آمنه مستقیمی | شهرآرانیوز؛ این روز‌ها علاوه‌بر اخبار تلخی که از جنایات رژیم صهیونیستی در فلسطین می‌شنویم، دردمند زلزله‌زدگان افغانستان و مصائبی که زلزله‌های نسبتا شدید برای مردم شریف و مظلوم این کشور درپی داشته است، نیز هستیم؛ البته این دردمندی تنها به ابراز همدردی محدود نشده و کمک‌های مردمی نیز برای آن‌ها جمع‌آوری شده است و درحال ارسال است؛ کمک‌هایی که تنها جنبه مادی ندارد، بلکه از پشتوانه‌های محکم دینی نیز برخوردار است و می‌تواند رهاوردی در سطح و اندازه تحقق آرمان امت واحده برای ما به‌همراه داشته باشد. در این‌باره با حجت‌الاسلام‌والمسلمین دکتر یحیی جهانگیری‌سهروردی، مبلغ بین‌الملل، استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و رئیس نمایندگی سازمان فرهنگ‌وارتباطات اسلامی در قم، گفتگو کرده‌ایم که در ادامه مرور می‌کنیم.
مواسات و همدلی به‌ویژه در سختی‌ها، از تأکید‌های دینی و از سنت‌های پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) است و در آموزه‌های آن حضرات، جایگاهی مهم دارد. این موضوع به قدری مهم است که رسول خدا (ص) آن را شرط مسلمانی دانسته و فرموده‌اند: «هرکه شب را به روز برساند و به امور مسلمانان اهتمام نداشته باشد، از آنان نیست».
ایشان در حدیثی دیگر فرموده‌اند: «هرکه صدای کمک‌خواهی مردی را بشنود که فریاد می‌زند مسلمانان به دادم برسید، ولی جوابش را ندهد و به او کمک نکند، مسلمان نیست». ایشان با همین دیدگاه و افق، حکومت اسلامی را در مدینه پایه نهادند و اگر نبود مواسات و همدلی انصار مدنی با مهاجران مکی، چه‌بسا آن اتفاقات مبارک صدر اسلام رخ نمی‌داد و جامعه نوپای اسلامی شکل نمی‌گرفت و تمدن اسلامی در تاریخ، ریشه نمی‌دوانید.
مواسات و همدلی در سیره کلامی معصومان، تجلی و مصادیق بسیار دارد. پیامبر اکرم (ص) در این‌باره می‌فرمایند: «مَثل مؤمنان در پیوند و دوستی و محبت و رحمت به هم (و اهمیت دادن به سرنوشت یکدیگر)، مَثل یک پیکر زنده است که اگر عضوی از آن به درد آید، سایر اجزای پیکر با آن، اظهار همدردی می‌کنند».
در کلام نورانی امام‌رضا (ع) نیز بر مواسات و همدلی تأکید ویژه شده است؛ چنان‌که فرموده‌اند: «آن که دیگران در زندگی او شریک باشند، بهترین زندگی و آن که دیگران در زندگی او شریک نباشند، بدترین زندگی را دارد». حضرت ثامن‌الحجج (ع) همچنین درباره آثار مواسات می‌فرمایند: «انسان سخاوتمند به خدا نزدیک است، به بهشت نزدیک است، به مردم نزدیک است و از آتش دوزخ دور است و انسان بخیل از بهشت دور است، از مردم دور است و به دوزخ نزدیک».
هم‌زبانی، هم‌کیشی و همسایگی با ملت شریف افغانستان، وظیفه ما را در رسیدگی به زلزله‌زدگان این کشور سنگین‌تر می‌کند. باید توجه کنیم که مردم مظلوم افغانستان گاه در سختی‌ها دوشادوش ما بوده‌اند، چنان‌که در جنگ تحمیلی همپای ما شهید دادند و کنار مردم ایران ایستادند. این‌ها باعث می‌شود در این کمک علاوه‌بر وظیفه شرعی، وظیفه ملی هم داشته باشیم.
