غیر مجاز است، بهره بگیرید. کافی است بخواهید بازوانتان فرم کشیده و لاغر داشته باشد تا با شیوه دفع سلولهای چربی در آرایشگاهها به تیپ ایده آل خود برسید.
تنها چیزی که لازم است، یک کیف پر پول است. پول و سالنهای زیبایی متنوع، عطش زیباتر شدن شما را تا حدودی فرومی نشانند و از صورتتان چهرهای اروپایی میسازند یا نواقص ظاهری صورت را کمتر نشان میدهند.
بستههای آرایشی تا ۸ میلیون تومان
با یکی از سالنهای معروف زیبایی در مشهد تماس میگیرم و ضمن هماهنگی برای حضور، خیلی خلاصه خدماتشان را جویا میشوم. خانمی که تلفن را جواب میدهد، ترجیح میدهد که ما به سالن مراجعه کنیم و میگوید: برای کار عروس بهتر است تشریف بیاورید و حضوری با شما صحبت کنیم، اما اگر فقط خدمات را میخواهید بدانید....
از اینجای مکالمه احساس میکنم پشت خط، یک ویزیتور تبلیغاتی دارد با من صحبت میکند که در کمترین زمان میخواهد بیشترین تبلیغ را برای خدماتشان ارائه کند. او ادامه میدهد: مژه به صورت کاشت موقت و ناخن هم داریم. لنز داریم، دیزاین تاج داریم، تُن پوست بدن داریم، شینیون و میکاپ داریم، کارشناس چهره داریم و خدماتی که عروس لازم دارد؛ و هنوز پاسخی نداده ام که اضافه میکند: من نمیتوانم پکیج را دانه به دانه بگویم. اگر سؤالات جزئی دارید میتوانید حضوری بیایید و پکیجها را مطالعه کنید.
به عنوان سؤال آخر، هزینهها را جویا میشویم، اما از بیان هزینه پکیجها به این دلیل سرباز میزند؛ «پشت تلفن نمیتوانم بگویم، چون سوء تفاهم پیش میآید. هزینه عروسهای ما ۲ تومان به بالاست.» در این سالن زیبایی، هزینه آرایش عروس از ۲ میلیون تومان شروع میشود و تا ۸ میلیون تومان میرسد.
گریم عروس به سبک سینمایی!
آن گونه که یکی از متصدیان این سالن مدعی میشود، گزینه متفاوت این سالن با دیگر سالنهای زیبایی، حضور کارشناس چهره است. نشانی این آرایشگاه را میپرسم و راهی میشوم.
در ابتدا خوش و بشی صمیمانه میکند و طوری تحویلمان میگیرد که حتما مشتری شویم. خانمی که پشت میز نشسته و کارش ارائه توضیح به مشتریان و عقد قرارداد است، در بدو ورود من و همراهم میپرسد؛ «عروس خانم کدام هستند؟» به همراهم اشاره و او را عروس معرفی میکنم. تاریخ تالار را میپرسد و میگوییم: اگر خدا بخواهد ۲۵ بهمن، هم زمان با میلاد حضرت زهرا (س). میخندد و میگوید: واقعا برای عروسیهای این دوره و زمانه باید بگوییم «ان شاءا...» تا حتما سر بگیرد.
با این خرج و مخارج، بیشتر جوانها جا میزنند! بعد هم از پشت میزش بلند میشود و با خنده رو به من میگوید: برای دیدن آرایش سر و صورت بیایید اینجا. بختت هم باز میشود؛ دست ما سبک است. لبخند سردی میزنیم و در پاسخ به حرفش میگوییم: پس شما بخت هم باز میکنید! و جواب میدهد: بله عزیزم، کاری نیست که از دستمان برنیاید. بعد ما را به سمت مانیتور بزرگی راهنمایی میکند که لمسی کار میکند.
چهره اولیه یک مدل را نشان میدهد و بعد شروع میکند به توضیح تفاوت کارشان با دیگر سالنهای زیبایی؛ «معمولا شما به هر سالنی میروید، چهره اولیه مدل هایشان یا عمل جراحی دارد یا خیلی خوشگل هستند، اما چهره طبیعی، عیب و ایرادهایی مثل پف پشت پلک و پیشانی بلند و جوش دارد. مدل ما ابرو ندارد و هیچ عمل زیبایی هم انجام نداده است.»
