شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ سرود را می‌توان هنری شورآفرین و وحدت بخش دانست، هنری که از ظرفیتی فوق العاده برای گسترش ارزش‌ها و فرهنگ سازی در جامعه برخوردار است و می‌تواند با طیف وسیعی از مخاطبان ارتباط برقرار کند. اجرا‌های سرود در دهه ۶۰ و ۷۰ بسیار رواج داشت، اما در دهه ۸۰ و ۹۰ از اولویت‌های نهاد‌های فرهنگی خارج و با افول روبه رو شد تا اینکه در سال‌های گذشته و باتوجه به تأکید‌های رهبر معظم انقلاب، بار دیگر پرداختن به آن در دستورکار قرار گرفت. این روز‌ها در مشهد هم اقداماتی برای رونق رشته سرود انجام شده است و گروه‌های مختلفی به این عرصه پا گذاشته اند. ما در گفتگو با دو کارشناس رشته سرود و یک فعال فرهنگی، به وضعیت این رشته در مشهد پرداختیم.
حسین انفرادی، مربی سرود، با اشاره به افول سرود در دهه‌های گذشته، می‌گوید: از حدود سال ۱۳۹۳ و بعد از فرمایش رهبر معظم انقلاب و تأکیدشان بر نیاز جامعه به سرود، بیشتر دستگاه‌ها و سازمان‌ها متولی سرود شدند که بسیار به رونق این رشته کمک کرد، اما ورود این دستگاه ها، آسیب‌هایی هم به همراه داشت.
او ادامه می‌دهد: مجموعه‌های مختلف به هرکسی که چند نوجوان را جمع و آهنگی انتخاب می‌کرد، اجازه می‌دانند وارد عرصه سرود شود. این افراد شناختی از بافت و فرم سرود نداشتند و باعث شدند این رشته حتی به بیراهه برود؛ اما از زمانی که برخی کارشناسان حوزه سرود چه در جشنواره‌ها و چه در بخش تولیدات وارد عرصه شده اند، کمی جلو این آسیب‌ها گرفته شده است.
به باور این هنرمند، نهاد‌هایی که در حوزه سرود فعالیت می‌کنند، نباید خودرأی باشند و کارهایشان را سلیقه‌ای پیش ببرند. اگر در کنار آن‌ها شورا و شخص صاحب نظری حضور ندارد، باید از فردی خارج از مجموعه شان برای انجام کاری باکیفیت و تأثیرگذار مشورت بگیرند.
انفرادی تأکید می‌کند: در حوزه فرهنگ و هنر نمی‌توانیم هر چیزی را بیان کنیم و انتظار داشته باشیم تأثیرگذار باشد. زبان هنر، زبانی تخصصی است که اگر ضعیف ارائه شود، ممکن است در جامعه نتیجه برعکس داشته باشد.
او مشکل حوزه سرود را نداشتن متولی مشخص می‌داند و می‌گوید: الان صداوسیما، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی و حوزه هنری برای رشته سرود تصمیم گیری می‌کنند. در کنار آن‌ها نهاد‌های دیگری مثل آموزش وپرورش، بسیج و کانون‌های فرهنگی مساجد و... نیز به این عرصه وارد شده اند و هرکدام برای خودشان فعالیت می‌کنند. یعنی سرود متولی مشخصی ندارد که تصمیم گیر باشد و بر کار‌ها نظارت داشته باشد تا جلو آسیب‌ها را بگیرد. این هنرمند ادامه می‌دهد: کار‌هایی که انجام می‌شود، به صورت جزیره‌ای است و در حوزه آموزش هم یک برنامه مدون و تدوین شده نداریم؛ بنابراین هرکسی باتوجه به سلیقه و تجربه خودش کلاس آموزشی برگزار می‌کند.
به گفته انفرادی، اگر جلو این آسیب‌ها گرفته نشود، شاید در درازمدت همین رشدی هم که در سال‌های گذشته داشته ایم، کم رنگ شود.