افزون‌بر تصریح مفاهیم دینی بر کمک به آن‌هایی که به سختی‌ها و بلایا دچار شده‌اند، خدمات ندادن حاکمیت محلی و نیز بی‌توجهی دیگر کشور‌ها به شرایط بحرانی زلزله‌زدگان افغانستانی و کمک‌رسانی به آن‌ها، وظیفه ما را سنگین‌تر می‌کند؛ چون همان‌طور که گفتیم، در اسلام، کمک به مستضعفان، مرز، نژاد و مذهب نمی‌شناسد، لذا مردم ایران اسلامی هرجا ستمدیده و مظلومی هست، ورود می‌کنند که وضعیت کنونی زلزله‌زدگان افغانستانی هم از مصادیق این کمک و مواسات است؛ به‌ویژه آنکه افغانستان همسایه ماست و همان‌طور که بیان کردیم، رسیدگی به حال همسایگان، وظیفه شرعی ما محسوب می‌شود.
باتوجه‌به آنکه ائمه (ع) سخن و توصیه‌ای بی دلیل و بدون منفعت برای امت مطرح نکرده‌اند، درمی‌یابیم که این توصیه‌ها و تأکید بر همدلی، علاوه‌بر مظلومان و مستضعفان، برای عاملان این عمل پسندیده نیز برکات بسیار به‌همراه دارد؛ چنان‌که برپایه روایات و سخنان اهل‌بیت (ع)، مواسات و همدلی در ابعاد مادی و معنوی، موجب بقاى محبت و پیوند برادرى، برکت یافتن مال و افزایش روزى مى‌شود و می‌توان اصلی‌ترین رهاورد مادی این عمل را از بین رفتن فقر دانست؛ چنان‌که حضرت باقرالعلوم (ع) فرمودند:
«اگر یاریگرى مى‌کردید، نیازمند نمى‌شدید». علاوه‌بر این، مواسات و دستگیری از محرومان و نیازمندان، آثار معنوی نیز دارد؛ چنان‌که شرایط تحقق دعا را فراهم می‌کند. به فرموده امام‌صادق (ع)، مواسات انسان را مخاطب این آیات شریفه می‌کند: «یَـأَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَـئنَّه * ارْجِعِى إِلَى رَبِّکِ رَاضِیَِه مَّرْضِیَّه * فَادْخُلِى فِى عِبَـدِى * وَ ادْخُلِى جَنَّتِى؛ اى نفْس آرام‌یافته! خشنود و خداپسند به‌سوى پروردگارت بازگرد و درمیان بندگان من درآى و در بهشت من داخل شو» (فجر، ۲۷ـ۳۰).
همان‌طور که برخورداری از روحیه مواسات و اجرا کردن آن در عمل برکات دارد، پرهیز و بی‌توجهی به آن نیز عواقب سوئی را دامنگیر ما و جامعه می‌کند؛ آیه ۳۴ از سوره مبارکه توبه به یکی از این آثار سوء اشاره می‌کند و می‌فرماید: «.. الَّذینَ یکنِزُونَ الذَّهَبَ وَ الْفِضَّه وَ لا ینْفِقُونَها فی سَبیلِ ا... فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلیمٍ...؛ کسانی که طلا و نقره را گنجینه و ذخیره می‌کنند و در راه خدا انفاق نمی‌کنند، آن‌ها را به عذابی دردناک بشارت ده».
توصیه به مواسات و همدلی در آموزه‌های دینی، وقتی به همسایگان می‌رسیم، عمق و گستره بیشتری می‌یابد؛ چنان‌که قرآن کریم در آیه ۳۶ سوره مبارک نسا می‌فرماید: «وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ الْجُنُبِ؛ و به همسایه نزدیک و به همسایه دور احسان کن». همچنین آموزه‌های دینی مکتب ما بی‌توجهی به حال همسایگان را نکوهش می‌کنند. رفت‌وآمد، رسیدگی، احوال‌پرسی، یاری، عیادت، انفاق و صدقه و رفع نیاز و همدردی، جزو وظایفی است که دین برای ادای حق همسایگی برمی‌شمارد. امام‌باقر (ع) می‌فرمایند: «از نشانه‌های پیروان ما، رسیدگی به همسایگان نیازمند و تهیدست و بدهکاران و یتیمان است».