اینها را میگوید و یکی یکی عکسهای گریم و آرایش شده را پشت سرهم باز میکند؛ «همین خانم با سبک لایت، عروسکی و کلاسیک»؛ و تکنیک آخر در جذب مشتری، مایه گذاشتن از کارشناس چهره است و اضافه میکند: اینکه این قدر چهرهها متفاوت شده است، به خاطر گریم سینمایی است که ما انجام میدهیم. ما کارشناس چهره داریم و او قادر است هر نوع تغییری که میخواهید، برایتان ایجاد کند. یعنی اگر عروس بخواهد متناسب با داماد سنش کم یا زیاد به نظر بیاید، صورت زاویه دار بخواهد یا هر مدل دیگری، اجرا میکنیم.
خدمات غیرمجاز زیبایی!
با ترلان که مشتری ثابت آرایشگاههای لاکچری مشهد است، صحبت میکنیم. او را در یکی از مراجعههای حضوری میبینیم و میخواهیم از خدمات غیرمتعارفی که در سالنها دیده است، بگوید. ترلان، دختر جوانی است که دلش میخواهد انواع مُدهای زیبایی را تجربه کند.
با اینکه خودش دریافت کننده این خدمات است، بسیاری از آنها نامناسب میداند؛ درست مثل گله اش از تزریق ژلِ لب که آن را کاملا غیراصولی و غیر بهداشتی میداند.
ترلان بیان میکند: در باشگاه ورزشی با خانم آرایشگری آشنا شدم که میگفت «برای خودت و خواهرت و هر کسی که بخواهی ژل لب تزریق میکنم. از دکترها هم خوشگلتر میزنم!»
ترلان در عین حال به این نکته هم اشاره میکند که این کار در حالی در آرایشگاه زنانه انجام میشود که حساسیتهای خودش را دارد و باید توسط متخصص زیبایی و در کلینیکهای معتبر انجام شود. او ادامه میدهد: یک سری آرایشگاهها واقعا کارهای درمانی انجام میدهند. ژل لب و بوتاکس تزریق میکنند که این نمونه را واقعا باید پزشکان انجام بدهند؛ چون مربوط به عصب میشود و ممکن است پیامدهای جبران ناپذیری داشته باشد.
کاهش وزن در سالنهای زیبایی
از انجام تَتوهای متنوع روی قسمتهای مختلف پوست بدن و کاشت مژه و ابرو و تزریق ژلهای مختلف که بگذریم، این روزها برخی آرایشگران، متخصص طب فیزیک و ماساژ و تغذیه نیز شده اند. کارهای درمانی ازجمله تجویز و فروش قرصهای لاغری و دستگاههایی برای کوچک کردن موضعی قسمتهای مختلف بدن که باید زیر نظر متخصص انجام شود، به سالنهای زیبایی رسیده است.
سیما، یکی دیگر از مشتریان این آرایشگاهها و در این زمینه هم شاهد کارهای غیرمتعارفی بوده است. او درباره تجربیاتش این طور توضیح میدهد: یادم هست دوستم مدتی طولانی از یکی از آرایشگاه ها، قرص لاغری میگرفت و همین قرصها باعث افسردگی اش شد. بعدا متوجه شد در ترکیبات این قرص ها، مواد مخدری مثل شیشه بوده و به دنبال استفاده از آن ها، حالش رو به وخامت رفته است.
لاغری موضعی، بدون تخصص، به خواست مشتری!
اما نمونه دیگری از این کارهای غیر متعارف، وجود دستگاههای «کَویتیشن» در آرایشگاههای زنانه است. برای رسیدن به این تجربه، این بار با نوژین هم کلام میشویم و او نشانی یکی از سالنهای زیبایی اسم و رسم دار در بولوار فردوسی را میدهد که این خدمات را به راحتی ارائه میکند و میگوید: دستگاههایی که برای لاغری موضعی استفاده میشود، باید زیر نظر متخصص باشد، اما چون تقاضا برای لاغری موضعی زیاد است، مدیر سالنهای آرایشی این دستگاهها را تهیه میکند و بدون نظارت به مشتریانشان خدمات میدهند.
او میافزاید: در یکی از مناطق بالای شهر، سالن زیباییای میرفتم که برای صورتم خدمات ماساژ میگرفتم. در همین سالن، دستگاه کویتیشن داشت و میدیدم که مراجعه کنندگان میآمدند تا با این دستگاه، سلولهای چربی را از بین ببرند.
