الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ سی و پنجمین جشنواره بین المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان اکنون در حال برگزاری است. از بین ۵۱ فیلم متقاضی شرکت در بخش مسابقه بلند داستانی در این جشنواره چهارده اثر انتخاب شده اند که از این میان خراسان رضوی سه فیلم را به خود اختصاص داده است؛ اتفاقی کم نظیر که نشان دهنده ظرفیت بالای مشهد در تولید فیلم‌های سینمایی کودک و نوجوان به ویژه در زمینه انیمیشن است. چنان که از سه نماینده خراسان رضوی در این جشنواره یعنی «ایلیا، در جست وجوی قهرمان»، «سفر به تاریکی» و «مسافری از گانورا» سه فیلم به صورت انیمیشن و یک فیلم ترکیبی از فیلم و انیمیشن است. در گزارش زیر با عوامل این سه فیلم گفتگو کرد ه ایم.
فیلم سینمایی «ایلیا، جست وجوی قهرمان» داستان پسربچه ده ساله‌ای به نام آرش است که یکی از چهار گیمر برتر جهان است. آرش وارد یک بازی می‌شود که از سوی والدینش از آن نهی شده است و حول این ماجرا چالش‌هایی شکل می‌گیرد. سیدعلی موسوی نژاد، تهیه کننده و کارگردان این فیلم، به شهرآرا می‌گوید: روال معمول در دنیا این است که وقتی بازی جدیدی ساخته می‌شود، افتتاحیه‌ای برگزار و از گیمر‌های بزرگ دعوت می‌کنند که به صورت زنده در فضای مجازی، آن را بازی و استریم کنند. این یک رویداد مرسوم است که ما آن را به صورت اغراق آمیزتر در فیلممان داریم. ایده این فیلم به سال ۹۵ برمی گردد. ابتدا قرار بود با تکنیک فول انیمیشن ساخته شود، اما رفته رفته تغییراتی پیش آمد و باعث شد تکنیک را تغییر دهیم و ترکیبی از فیلم و انیمیشن کار کنیم.
وی افزود: تولید این فیلم حدود دو سال و نیم زمان برد؛ حدود شش ماه برای بخش فیلم و دو سال برای بخش انیمیشن. در شهر‌های قم، تهران، کاشمر و مشهد فیلم برداری داشتیم. بخش انیمیشن توسط دو تیم مستقر در شهر‌های کاشمر و قم که به صورت هم زمان کار می‌کردند تهیه شده است. تولید فیلم به تازگی پایان یافته است.
او می‌گوید: سریال و آثار کوتاه زیادی کار کردم، ولی این اولین فیلم سینمایی من است. متأسفانه در کار اول خیلی نمی‌توان اسپانسر گرفت. با نهاد‌های مختلفی صحبت کردیم، ولی نتوانستیم نظرشان را جلب کنیم و این کار به طور کامل توسط بخش خصوصی پشتیبانی شده و به تولید رسیده است.
این هنرمند با تأکید بر لزوم حمایت از فیلم اولی‌های سینما به ویژه در سینمای کودک و نوجوان می‌گوید: در تولید فیلم حرفه ای، چرخه اقتصادی مبتنی بر فروش بلیت باید شکل بگیرد. اما معمولا دو گروه در این زمینه به مشکل برمی خورند؛ یک دسته کار اولی‌هایی هستند که هنوز نتوانسته اند اعتماد سازمان و نهاد‌هایی را (که متناسب با مأموریت‌های فرهنگی خود می‌توانند از این فیلم‌ها حمایت کنند) جلب کنند. ولی متأسفانه از فیلم ما هیچ حمایتی نشد. هنرمندان دیگری که در چرخه اقتصادی سینما دچار مشکل شده اند آن‌هایی هستند که فیلم هایشان فروش نکرده است و باید در نوع تولیدشان تجدیدنظر کنند.
موسوی نژاد با بیان اینکه انیمیشن مشهد حرفهای زیادی برای گفتن در سینما دارد، می‌افزاید: سینما بازاری است که می‌تواند خیلی خوب جواب بدهد، اما اگر عنصر جذابیت را درست نشناسیم، نمی‌توانیم در آن موفق باشیم. ما مشهدی‌ها اگر بخواهیم فیلمی بسازیم که بومی نباشد، یکی از مشکلاتمان کار با بازیگرانی است که لهجه کنترل نشده دارند. لهجه بسیار خوب است، ولی باید کنترل شود. من خیلی از بازیگران خوب را به دلیل لهجه از فیلمم کنار گذاشته ام و این واقعا حیف است.
