جاودانی | شهرآرانیوز اقلیم خشک و نیمه خشک خراسان رضوی در ۱۹سال گذشته فقط حدود دو سال بارندگی نسبتا خوب را در کارنامه اقلیمی خود ثبت کرده است و امسال نیز بار دیگر این استان وارد بحران شدید خشک سالی شده که عواقبش به شدت تهدیدکننده به نظر می‌رسد.
کاهش تولید در تمامی بخش‌ها از جمله زراعی، باغی و دام و طیور در این استان، نخستین آثار و پیامد‌های ناشی از خشک سالی است که در کنار دیگر مشکلات از جمله تورم، افزایش هزینه‌های تولید و کارگری، رشد فزاینده بهای نهاده‌های دامی و کشاورزی سبب زخمی شدن پیکر خسته کشاورزی خراسان رضوی شده است. این شرایط در حالی رقم می‌خورد که خسارت سرمای بی سابقه دی ماه گذشته، شوک و ضربه مهلکی بر پیکر کشاورزی اعم از بخش‌های زراعی، باغی و دامی استان وارد آورد و ثبت قطعی ۸ هزار و ۲۵۰میلیارد تومان خسارت را برای فعالان این بخش رقم زد.
هم اکنون از مجموع ۳۷دشت خراسان رضوی، نیمی در شرایط ممنوعه بحرانی قرار دارند و وجود چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی رویه از منابع آب‌های زیرزمینی، مهم‌ترین علت بحرانی شدن وضعیت دشت‌های استان بیان شده، حال آنکه بخش کشاورزی این استان هم اکنون تنها منبع تأمین معیشت افزون بر نیمی از جمعیت یک میلیون و ۷۰۰هزار نفری روستایی این خطه است.
سالانه یک میلیون و ۲۰۰هزار هکتار زمین در این استان زیرکشت ۸۳نوع محصول می‌رود و در این عرصه ۳۶۳هزار بهره بردار در بخش کشاورزی فعالیت دارند. خراسان رضوی با گستره ۱۱۸هزار و ۸۵۱کیلومتر مربع، معادل ۷ درصد مساحت مجموع کشور را دارد و دارای ۳۴شهرستان، ۸۱شهر، ۷۹بخش، ۱۷۵دهستان و ۳ هزار و ۲۸۱روستاست.
رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در گفتگو با شهرآرا دراین باره گفت: خسارت ناشی از خشک سالی در این استان طی سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ معادل ۲۲هزارو ۵۰۰میلیارد تومان در زیربخش کشاورزی، عشایری و منابع طبیعی بوده است.
سیدمحسن شالفروشان با بیان اینکه طبق اعلام سازمان هواشناسی کشور، خراسان رضوی بیشترین میزان کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری را در بین ۳۱استان کشور در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ تجربه کرده است، اظهار کرد: این بدان معناست که مجموع میزان بارش رخ داده در استان طی سال زراعی گذشته ۹۵.۳میلی متر بوده است که نسبت به دوره بلندمدت آماری که ۱۹۹.۳میلی متر است، معادل ۵۲درصد کاهش دارد.
وی ادامه داد: این ارقام نشان از وقوع کم بارشی دارد که رتبه‌های بعدی کم بارشی در کشور پس از خراسان رضوی نیز متعلق به استان‌های سمنان، قزوین، سیستان و بلوچستان و تهران بوده است.
شالفروشان اظهار کرد: در خراسان رضوی منفی ۵۲.۲درصد کاهش بارندگی نسبت به دوره آماری داشته ایم، درحالی که این رقم در کشور منفی ۱۸.۸درصد بوده است که به این معناست که خراسان رضوی ۲.۸برابر میانگین استان‌های دیگر کم بارشی را تجربه کرده است.
وی با بیان اینکه درکنار شاخص کم بارشی، شاخص دیگری به نام اس پی‌ای آی (SPEI) داریم که در این شاخص درصد مساحت تحت تأثیر خشک سالی مناطق کشور نشان داده می‌شود، افزود: به زبانی دیگر این شاخص مشخص می‌کند که چه میزان مساحت استان تحت تأثیر درجات مختلف خشک سالی است.
رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات کشاورزی خراسان رضوی بیان کرد: طبق این شاخص در سال زراعی گذشته (۱۴۰۲-۱۴۰۱) معادل ۹۹.۲درصد از مساحت استان تحت تأثیر درجاتی از خشک سالی از درجه خفیف، متوسط، شدید و بسیارشدید بوده است.
وی ادامه داد: از این میزان درجه خشک سالی بسیار شدید در ۹۴درصد مساحت خراسان رضوی رخ داده، بنابراین خراسان رضوی به شکل بی سابقه‌ای تحت تأثیر خشک سالی بوده است.
این مسئول در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به برآورد‌های انجام شده حوزه‌های تخصصی زیرمجموعه بخش کشاورزی گفت: در بخش کشاورزی استان با احتساب بخش‌های عشایری و منابع طبیعی مشخص شد که میزان برآورد ریالی خسارت ناشی از خشک سالی در استان معادل ۲۲هزار و ۵۰۰میلیارد تومان بوده است.
وی بیان کرد: خسارت خشک سالی به تفکیک در زیربخش زراعی ۵هزارو ۴۰۰میلیاردتومان، در حوزه باغی ۷ هزار و ۵۴۰میلیارد تومان، در حوزه دام و طیور ۴ هزار و ۶۱۰میلیارد تومان، در حوزه آب و خاک و زیربنایی ۴۳۷میلیارد تومان و در حوزه شیلات و آبزیان ۱۷۰میلیارد تومان بوده است.
وی اظهار کرد: به این ترتیب مجموع خسارت وارده ناشی ازخشک سالی به زیربخش‌های کشاورزی استان معادل حدود ۱۸هزارو ۱۵۷میلیارد تومان طی سال زراعی گذشته بوده است.
رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات کشاورزی استان افزود: علاوه براین در حوزه مناطق عشایری ۳ هزار و ۳۵۰میلیارد تومان و هزار میلیارد تومان هم در حوزه منابع طبیعی خسارت خشک سالی ثبت شده است. به این ترتیب مجموع خسارت‌های وارده به بخش کشاورزی استان از محل وقوع پدیده خشک سالی به میزان حدود ۲۲هزار و ۵۰۰میلیارد تومان برآورد شده است.
شالفروشان در توضیح بیشتر پیامد‌های خشک سالی در هر بخش گفت: وقوع خشک سالی در بخش زراعی افت ۳۰درصدی عملکرد در محصولات زراعی آبی و افت ۸۵درصدی عملکرد در محصولات زراعی دیم را در سطح ۳۷۰هزار هکتار محصولات پاییزه رقم زد.
وی ادامه داد: در حوزه باغی افت عملکرد در واحد سطح بین ۱۵ تا ۳۰درصد حدود ۱۸۶هزارهکتار باغات استان بود.
وی اظهار کرد: عمدتا محصولات پاییزه آسیب شدیدی از خشک سالی دیده اند که بیشتر محصولاتی مانند گندم، جو و کلزا را شامل می‌شود و در محصولات باغی نیز عمده محصول آسیب دیده در سطح ۹۰هزارهکتار، محصول زعفران بوده است.
وی با بیان اینکه در حوزه دام و طیور افت عملکرد و خسارت‌ها ناشی از کمبود علوفه و آب، ضعف تغذیه‌ای دام و طیور، ضعف مراتع، کاهش باروری و کاهش مقاومت به بیماری‌ها و افزایش تلفات بوده است، افزود: خشک سالی در حوزه آب وخاک باعث کاهش ۱۰ تا ۵۰درصدی دبی قنوات استان شده و تأثیر منفی بر روی هزار و ۷۵۰رشته قنات استان گذاشته است.
وی با بیان اینکه در حوزه شیلات و آبزیان آسیب وارده افت تولید در مزارعی بوده است که از محل آب‌های رودخانه، قنات، چشمه و سد‌ها تغذیه می‌شدند، اظهار کرد: خسارت‌ها در حوزه عشایری شامل خسارت وارده به اراضی زراعی و مراتعی است که در اختیار عشایر است و نیز خسارت به منابع آبی می‌باشد. رئیس اداره مدیریت بحران و کاهش مخاطرات کشاورزی استان اظهار کرد: خسارت‌ها در حوزه منابع طبیعی شامل افت تولید علوفه در مراتع استان و نیز خسارت وارده به پروژه‌های عملیات احیایی و بیابان زدایی بوده است.