برای اطلاع از عملکرد این دستگاه و اینکه آیا سالنهای زیبایی با مجوز اقدام به استفاده از این دستگاهها میکنند یا خیر، با یکی از این سالنها تماس میگیریم و خواستار ارائه وقت برای استفاده از این دستگاه میشویم و میپرسم: آیا برای این کار مجوز قابل اعتمادی نیز ازسوی سالن زیبایی اخذ شده است یا خیر؟
از آن طرف گوشی، خانمی جوان با اعتماد به نفس مثال زدنی، به آرامی شروع به توضیح در این باره میکند: از دستگاه کَویتیشن برای لاغری موضعی استفاده میکنیم و قبل از استفاده از این دستگاه باید حدود یک و نیم لیتر آب بنوشید و مدتی بدوید تا سلولهای چربی از راه تعریق و ادرار، دفع شود. این روش نیاز به نظارت متخصص دارد و سالن زیبایی ما هم زیر نظر یک متخصص این امور را ارائه میکند.
از او درباره حضور متخصص زیبایی سؤال میکنم و میگوید: هفتهای یک بار حضور دارند، اما خدمات ما هرروزه است!
این همه در حالی است که در تمام مدت ارائه خدمات، این روش باید توسط متخصص زیبایی انجام شود؛ زیرا هر چه وزن فرد استفاده کننده کمتر میشود، درد نیز افزایش پیدا میکند و نیاز به مشاورههای تخصصی دارد.
نوژین به درستی میگوید: شرح حال برخی خانم ها، همان داستان بُکش و خوشگلم کن است. اصلا این آدمها به عوارض روشهایی که انتخاب میکنند، کاری ندارند. وقتی احساس میکنند راحت و بدون زحمت میتوانند پول بدهند و وزن کم کنند و خوش تیپ و خوش هیکل شوند، ابایی از پرداخت پول به هر میزان ندارند.
تغییر رنگ بدن با دستگاههای غیرمجاز
ما نمونه دیگر ارائه خدمات غیرمجاز که از سالنهای زیبایی به سالنهای آرایش راه یافته، ارائه خدمات با دستگاههای سولاریوم برای تغییر رنگ پوست است. در حالی که استفاده از سولاریوم جرم است و این کار مجوز قانونی ندارد، در بعضی از آرایشگاهها و سالنهای زیبایی از این روش برای تغییر رنگ بدن افراد استفاده میشود.
خانمی دیگر که مایل نیست نامش درج شود، میگوید: با توجه به سفرهایی که به کشورهای اروپایی داشته ام، میدانم استفاده از سولاریوم در خیلی از کشورهای اروپایی ممنوع است؛ زیرا آسیب زیادی به پوست میرساند، ولی در برخی سالنهای زیبایی مشهد به راحتی این خدمات ارائه میشود و مثلا در یک سالن زیبایی، خانمی را میشناسم که یک اتاق اجاره کرده است و با استفاده از دستگاه سولاریوم به خانمها خدمات غیرمجاز ارائه میدهد.
حتی افراد ارائه کننده این گونه خدمات، به فاصله زمانی بین جلسات بی تفاوت هستند و خودشان پیشنهاد میدهند خدمات را در فاصله کم و به قولی، ۲ جلسه پشت سر هم ارائه بدهند. در حالی که بین هر جلسه سولار باید ۳ روز و حداقل یک روز فاصله باشد، افراد در یک ربع، ۲ بار پشت هم نوبت میگیرند. نکته جالب هم این است که بیشتر کسانی که خدمات میگیرند، میدانند این روش خدمات گیری برای پوستشان آسیب ایجاد میکند، اما باز هم آن را انجام میدهند.
حضور برخی آرایشگران در کلینیکهای زیبایی
این خانم میافزاید: متأسفانه در بعضی کلینیکهای پوست و مو نیز افراد متخصص فعالیت نمیکنند. چند خانم آرایشگر هستند که در نهایت دوره آموزشی گذرانده اند و تعدادی دستگاه هم برای لاغری موضعی و این گونه خدمات در کلینیکهای پوست و مو دارند. در این کلینیک ها، خانمهای آرایشگر از ماساژ تا تجویز انواع کِرمهای صورت و خدماتی مثل اپیلاسیون، آب درمانی و بخور صورت را انجام میدهند.
پزشکان پولکی، آرایشگران خوشبخت!
