شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز، «المان‌های شهری» و «آذین بندی» همواره دو بخش مهم از رویداد هنرهاى شهرى مشهد در سال‌های گذشته بوده و نقشی بسزا در تغییر چهره و فضاسازی مناسب شهر در روز‌های بهار طبیعت داشته اند. امسال نیز بخش المان‌های شهری با هدف بهره گیرى از ذهن خلاق و طرح هاى تازه هنرمندان برای تولید آثار حجمى دائم و المان هاى موقت، پذیراى طرح هاى هنرمندان است. بخش آذین بندی به دنبال هر اقدام هنرمندانه اى بود که در ایجاد جلوه اى نو، با نشاط و هم سو با بهار طبیعت و ماه مبارک رمضان، بر کالبد شهر نقش ببندد.
هیئت داوران این دو بخش در جشنواره هنرهای شهری مشهد ۱۴۰۳ یکسان بوده اند. آن‌ها از بین ۵۵۹اثر بخش المان‌های شهری، ۲۳اثر را به عنوان آثار برگزیده انتخاب کردند. همچنین، از میان ۲۰۸اثر در بخش آذین بندی، ۲۸اثر را برای اجرا در شهر در نظر گرفتند. ما برای بررسی کم وکیف این آثار سراغ احسان مهدوی، امیر خالقی و محسن اکبرزاده، داوران دو بخش المان‌های شهری و آذین بندی، رفته ایم که البته از میان آن‌ها امیر خالقی حاضر به گفتگو نشد. در ادامه می‌توانید نظرات دو داور دیگر این رویداد را درباره جشنواره هنرهای شهری ۱۴۰۳ بخوانید.
آثار رسیده به بخش‌های المان‌های شهری و آذین بندی توانسته اند نظر محسن اکبرزاده، معمار و استاد دانشگاه، را جلب کنند. به گفته او، اعضای هیئت داوران همگی درباره قوی بودن آثار این دوره هم نظر بوده اند. این استاد دانشگاه همچنین به پیشرفت کیفیت آثار نسبت به سال‌های گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: جشنواره هنرهای شهری مشهد به واسطه پانزده سال سابقه و انجام آزمون وخطا‌های فراوان به پختگی رسیده است. هنرمندان نیز تا حد زیادی از معیار‌هایی که آثار شهری باید داشته باشند، آگاه شده اند.
به گفته اکبرزاده، در این دوره آثار کپی و دورریختنی کمتری به جشنواره رسیده است؛ اتفاقی که نشان می‌دهد مدیریت شهری و هنرمندان به واسطه پاسخ‌هایی که از مردم گرفته اند، اقداماتشان را توسعه داده اند.
او باور دارد که جشنواره هنرهای شهری مشهد درعین حال که تحت تأثیر جریان‌های هنر جهانی و ملی قرار نگرفته و به نوعی رویداد بومی است، از نوآوری هم عقب نمانده است.
این معمار مشهدی با اشاره به اقدامات مثبت مدیریت شهری بیان می‌کند: زودترمنتشرشدن فراخوان و ارائه توضیحات واضح درباره مضامین و موضوعات مدنظر جشنواره کمک کرده است هنرمندان بتوانند از استعدادهایشان بهتر بهره بگیرند. همچنین، فرصت غنابخشی به آثار به وجود آمده است؛ یعنی آثار بعد از اینکه به دبیرخانه می‌رسند، بررسی می‌شوند و ایراد هایشان به هنرمندان گوشزد می‌شود، سپس به هنرمندان زمان داده می‌شود اصلاحات را اعمال کنند.
یکی از آفت‌هایی که جشنواره هنرهای شهری در سال‌های قبل با آن روبه رو بوده، نپذیرفتن آثاری با طراحی جدید و بکر است. اکبرزاده دراین باره می‌گوید: ممکن است جهت گیری‌ها و عرفی که در این سال‌ها در جشنواره استقبال از بهار شکل گرفته است، نظر داوران یا سلیقه عمومی و مدیریتی را به سمتی ببرد که از پیشنهاد‌های جدید هنری غافل شوند.