اما اگر از فیلم‌هایی با محتوای محلی حمایت شود، دیگر احتیاجی نیست برای لهجه فیلتر بگذاریم و می‌توانیم از پتانسیل‌های آن‌ها استفاده کنیم. این مشکل نه تنها در مشهد که در همه شهر‌ها وجود دارد؛ چون متأسفانه در سینمای کشور لهجه تهرانی دیکته شده است. بیشتر فیلم ساز‌ها سراغ بازیگرانی می‌روند که لهجه دیگری به غیراز تهرانی نداشته باشند، مگر در موارد خاص. این باعث می‌شود هنرمندان شهرستانی دیده نشوند.
او با اشاره به حضور سه فیلم مشهدی در این جشنواره می‌گوید: کار‌های دیگر دوستان خراسانی را ندیدم که بتوانم قضاوتی درباره آن‌ها داشته باشم، اما باتوجه به شناختی که از تیم‌های آن‌ها دارم باید کار‌های بسیار خوبی باشند. کار‌های بسیار باکیفیتی در این جشنواره وجود دارد که بعضی حتی در عرصه بین المللی بسیار خوب دیده شده و رتبه آورده اند. در این جشنواره رقابت جالبی بین آثار باکیفیت که از بازیگران حرفهای استفاده کرده اند و کار‌هایی که توسط بچه‌های جوان و تازه نفس تولید شده اند وجود دارد. امیدوارم با عنایت امام رضا (ع) بچه‌های خراسان بدرخشند.
تهیه کننده و کارگردان انیمیشن سینمایی «ایلیا، جست وجوی قهرمان» با تأکید بر اینکه در عرصه تولید فیلم‌های کودک که بتوانند کودکان را به سینما بیاورند خیلی در سینما کمبود داریم، می‌گوید: شاید در سال دو اثر خوب کودک و نوجوان داشته باشیم، درحالی که باید هر ماه دست کم یک فیلم کودک روی پرده داشته باشیم.
او درباره زمان اکران فیلم می‌گوید: اگر فرایند گرفتن مجوز اکران تسهیل شود، امیدوارم بتوانیم اواخر پاییز و اوایل زمستان فیلم را اکران کنیم که تا پیش از عید نوروز که هم زمان با ماه رمضان است، فیلم فرصت فروش و بازگشت سرمایه را داشته باشد.
انیمیشن سینمایی «مسافری از گانورا»، دیگر نماینده خراسان رضوی در بخش رقابتی سی و پنجمین جشنواره بین المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان، درباره یک موجود فضایی است که به سیاره زمین می‌آید و با کمک یک پسر معلول به دنبال فرمانروای سرزمین خودش که در زمین گم شده است می‌گردد تا بتواند با کمک او صلح را به سیاره خود برگرداند.
سید احمد علمدار، کارگردان این فیلم، به شهرآرا می‌گوید: فیلم از یک داستان واقعی گرفته شده است. یک پسر معلول متوجه می‌شود زمانی که مادرش او را باردار بوده دچار حادثه‌ای شده و در نتیجه بچه معلول به دنیا آمده است. در داستان واقعی وقتی پسر این را متوجه می‌شود تا چندین سال با مادرش صحبت نمی‌کند، ولی ما این داستان را در فیلم به صورتی متفاوت آورده ایم. تولید این فیلم حدود سه تا چهار سال زمان برد. ما با هزینه شخصی شروع کردیم، ولی در ادامه توانستیم از تهران سرمایه گذار جذب کنیم.
این هنرمند درباره وضعیت سینمای کودک و نوجوان در مشهد می‌گوید: باید کمی به عقب برگردیم و ابتدا درباره تولید انیمیشن در مشهد صحبت کنیم. چون این‌ها دو مقوله کاملا متفاوت هستند. در مورد تولید انیمیشن در مشهد اتفاقات خوبی افتاده است. شرکت‌های تولیدی زیادی در این زمینه در مشهد فعالیت می‌کنند و می‌توان با قدرت گفت مشهد یک قطب انیمیشن سازی خیلی خوب در ایران است، چنان که در این جشنواره هم می‌بینیم چند اثر پویانمایی از خراسان رضوی و مشهد در آن حضور دارند.