او درباره جایگاه سرود در مشهد نیز می‌گوید: مشهد از قدیم در رشته سرود چه از لحاظ تولید و اجرا و چه از لحاظ حضور مربیان متخصص، جزو شهر‌های پیش گام بوده است؛ بنابراین اگر نهاد‌های فرهنگی از پیشکسوتان استان استفاده کنند و از آن‌ها مشورت بگیرند، اتفاقات خوبی برای سرود شهرمان رخ خواهد داد. با وجود این، مسئولان گاهی ترجیح می‌دهند با مربیان و آهنگ سازان تهرانی ارتباط بگیرند، به جای آنکه از ظرفیت‌های شهر خودشان استفاده کنند.
به گفته انفرادی، هر هنری ظرفیت تبیین مسائل و اتفاقات روز را دارد. سرود هم می‌تواند بسیار دراین زمینه تأثیرگذار عمل کند، به شرط اینکه به آن سطحی نگاه نشود.
حوزه هنری خراسان رضوی در سال‌های گذشته فعالیت پررنگی در حوزه سرود داشته و باشگاه سرود سیمرغ را نیز راه اندازی کرده است. به گفته مسئول واحد دفتر موسیقی حوزه هنری استان در این باشگاه، یک دوره آموزشی برای مربیان سرود برگزار شده و ضمن آموزش مسائل فنی درباره موضوعات تربیتی و شناخت هنر انقلاب هم مباحثی مطرح شده است.
همچنین، قرار است از بین این مربیان تعدادی برای حضور در دوره‌های تخصصی انتخاب شوند. جلیل شریعت مدار با اشاره به آسیب‌های اجرا‌های پلی بک خاطرنشان می‌کند: فرایندی که ما در باشگاه سرود سیمرغ شروع کردیم، گروه‌ها را به سمت اجرای زنده سوق داده است که بسیار برای کودکان و نوجوانان جذاب است و تأثیر بیشتری هم بر مردم دارد.
او ادامه می‌دهد: ما الان خودمان سرود‌هایی تولید کرده و در اختیار گروه‌ها گذاشته ایم، اما به دنبال این هستیم که مربیان را به گونه‌ای آموزش دهیم تا خودشان دست به تولید بزنند یا اگر می‌خواهند به کسی هم سفارش ملودی و شعر بدهند، بدانند باید به دنبال چه کاری باشند.
به نظر شریعت مدار، با وجود فعالیت‌های صورت گرفته هنوز وضعیت سرود در کشور نسبت به سال‌های گذشته تغییری نکرده است، چون همچنان عده‌ای نگاهی تجاری به هنر سرود دارند و فقط برای اجرا در صداوسیما گروه تشکیل می‌دهند.
این هنرمند درباره نگاه صداوسیما به سرود نیز می‌گوید: صداوسیما به دنبال کار فنی نیست و فقط می‌خواهد از اجرا‌های سرود استفاده رسانه‌ای کند. این سازمان به جای دعوت از گروه‌هایی که به صورت زنده اجرا می‌کنند، از گروه‌هایی که پلی بک می‌خوانند دعوت می‌کند. مربیان هم باتوجه به مسائل مالی به دنبال اجرا‌های پلی بک هستند، چون دیگر نیازی ندارند برای مباحثی مثل صوت هزینه کنند. ازاین رو شاهد پیشرفت چشمگیری در حوزه سرود نیستم.
او علت ماندگاری سرود‌هایی را که در سال‌های اولیه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی منتشر شده اند، اجرای زنده و سفارشی نبودن آن‌ها می‌داند. به گفته شریعت مدار، این آثار از دل جامعه برخواسته بودند و درد جامعه را بیان می‌کردند. ملودی‌های این سرود‌ها نیز به گونه‌ای بود که مردم به خوبی با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کردند.
مسئول واحد دفتر موسیقی حوزه هنری استان با اشاره به فعالیت قدم به قدم برخی گروه‌ها که به سمت تولید آثار جدید و اجرا‌های زنده روی آورده اند، ابراز امیدواری می‌کند که در سال‌های آینده شاهد اجرای سرود‌هایی ماندگارتر در کشور باشیم. شریعت مدار باور دارد که سرود در رسانه و تبلیغات حرف اول را می‌زند و نیاز جامعه امروز ماست. به گفته او، سرود یک پرفورمنس هم محسوب می‌شود که هم به صورت بصری و هم از طریق شعر می‌تواند حرف، پیام و اندیشه را در سه دقیقه بیان کند.