گلایه به نحوه برخورد برخی پزشکان، خانمهای علاقهمند را به سمت کلینیکها و سالنهای زیبایی کشانده است. سمیه، یکی دیگر از مراجعان به سالنهای زیبایی، نکته شاین توجهی را یادآوری میکند؛ «شاید فراگیری خدمات درمانی در آرایشگاهها به دلیل تمایل نداشتن مردم برای مراجعه به مطبهای پزشکان باشد. برخی دکترهای متخصص پوست و مو آن قدر پولکی و پر ادعا هستند که هیچ انگیزهای برای مراجعه به آنها نداریم.»
او آخرین مراجعه اش به یکی از متخصصان پوست و مو و برخورد نامناسبی را که با وی شده است، با مراجعهای که به سالن آرایش داشته است، مقایسه و بیان میکند: من بعد از حدود یک ساعت معطلی، وقتی وارد اتاق پزشک شدم، فقط ۳ دقیقه فرصت صحبت داشتم و وقتی به پزشک گفتم علت اصلی مراجعه من، ریزش موهایم بوده است، پزشک با عتاب پاسخ داد که «شما باید ویزیت دیگری بگیرید و در این باره صحبت کنید.»!
چنین برخوردهایی، بسیاری از کارهای مرتبط با پوست و مو را به سالنهای زیبایی کشانده است؛ زیرا خدمات با برخورد خوب و هزینههای کمتر انجام میشود.
فروش لوازم دست دوم آرایشی
در یکی از سالنهای زیبایی با لوازم آرایشی روی میز روبه رو میشویم. وقتی خانم آرایشگر میبیند توجهمان به ریملها و رُژ لبهای توی سبد جلب شده است، میگوید: عزیزم اینها فروشی است. یکی از نمونهها را برمی دارم و متوجه میشوم دست دوم و استفاده شده است. تعجب من را که میبیند، میگوید: اینها برند است. افرادی اینها را برای فروش میآورند که اهل مُد هستند.
به پیامدهای استفاده مجدد از این لوازم آرایش دست دوم فکر میکنم و او جملاتش را ادامه میدهد: ببین عزیزم از این مواد آرایشی زیاد استفاده نشده است؛ فقط آن چیزی که خریدار میخواسته نبوده. همین!
آرایش عروس با توجه به کارشناسی چهره داماد
کارمند یکی از سالنهای معروف زیبایی در مشهد که فقط خدمات عروس ارائه میکند، با آب و تاب از کارهایی که از دستشان برمی آید، تعریف میکند: ما برای عروس خانمها مشاوره داریم و با توجه به عکس داماد به آنها پیشنهاد میکنیم چه سبکی آرایش به آنها بیشتر میآید.
او به شعب مختلفی که در مشهد راه اندازی کرده اند اشاره و بیان میکند: در شعبه اصلی که سالنی با مساحت بیش از ۵۰۰ متر مربع است، پارکینگ اختصاصی برای ماشین عروس و داماد داریم و خیلی از عروس خانمها با توجه به لوکیشنهای خوبی که ما داریم، باغی را که برای عکاسی انتخاب کرده اند، کنسل میکنند و داخل سالن ما عکس میگیرند.
او توضیح میدهد: معمولا برای هر شعبه در روز ۳ نفر پذیرش داریم. البته محیط آن قدر خوب و مناسب و کارکنان نیز تعدادشان زیاد است که از پس پذیرشهای بیشتر از ۳ نفر هم برمی آیند، اما مدیریت ما از شلوغی خوشش نمیآید.
او با اشاره به اینکه قیمت بسته عروس، متناسب با خواسته عروس، از کمتر از ۲ میلیون تومان تا ۸ میلیون تومان است، میگوید: یک عروس داشتم هیچ خدماتی نمیخواست، فقط میخواست با محصول vip میکاپ و شینیون داشته باشد؛ قیمت پکیجش یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان شد، اما عروسی هم داشتم که خدمات را یکی یکی اضافه میکرد مثلا میخواست دیزاینر و شینیون کار همراه داشته باشد و قیمت پکیجش تا ۸ میلیون تومان هم رسید.
رئیس اتحادیه موجود نیست!
پس از آگاهی از خدمات غیرمتعارفی که در بعضی سالنهای زیبایی انجام میشود، با اتحادیه آرایشگران زنانه تماس میگیریم. فرد پشت خط ضمن پرهیز از معرفی خود، ارتباط تلفنی ما را با رئیس اتحادیه برقرار نمیکند و میگوید: تا زمانی که انتخابات برای تعیین رئیس جدید اتحادیه برگزار نشود، از انجام مصاحبه معذوریم.