بااین حال سینمای کودک و نوجوان در مشهد هنوز به جایی که باید نرسیده است. دلیل آن هم دو موضوع کلی است؛ اول سرمایه گذاری و دوم تولید. تا سرمایه گذاری شکل نگیرد، تولید همچنان لنگ می‌زند. تیم ما هم به دلیل فشار‌های اقتصادی چند سال گذشته و تورم‌های سرسام آور درگیر چنین موضوعی بود. ما با یک قرارداد و نرخ مشخص پروژه را شروع کردیم. اما در ادامه دردسر‌های زیادی را متحمل شدیم. به دلیل کمبود بودجه بسیاری از نیرو‌ها از این رشته بیرون آمده و مهاجرت کرده اند. این مسئله امنیت سرمایه گذاری در انیمیشن را دستخوش تغییر قرار داده است.
او ادامه می‌دهد: مشهد ظرفیت خیلی خوبی برای رشد و پیشرفت دارد، به ویژه که در تولید انیمیشن پیشرو است و استقبال زیادی برای کار در این حوزه می‌شود. متقاضی کار برای این رشته خیلی زیاد است و امیدوارم شرایط بازار کار گسترده‌تر شود و با جذب سرمایه نیرو‌های مستعد دلگرم شوند. گیشه‌های انیمیشن در سینما خیلی پررونق‌تر شده اند. اکنون شاهد فروش خوب انیمیشن «بچه زرنگ» هستیم. سال قبل هم دو انیمیشن دیگر خوب فروختند که نشان دهنده استقبال عموم جامعه از فیلم‌های کودک و نوجوان است. امیدواریم شاهد رشد بیشتر تولیدات انیمیشن در مشهد باشیم.
او با ابراز امیدواری از اینکه دست کم جایزه هیئت داوران نصیب کار‌های مشهدی بشود، می‌گوید: انیمیشن واقعا زحمت زیادی می‌برد و تولیدکنندگان آن فشار زیادی را تحمل می‌کنند. این هنر، صنعت گرانی است و زمان تولید آن خیلی طولانی است. ظرایف زیادی دارد و داوران هم باید به آن توجه ویژه‌ای کنند. به نظرم این خواسته زیادی نیست.
انیمیشن سینمایی «سفر به تاریکی»، سومین نماینده خراسان رضوی در سی و پنجمین جشنواره بین المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان، درباره پسربچه‌ای به نام عماد است که در خانواده‌ای زندگی می‌کند که پدرش خیلی امروزی و به دنبال کسب درآمد است، اما پدربزرگش همچنان در فرهنگ اجتماعی نسل گذشته به سر می‌برد. تقابل بین پدر و پدربزرگ برای عماد جالب است. عماد توسط ساعتی که پدربزرگش به او می‌دهد، به گذشته و به زمان کودکی پدربزرگ سفر می‌کند و در این سفر، فرهنگ، سبک زندگی و هنجار‌های نسل گذشته را لمس می‌کند.
به موازات این سفر واقعه مسجد گوهرشاد در فیلم به نمایش گذاشته می‌شود؛ برهه‌ای که حکومت برای نوع پوشش مردم تصمیم می‌گرفته و تلاش می‌کرده است ظاهر مردم را تغییر بدهد و فرنگی کند. در این سفر ذهنیت عماد از شغل خانوادگی شان که نمدمالی است، بهبود می‌یابد و متوجه می‌شود چیزی که پدربزرگ از آن دفاع می‌کند هویت است و قرار بوده است این هویت از بین برود.
علی بصیری، کارگردان این فیلم، در گفتگو با شهرآرا درباره ایده اصلی این فیلم می‌گوید: ما می‌خواستیم فرهنگ‌های گذشته را که نسل امروز به دلایل مختلف ممکن است تمایلی به بررسی آن‌ها نداشته باشد، در قالب یک ماجراجویی به مخاطب انتقال بدهیم. مسئله ما صرفا حجاب و پوشش نبود، بلکه می‌خواستیم بچه‌ها بدانند خیلی چیز‌ها را باید از گذشته دریافت کنند و از آسیب‌هایی که دیده اند تجربه کسب کنند تا بتوانند پله‌های ترقی را بالا بروند. در این میان قیام گوهرشاد چاشنی قدرتمندی بود که از نظر چیدمان روایت به ما خیلی کمک کرد.
