چه زمانی مقابله‌به‌مثل اشتباه است؟

یکی از موضوعاتی که بسیاری از اوقات در فضا‌های اجتماعی و در ارتباط با دیگران مطرح می‌شود، موضوع مقابله‌به‌مثل است. بسیاری از افراد معتقدند در هر موضوعی باید مقابله‌به‌مثل کرد، اما اسلام و معارف اسلامی، بسیاری از اوقات با آن‌ها مخالف است.

توضیح کلی و روشن آن است که ما دینی داریم که دستورات مشخصی دارد. همچنین بزرگان دینی و اهل‌بیت ما روش مشخص و رفتاری دارند که ما خودمان را ملزم به پیروی از ایشان می‌دانیم.

با این توضیح، روشن است که نمی‌توانیم درباره هر رفتاری که از کسی در برابر ما سر زد، مقابله‌به‌مثل کرده، مثل آن را تکرار کنیم.

به‌طورکلی از جنبه و باب علم اخلاق، بر هیچ مسلمانی جایز نیست که بدی را با بدی پاسخ دهد؛ چون بر مسلمان جایز نیست شیوه بدکاری دیگران را پیش بگیرد و خود و روش دینی خودش را بدنام کند.

مثلا درمقابل فردی که به ما ظلمی کرده است، بر ما جایز نیست به او و خانواده‌اش ظلم کنیم.

در موضوع فحاشی و اینکه کسی به ما بی‌ادبی می‌کند، نیز بر ما جایز نیست ما هم مسیر توهین کردن به آن مخاطب را پیش بگیریم و با او مقابله‌به‌مثل کنیم.

در احادیث اهل‌بیت (ع) آمده است اگر فردی به تو گفت یکی بگویی ده تا می‌شنوی، تو بگو ده تا بگویی، یکی هم نخواهی شنید! اصولا در شأن یک مسلمان نیست که به‌دنبال تکرار اشتباهات دیگران باشد.

در شرح نهج‌البلاغه آمده است در ماجرای جنگ صفین که معاویه آب را بر علی (ع) و یاران او بست، على (ع) و یارانش، بعد از آنکه دیدند آب بر رویشان بسته شده است، از معاویه و یارانش خواستند آب را به رویشان بگشایند، ولی آنان گفتند: «به خدا سوگند، قطره‌اى آب به شما نخواهیم داد تا تشنه‌لب بمیرید».

آن‌گاه امام‌على (ع)، مالک‌اشتر را با سپاهى به یارى اشعث و شبث، گسیل داشت و هر دو سپاه با هم جنگیدند تااینکه آب به دست یاران امام‌على (ع) افتاد.

ابن‌اثیر در کتاب «کامل‌فى‌تاریخ» می‌نویسد: «سپاه على (ع) با سپاه شام جنگیدند تااینکه آب در دست یاران على (ع) افتاد.

آن‌گاه یاران علی (ع) گفتند: به خدا سوگند دیگر به شامیان آب نمى‌دهیم، ولی على (ع) برای یارانش پیک فرستاد و فرمود: «به قدر حاجت از آن آب برگیرید و اجازه دهید که شامیان هم از آب برگیرند؛ همانا آنان پیش از این ستم کردند، بر شما جایز نیست که این ستم را تکرار کنید»».

به‌طورکلی موضوع اخلاق جنگ در اسلام به ما اجازه نمی‌دهد کار‌ها و اشتباهات خلاف منطق و اخلاق را که دشمن ما انجام می‌دهد، به بهانه مقابله‌به‌مثل تکرار کنیم؛ مثلا کسی در جنگ حق ندارد غیرنظامیان و کودکان را مشمول آزار و صدمه قرار بدهد؛ هرچند طرف مقابل این کار را انجام داده باشد.

به امید روزی که همه ما آراسته به گوهر اخلاق شویم و بتوانیم در ارتباط با دیگران، بدی‌ها را با خوبی پاسخ بدهیم و پیروان راستینی برای اهل‌بیت (ع) باشیم.