در ادامه با امیری محتشم، مدیر روابط عمومی اتاق اصناف، تماس میگیریم و او میگوید: در حال حاضر مقرر شده است مسئولان این اتحادیه با خبرنگاران مصاحبه نکنند تا رئیس اتحادیه انتخاب شود و پس از انتخاب، رئیس اتحادیه موظف به پاسخ گویی به خبرنگاران است.
بررسی جامعه شناسانه ارائه خدمات غیرمتعارف در سالنهای زیبایی از زبان یک جامعه شناس
تضاد، هنجارهای نامعلوم و پول زیاد
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد ضمن انتقاد به ارائه این گونه خدمات، دلیل صرف چنین هزینههایی و رجوع به این سبکها را این طور توضیح میدهد: باید این موضوع را در بستر تحولات فرهنگی اجتماعی کلان جامعه بررسی کرد. ما در دورهای قرار داریم که سالها از زمان شروعش گذشته و اکنون به اوج خود رسیده است؛ دورهای که هنجارهای سنتی جامعه از بین رفته و هنجارهای جدید نیز هنوز جای آنها را نگرفته است؛ جامعه شناسان این شرایط را آنومیک مینامند.
دکتر مجید فولادیان با بیان اینکه «ما در شرایطی قرار داریم که هنجارمندی مشخص وجود ندارد»، ادامه میدهد: رواج این شیوه شاید به این دلیل است که اعضای همه خانوادهها و عموم مردم جامعه در حال حاضر به همان شبکههای اجتماعیای دسترسی دارند که مردم اروپا و آمریکا به آنها دسترسی دارند، همانند اینستاگرام و دیگر نرم افزارها. از این رو همان فرهنگها نیز اینجا ترویج میشود.
اما ساختهای اجتماعی کشور ما از جمله نظام پزشکی و.. به توسعه یافتگی آن کشورها نیست؛ بنابراین ما در فضاهایی قرار میگیریم که آدمها کارهایی میکنند که اساسا برعهده آنها نیست.
وی درباره امور نامتعارفی که در آرایشگاههای زنانه روی میدهد، نیز میگوید: مشخص نیست ریشه این سبک زندگی دقیقا از کجاست و متأسفانه با سرعت هم در حال گسترش است و بدتر از آن اینکه با منفعت مادی نیز همراه است؛ چه سالن آرایش باشد و چه مطب پزشکی؛ اگر پول در جایی باشد که هنجارهایش مشخص نباشد، آدمها به سمت آن میروند.
متقاضی این خدمات وجود دارد!
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد بیان میکند: وقتی برای این خدمات متقاضی وجود دارد، رو به گسترش بودن این قبیل موارد نیز توجیه دارد.
فولادیان میگوید: جامعهای داریم که از یک سمت در حوزه فرهنگی اجتماعی آن، شرایط آنومیک وجود دارد و از یک سمت در حوزه اقتصادی، نابرابری برقرار است. گروههایی هستند که به لحاظ اقتصادی در وضعیت بسیار خوبی به سر میبرند و درمقابل گروههایی به شدت وضعشان بد و فلاکت بار است؛ بنابراین بدیهی است گروههای مرفه که در اقلیت هستند، ندانند چطور منابعشان را خرج کنند و برای مثال به آرایشگاههای هشت میلیونی بروند.
زمانی که الگویی برای هزینه کرد پول وجود نداشته باشد، هر کسی میتواند این الگو را تعریف کند و از کنار آن پول به دست بیاورد. یعنی شرایط اجتماعی ما زمینه بروز چنین خدمات غیر متعارفی را فراهم میکند.
وی درباره راهکار این مسئله نیز چنین بیان میکند: راهکار فقط پشت کردن به این کارها و افراد ارائه کننده نیست، بلکه تا وقتی یک جامعه کاملا نابرابر داشته باشیم و هنجارها در حوزه فرهنگی اجتماعی در آن تثبیت نشده باشد، باید انتظار چنین پدیدههایی را داشته باشیم.
راهکار اصلاحی نیز حذف نابرابری است. فولادیان میگوید: وقتی نمادهای فخر فروشی مثل طبقه مادی، خودرو یا برندها وجود دارد، طبیعی است که ارائه خدمات نامتعارف در سالنهای زیبایی نیز در جامعه رو به رشد خواهد بود.
وی بیان میکند: تمام حوزهها و شوراهای سیاست گذار در جامعه ما میتوانند متولی تغییر باشند، اما متأسفانه هیچ کس مسئولیت این کارها را مگر به طریق ارعاب و سرکوب کننده اش به عهده نمیگیرد.