مهم‌ترین مسئله‌ای که قانون برنامه و بودجه سال آینده را تحت‌تأثیر خود قرار داده، کاهش درآمد‌های نفتی است. این موضوع باعث شده است که دولت دست به تغییراتی در درآمد‌های خود بزند.
مسعود سلطانی - بودجه ۹۹ هنوز در حال بررسی است و روز گذشته آخرین جلسه کمیسیون تلفیق بودجه در سایه کرونا و در صحن علنی مجلس شورای اسلامی برگزار شد. در این جلسه نمایندگان با فاصله بیشتری از یکدیگر نشستند تا از ابتلا به ویروس کرونا جلوگیری‌کنند.
البته به غیر از کرونا، سایه خیلی چیز‌های دیگر بر بودجه ۹۹ افتاده است. مهم‌ترین مسئله‌ای که قانون برنامه و بودجه سال آینده را تحت‌تأثیر خود قرار داده، کاهش درآمد‌های نفتی است. این موضوع باعث شده است که دولت دست به تغییراتی در درآمد‌های خود بزند. انتشار اوراق اسناد خزانه اسلامی و افزایش شمول مواد مالیاتی ۲ اهرم اصلی دولت برای مدیریت بودجه سال آینده است.
اما یکی از دیگر موضوعاتی که دولت در راستای افزایش درآمد‌های عمومی خود به آن متوسل شده، افزایش درآمد‌های استانی است که از محل عوارض و مالیات و... تأمین می‌شود. این موضوع و عدالت بودجه‌ای تاکنون کمتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. شاید عجیب به نظر برسد که بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته و گزارش‌های کارشناسی سرانه بودجه هر شهروند در استان ما در سال آینده ۵۳ درصد کمتر از میانگین کشوری است.
در این گزارش بر اساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس درباره «درآمد‌ها و اعتبارات استانی» منتشر کرده است به بررسی عدالت بودجه‌ای میان استان‌ها در لایحه قانون برنامه و بودجه سال ۹۹ کشور پرداخته‌ایم. مجموع درآمد‌های استانی کل استان‌های کشور معادل ۱۶۳ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان است. این در حالی است که کل مصارف عمومی استان‌ها از جمله بودجه‌های عمرانی و حقوق و دستمزد کارکنان دولت حدود ۲۶ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان است. براین‌اساس نسبت درآمد‌های استانی به مصارف عمومی استان‌ها حدود ۶ برابر است که این نسبت در قانون بودجه سال ۹۸ حدود ۵ برابر بوده است.
سهم ناچیز خراسان رضوی از درآمد‌های خودش
از مجموع ۳۱ استان کشور ۲۴ استان دارای درآمد مازاد هستند و ۷ استان نیز کسری درآمد دارند. این‌کسری البته الزاما شاخص بدی نیست و به معنای این است که میزان مصارف عمومی پیش‌بینی شده در این استان‌ها بیش از درآمد‌های به دست‌آمده از این استان‌هاست.
خراسان رضوی رتبه ۵ را در میان استان‌هایی با درآمد مازاد دارد. پیش‌بینی درآمدی برای خراسان‌رضوی در سال ۹۹ بالغ بر ۵۶۲۰ میلیارد تومان است. این در حالی است که مجموع بودجه عمرانی و هزینه‌ای استان برای سال آینده ۱۴۴۳ میلیارد تومان است. به بیان دیگر خراسان‌رضوی در سال آینده ۴۱۷۷ میلیارد تومان مازاد درآمد خواهد داشت. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی برای مقایسه استان‌های کشور در حوزه برخورداری از عدالت بودجه‌ای از مفهومی به نام ضریب بازگشت استفاده می‌کند.
این ضریب نسبت مصارف عمومی استان به درآمد استان را حساب می‌کند و بیانگر میزان برخورداری استان از درآمدهایش است. این ضریب برای استان‌هایی که بیش از درآمدشان بودجه مصرف می‌کنند ۱۰۰ است، لذا برای ۷ استان کشور که درآمدشان کمتر از مصارف بودجه‌ای‌شان است ۱۰۰ درصد محسوب شده است. ضریب بازگشت بودجه برای خراسان رضوی در سال آینده ۲۶ درصد خواهد بود. اگرچه خراسان رضوی رتبه ۵ در پردرآمدترین استان‌های کشور را به خود اختصاص داده است، از نظر ضریب بازگشت بودجه در رتبه نوزدهم قرار گرفته است. با وجود این توجه به یک نکته ضروری است، اینکه ضریب بازگشت بودجه خراسان رضوی در سال جاری ۳۱ درصد بوده است. این یعنی میزان برخورداری استان از درآمدهایش در سال ۹۸ به مراتب بیشتر از سال آینده است.
سرانه بودجه استان ۵۳ درصد کمتر از میانگین کشور
دومین راهکار برای سنجش عدالت بودجه‌ای در کشور محاسبه سرانه بودجه است. به این معنا که میزان بودجه هزینه‌ای (حقوق و دستمزد) در استان به نسبت جمعیت و به ازای هر شهروند محاسبه می‌شود و به همین طریق میزان بودجه عمرانی استان نیز به ازای هر شهروند محاسبه می‌شود.
سرانه بودجه هزینه‌ای در خراسان‌رضوی برای سال آینده ۱۱۳ هزار تومان است و از این حیث استان ما در رتبه سوم کم‌بودجه‌ترین استان‌ها قرار گرفته است. علاوه بر این سرانه بودجه عمرانی خراسان رضوی در سال پیش رو ۹۳ هزار تومان است که بر اساس این‌شاخص نیز در رتبه چهارم کم‌بودجه‌ترین استان‌های کشور قرار می‌گیریم. این در حالی است که درآمد دولت از خراسان رضوی بر اساس پیش‌بینی‌ها در سال آینده به صورت سرانه ۸۰۶ هزار تومان است. یعنی دولت به ازای هر شهروند در استان ما ۸۰۶ هزار تومان درآمد کسب می‌کند، اما سهم خراسان رضوی از این میزان درآمد سرانه تنها ۲۰۶ هزار تومان است. البته میانگین سرانه درآمدی در کشور یک میلیون و ۹۲۹ هزار تومان و میانگین سرانه بودجه در کشور ۳۱۷ هزار تومان است. بر این اساس سهم سرانه درآمدی در خراسان رضوی ۵۸ درصد کمتر از میانگین کشوری و در عوض سرانه بودجه در خراسان‌رضوی ۵۳ درصد کمتر از میانگین سرانه بودجه در کشور است. البته در بررسی درآمد‌های استانی توجه به این نکته ضروری است که مالیات بسیاری از شرکت‌های فعال در خراسان رضوی در تهران پرداخت می‌شود، چراکه دفتر‌های مرکزی اغلب شرکت‌ها به دلیل دسترسی بیشتر به مسئولان و برخورداری از امکانات سیاسی برای چانه‌زنی در تهران است.