این هنرمند با اشاره به برگزاری جشنواره‌های مختلف سرود ازجمله جشنواره بین المللی فجر در کشور، می‌افزاید: جشنواره‌ها به بهترشدن وضعیت سرود کمک می‌کنند. برای مثال جشنواره فجر، بنایش به تولیدات جدید، آکادمیک و زنده خوانی گروه هاست. یعنی اگر به معیار‌های داوری که برای این رویداد در نظر گرفته شده است، توجه کنید، می‌بینید گروه‌های سرودی که می‌خواهند در جشنواره شرکت کنند، باید همه شاخص‌های علمی یک سرود را رعایت کنند.
او مشهد را خاستگاه سرود در کل کشور می‌داند و می‌گوید: از دهه ۶۰ تا امروز اگر رزومه استان خراسان را بررسی کنیم، به غیر از یک دوره که گروه‌ها به سمت اجرا‌های سرود فیک رفتند، در بقیه مواقع این استان به ویژه شهر مشهد همیشه بهترین سرود‌ها را داشته و الگویی برای سایر شهر‌ها بوده است، به طوری که بسیاری از مربیان استان‌ها و شهرستان‌های دیگر، به خراسانی‌ها سفارش سرود می‌دهند.
این هنرمند ادامه می‌دهد: مشهد بی شک در حوزه سرود جریان ساز است که شاید یک بخش آن وجود امام رضا (ع) و تولید سرود‌های رضوی باشد.
حسین کمیلی، فعال فرهنگی، از وضعیت سرود در کشور و مشهد بسیار راضی است. به گفته او سرود به ویژه بعد از اجرای «سلام فرمانده» وضعیت خوبی پیدا کرده است و در این مدت آثار متعددی با محوریت موضوعات مذهبی، ملی، مسائل اجتماعی و... توسط مداح‌ها و گروه‌های سرود منطقه ای، محلی و شهری ساخته و اجرا شده است.
کمیلی با اشاره به فضای پرشور اجرا‌های سرود بیان می‌کند: ما زمینه‌های کمی برای دیده شدن و کنشگری نوجوانان در جامعه ایجاد کرده ایم. در این اوضاع، سرود هم به نیاز نوجوانان به شور و هیجان پاسخ داده و هم فرصتی برای دیده شدن آن‌ها فراهم کرده است. علاوه بر این، سرود فرمی بسیار ساده دارد و افراد به راحتی می‌توانند در این حوزه فعالیت کنند، ازاین رو رشته‌ای پرطرف دار محسوب می‌شود.
این فعال فرهنگی ادامه می‌دهد: سرود در دهه‌های شصت هفتاد، بسیار در مدارس و مساجد فراگیر بود، اما به تدریج به دلیل اینکه ما همیشه از داشته‌های خودمان غفلت می‌کنیم و سراغ کار‌های تقلیدی می‌رویم، سرود به حاشیه رفت. با وجود این، باز در یک دهه گذشته موج اجرا‌های سرود بسیار فراگیر شده است، به طوری که به غیر از «سلام فرمانده»، نوجوانان سرود‌های دیگری هم زمزمه می‌کنند. البته شاید بیشتر این نوجوانان از خانواده‌های مذهبی باشند.
به باور او اگر آموزش وپرورش و نهاد‌های فرهنگی، سرود را به عنوان یک قالب هویت بخش به رسمیت بشناسند و از آن حمایت کنند، قشر‌های مختلفی از مردم و نوجوانان با این هنر ارتباط برقرار می‌کنند.
کمیلی با اشاره به برنامه «هماهنگ» که با محوریت سرود روی آنتن تلویزیون رفته است، می‌گوید: این برنامه درواقع یک تجربه بسیار جالب از اجرای تئاتر و سرود بود و نشان داد که اگر مسئولان به مردم میدان بدهند، ابتکار و خلاقیت بسیاری در این حوزه رخ خواهد داد.
این فعال فرهنگی نیز باور دارد که نهاد‌های فرهنگی و تصمیم گیرنده باید هنر سرود و مخاطبانش را تکریم کنند و در طول سال یادواره‌ها و جشنواره‌های متعددی برای آن برگزار کنند. او همچنین تأکید می‌کند که سرود، هنری ارزان و ساده است و می‌تواند در بستر کمک‌های مردمی نیز شکل بگیرد.