او برای اینکه جشنواره دچار چالش نشود، پیشنهاد می‌دهد مدیریت شهری به هنرمندان شاخص مشهد و کشور سفارش کار بدهد تا هوایی تازه در رگ‌های بستر شهری تزریق و ایده‌هایی متمایزتر از جریان بدنه در مشهد اجرا شود. این معمار با تأکید بر ضرورت انجام پژوهش‌های مستمر دانشگاهی یادآور می‌شود: خانه هنرمندان به عنوان متولی هنرهای شهری باید وضعیت روز دنیا در این حوزه را رصد و به مثابه یک اندیشگاه هنری، فرصت‌ها و اتفاقات جدید را شناسایی کند.
او درباره کارگاهی که در حاشیه جشنواره هنرهای شهری مشهد برگزار می‌شود نیز می‌گوید: این کارگاه‌ها به پشتوانه‌های پژوهشی سودمند نیاز دارند که باید خود مدیریت شهری این موضوع را پیگیری کند. همچنین، شهرداری باید میراث پانزده ساله جشنواره هنرهای شهری و بازخورد‌هایی را که از مخاطبان در سال‌های گذشته گرفته شده است، تحلیل کند تا در ادامه، رفتاری آگاهانه و فعالانه برای راهبری جشنواره هنرهای شهری صورت بگیرد.
اکبرزاده با اشاره به وضعیت اقتصادی کشور و حذف شدن هنر به ویژه هنرهای تجسمی از سبد فرهنگی خانواده ها، می‌گوید: مدیریت شهری با برگزاری جشنواره استقبال از بهار، هنرهای تجسمی را به یک داشته عمومی تبدیل می‌کند. همچنین، این رویداد عدالت اجتماعی ایجاد کرده است، چون می‌گذارد همگان از آثار هنری بهره‌مند شوند.
به نظر او، جشنواره هنرهای شهری مشهد اجازه می‌دهد که سلیقه هنری عموم مردم در یک مسیر متوازن توسعه پیدا کند و سواد بصری شهر نیز ارتقا یابد.
این استاد دانشگاه همچنین با اشاره به زائرانی که هرسال در ایام نوروز به مشهد می‌آیند، بیان می‌کند: جشنواره هنرهای مشهد، سلیقه عمومی ایرانیان را ارتقا می‌دهد؛ اتفاقی که ثمره یک کار نخبه گرایانه، اعتماد به جامعه تخصصی و پایمردی و استمرار در حوزه مدیریت شهری است.
احسان مهدوی، دیگر داور بخش‌های «آذین بندی» و «المان‌های شهری»، به اندازه محسن اکبرزاده از کیفیت آثار رسیده به این دوره از جشنواره تعریف نمی‌کند، اما او هم باور دارد که آثار قابل قبولی به این رویداد رسیده است. او که در دوره‌های مختلف جشنواره استقبال از بهار حضور داشته است، به فرازوفرود‌های این رویداد در سال‌های گذشته اشاره و تأکید می‌کند: به طورکلی این جشنواره سیر صعودی ندارد. بعضی وقت‌ها کیفیت آثارش بسیار ضعیف و گاهی بسیار قابل قبول است.
به گفته او، جشنواره هنرهای شهری در دوره‌ای خیلی سریع رشد کرد، اما این رشد سریع متوقف شده است، به طوری که الان جشنواره با شیبی خیلی ملایم درحال حرکت است.
مهدوی باور دارد که جشنواره برای رشد بیشتر باید پوست اندازی کند. او از تشکیل اتاق فکر و آسیب شناسی برای دوباره زنده کردن جشنواره به عنوان یک ضرورت یاد می‌کند؛ کاری که به نظر این هنرمند چندان راحت نیست و سریع اتفاق نمی‌افتد.