او می‌افزاید: در این کار از تکنیک سه بعدی استفاده کردیم. از سال ۹۶ تحقیق و پژوهش را شروع کردیم که حدود دو سال زمان برد و بعد وارد فرایند تولید شدیم. لوکیشن‌ها را به عنوان یک شهر مجازی از مشهد قدیم در نرم افزار ساختیم. برای ما خیلی جالب بود که وقتی خودمان از کوچه پس کوچه‌هایی که ساخته بودیم رد می‌شدیم، دوست داشتیم همه جا دوربین گذاری کنیم، چون جلوه‌های ویژه خیلی قشنگی را به وجود آورده بود.
این لوکیشن‌ها یک ماکت مجازی کلی از حرم، بازار‌ها و کوچه پس کوچه‌های اطراف حرم در سال ۱۳۱۴ ساخته اند که شاید قابل استفاده در پروژه‌های دیگر هم باشد. کار برای ما چالش بزرگی داشت، چون تعداد نیرو‌های فعال در این زمینه در مشهد زیاد نیست، ولی همان‌ها که هستند حرفهای اند. تلاش داشتیم در مشهد کار را جمع کنیم، چون کار مشهدی است.
این هنرمند با اشاره به شرایط سخت تولید فیلم‌های کودک و نوجوان در مشهد می‌گوید: سینما از تئاتر می‌آید. وقتی در یک شهر تئاتر قدرتمندی نداشته باشیم، سینمای قدرتمندی هم نخواهیم داشت.
در مشهد فعالیت‌های زیادی می‌شود، ولی به دلایل مختلف مانند کمبود سالن نمایش و کمبود مدارس آموزش سینما، انیمیشن و تئاتر همیشه چالش مهاجرت استعداد‌ها به تهران وجود داشته است. از سویی تولید انیمیشن فرایند سختی است. مسائلی مانند کمبود زمان و بودجه برای انجام کار‌های حرفه ای، کمبود نیروی متخصص تولید محتوای متنی، نبود مخاطب شناسی و وارد شدن نظرات و ایدئولوژی سفارش دهندگان به کار باعث می‌شود روند تکامل کار درست شکل نگیرد.
بصیری با اشاره به اینکه جشنواره بین المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان یکی از معتبرترین جشنواره‌های ایران است می‌گوید: بخش بین الملل آن فضایی را ایجاد می‌کند که هنرمندان با تولیدکنندگان خارجی ارتباط برقرار کنند. این مسئله باعث می‌شود سطح کیفی بالا باشد و از این نظر موازی با جشنواره دوسالانه بین المللی پویانمایی تهران است. اینکه این جشنواره در اصفهان برگزار می‌شود نیز از نظر تمرکززدایی خیلی اهمیت دارد و اتفاق خیلی خوبی است.
حضور سه فیلم از خراسان رضوی در این جشنواره نشان می‌دهد مشهد پتانسیل بالایی در تولید انیمیشن دارد. طی سال‌ها فعالیت در مشهد کیفیت بالای کار بچه‌های مشهد را لمس کرده ام. مشکلی که وجود دارد این است که منسجم با هم فعالیت نمی‌کنند. همچنین بسیاری از نیرو‌ها به خاطر شرایط اقتصادی به تهران یا خارج از کشور مهاجرت کرده اند و جایگزین کردن آن‌ها خیلی سخت است.
او می‌افزاید: رتبه آوردن در جشنواره به اندازه دیده شدن مهم نیست. تولید فیلم در شهر‌هایی غیر از تهران و شرکت آن‌ها در جشنواره باعث می‌شود استعداد‌های شهرستان‌ها که فکر می‌کنند تا به تهران نروند، نمی‌توانند کار بزرگ انجام دهند، جرئت پیدا کنند که با همان امکاناتی که در شهر خود دارند وارد تولید شوند. چیزی که برای من اهمیت دارد این است که کار‌ها از جا‌های مختلف دیده شوند. من واقعا دوست دارم کار‌های خارجی را در بخش بین الملل یا کار‌های شهرستان‌ها را ببینم. این برای من خیلی بیشتر از اختتامیه اهمیت دارد.