نکته مهم آن است که در دین ما، مواسات و همدلی مرز نمی‌شناسد، چنان‌که در مکتب اهل‌بیت (ع) نیز هرگز دیده نشده است نیازمند و آسیب‌دیده‌ای به‌دلیل تفاوت‌های قومی و نژادی و مذهبی رها شود، بلکه عکس این مسئله صادق است، چنان‌که در احکام دینی تصریح شده است در هنگام کمک به فقرا، از مذهب و دین آن‌ها نپرسید.
امروز هم که با مسئله افغانستان و زلزله‌زدگان مسلمان این کشور مواجه هستیم، باید بدانیم که ما علاوه‌بر هم‌کیش بودن، با آن‌ها هم‌زبان و همسایه نیز هستیم که این اشتراکات، به مواسات و همدلی در حق آنان ضرورت بیشتری می‌بخشد؛ به‌ویژه آنکه عمل به سیره معصومان نیز است، همان‌طور که حضرت زهرای مرضیه (س) در دعا‌های شبانه خود، ابتدا همسایگان و سپس خود و خانواده‌شان را در نظر داشتند و امیرمؤمنان (ع) می‌فرمودند: «از [نشانه‌های]نیکو همسایه‌داری کردن، دلجویی [از]همسایه است»، بنابراین ما نیز امروز وظیفه داریم از همسایگان افغانستانی خود در این اوضاع بحرانی و زلزله، تفقد و دلجویی کنیم.
متأسفانه ما معمولا تحقق آرمان‌ها را در جایی دنبال می‌کنیم که زمینه، فراهم و مهیاست؛ برای مثال وقتی همه‌چیز خوب و آرام است، از امت واحده دم می‌زنیم، درحالی‌که امت واحده باید در هنگام مشکلات و بحران‌ها محقق شود. به‌عبارت دیگر، امت واحده باید در کف میدان و کمپ‌های کمک به زلزله‌زدگان افغانستانی محقق شود، نه صرفا در همایش‌ها، کتاب‌ها و مقالات و کنگره‌ها.
وقتی مردم مظلوم افغانستان حمایت و همراهی مردم ایران را درکنار خود ببینند، نشانه جدی این امت واحده را درک می‌کنند.
همان‌طور که گفتیم، متأسفانه ما معمولا در کنفرانس‌ها و مقالات درپی تحقق امت واحده هستیم، درحالی‌که این کار به ساحت عمل نیاز دارد؛ زلزله و امثال آن اگرچه بلایای طبیعی است، می‌توانیم به دیده فرصت هم به آن‌ها بنگریم و بهره ببریم تا ثابت کنیم که آرمان‌ها و دغدغه‌های ما از جنس امتی است، نه درون‌مرزی و داخلی. این‌چنین است که دشمنان هرچه برای تفرقه تلاش کنند، به بن‌بست می‌رسند.
کمک به مردم افغانستان فقط دستگیری از آن‌هایی که در زلزله آسیب دیده‌اند، نیست، بلکه کمک به میلیون‌ها افغانستانی پراکنده در سراسر دنیاست. افغانستانی‌ها، مؤمن‌ترین، متعهدترین و پرکارترین نیروی انسانی در دنیا شناخته می‌شوند. آن‌ها اگرچه در سراسر دنیا اعم از آمریکا، اروپا و آسیا پراکنده‌اند، دربرابر سرزمین و مردم خود تعهد و دغدغه دارند و لذا وقتی همدلی دیگران با خود را می‌بینند، بی‌تردید این محبت را بی‌پاسخ نمی‌گذارند. این‌چنین است که در سایه احسان و مواسات در حق این همسایگان شریف و شرقی کشور، می‌توانیم آرمان وحدت را از قاب رؤیا بیرون بیاوریم و به آن رنگ واقعیت بزنیم. چرا که کمک به زلزله‌زدگان وظیفه شرعی همه مردم است.