به گفته این هنرمند، رشد سریع فقط به هنر و هنرمند و جشنواره بستگی ندارد و اتفاقات جامعه نیز در این روند تأثیرگذار است. با وجود این، نمره‌ای که این استاد دانشگاه به جشنواره امسال و کار‌های داوری شده می‌دهد، نمره‌ای قابل قبول است.
او همچنین می‌گوید: امسال آثار زیادی به جشنواره رسیده بود که کار داوری را بسیار سخت کرد. ازاین رو، ما همان ابتدا آثاری را که چندان قابل توجه نبودند، از جریان داوری حذف کردیم، سپس درباره آثاری که باقی مانده بودند، بحث و گفتگو کردیم.
مهدوی با اشاره به تنوع آثار در محور‌های مختلف یادآور می‌شود: هر سال یک موضوعی و طرحی مد می‌شود و هنرمندان فکر می‌کنند اگر روی آن دست بگذارند، حتما اثرشان پذیرفته می‌شود. خوشبختانه امسال این روند در جشنواره وجود نداشت که اتفاق خوبی بود.
به نظر او، اگر هنرمندان به جای اینکه نگران اثر هنری خود باشند، به نظر داوران و قراردادشان فکر کنند، اتفاق خوبی رخ نمی‌دهد. برای مثال، در دورانی که حجم‌های غول پیکر مد شده بود، همه ایده‌ها حول همین محور ارائه می‌شد، اما امسال این اتفاق رخ نداد و آثار متفاوتی به جشنواره رسید.
مهدوی یکی از آسیب‌هایی را که جشنواره در سال‌های گذشته با آن روبه رو بوده است، نفوذ مدیریت هنری در روند داوری‌ها می‌داند؛ اتفاقی که به گفته او در این دوره رخ نداده و مدیریت هنری هیچ اصراری برای زیادبودن آثار یا محوریت خاص آن‌ها نداشته است.
او دراین باره توضیح می‌دهد: همیشه دستورالعمل‌هایی باعث می‌شد که داوری مختل شود، اما امسال با اعتماد مدیریت شهری به داوران، ما توانستیم مسیری علمی را طی کنیم و با آسودگی و وسواس بیشتری آثار خوب و حرفه‌ای را که تکراری نیستند، به عنوان برگزیدگان هر دو بخش المان‌های شهری و آذین بندی معرفی کنیم.
مهدوی از اینکه بار دیگر شریان‌های اصلی شهر برای جانمایی آثار هنری انتخاب شده اند نیز ابراز خرسندی می‌کند و می‌گوید: اثر هنری مانند جدول کشی، آسفالت خیابان و دیگر خدمات شهرداری نیست که نیاز هر محله و گوشه وکنار شهر باشد. از سوی دیگر، پراکندگی آثار آسیب‌های زیادی دارد و باعث می‌شود که آثار کمتر دیده شوند، درحالی که متمرکزبودن جانمایی آن‌ها اتفاقات بهتری را رقم می‌زند.
او زودترمنتشرشدن فراخوان را دیگر اتفاق مثبت امسال می‌داند؛ موضوعی که به گفته او در پانزده سال گذشته یکی از خواسته‌های اصلی هنرمندان بوده است.
مهدوی همچنین به محقق نشدن برخی خواسته‌های دیگر داوران و هنرمندان در دوره‌های گذشته اشاره و بیان می‌کند: ما هر سال درخواست می‌کنیم مکان‌هایی که قرار است آثار آنجا جانمایی شود، مشخص کنند و به هنرمندان اعلام شود تا آن‌ها متناسب با فضایی مشخص آثارشان را طراحی کنند؛ اما متأسفانه این اتفاق هنوز محقق نشده است.
این هنرمند برای بهبود برگزاری جشنواره هنرهای شهری مشهد نیز پیشنهاد می‌دهد: باید پژوهش‌های بیشتری در حوزه روان شناسی و جامعه شناسی صورت بگیرد، چون نقص کار در این بخش است و به جریان هنری خیلی ارتباطی ندارد.