به گزارش شهرآرانیوز فروش دارو در پلتفرم‌ها و سایت‌ها تخلفی است که آشکارا انجام می‌شود و به‌نظر می‌رسد در سال‌های اخیر با رشد قارچ‌گونه‌ای روبه‌افزایش است. حکایت جدیدی نیست، اما آنچه محل تأمل است، تخلفی است که مدام تکرار می‌شود و پایان‌یافتن چرخه آن نیاز به اقدامی بازدارنده دارد.
شناسایی، برخورد و مسدودکردن این پلتفرم‌ها شاید ساده‌ترین راه‌حلی باشد که می‌تواند مانع از این تخلف شود. اگرچه به‌نظر می‌رسد پیشینه قانونی برخورد با خریدوفروش دارو بدون مجوز وزارت بهداشت به حدود هفتادسال پیش و تصویب قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و موادخوردنی و آشامیدنی توسط مجلس‌شورای‌اسلامی در سال۱۳۳۴ برمی‌گردد و در سال‌های متمادی اجرای این قانون با چالش‌های جدی مواجه نبوده است، اما در سال‌های اخیر باتوجه‌به رشد پلتفرم‌های مجازی و فعالیت کسب‌وکار‌ها در این حوزه با آسیب‌های جدی مواجه شده‌ایم.
کافی است عنوان «داروخانه اینترنتی» را در فضای مجازی جست‌وجو کنید تا با سایت‌های متعدد و اسامی گوناگونی از داروخانه‌های برخط روبه‌رو شوید؛ داروخانه‌هایی که در صفحه نخست آن‌ها دارو‌های مکمل ورزشی، دارو‌های چاقی و لاغری، انواع ویتامین‌ها، دارو‌های مرتبط با پوست و مو و... به‌صورت علنی با نرخ‌های متفاوت به فروش می‌رسند.
جالب‌تر اینکه با وجود ممنوعیت‌های اعلام‌شده برای فعالیت این داروخانه‌ها در بستر مجازی در انتهای هر سایت «اینماد» یعنی نمایه‌ای از نهاد توسعه تجارت الکترونیکی که برای اعتمادسازی، جلب‌توجه مخاطبان و جلب‌اطمینان مورداستفاده قرار می‌گیرد، درج شده است. این نماد از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه می‌شود. در گفت‌وگویی با علی روحبخش، سرپرست معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد، و سیدعلی جعفری‌نژاد، رئیس انجمن داروسازان خراسان‌رضوی، به چندوچون فروش دارو در فضای مجازی پرداخته‌ایم.
«پلتفرم‌های فروش دارو به‌دلیل نبود امکان ردیابی به‌هیچ‌عنوان مورد تأیید معاونت غذا و دارو و سازمان غذا و دارو نیستند.» این جمله را سرپرست معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد می‌گوید و در پاسخ به چرایی صادرنکردن مجوز برای این پلتفرم‌ها به دو کلیدواژه مهم اشاره می‌کند: «عدم ردیابی» و «عدم تأیید»؛ دو مسئله مهمی که اغلب خریداران دارو در فضای مجازی از آن‌ها به‌عنوان پرسش مشترک یاد می‌کنند؛ پاسخی که می‌تواند فصل‌الخطاب بسیاری از مخاطبان این پلتفرم‌های مجازی باشد.
دارو‌های تقلبی یا بدون تأیید وزارت بهداشت ممکن است سلامت بیمار را به مخاطره بیندازند. روحبخش با اشاره به تخلف‌های گسترده‌ای که در بستر پلتفرم‌های مجازی در این زمینه اتفاق می‌افتد، بیان می‌کند: تحویل دارو‌های قاچاق یا دارو‌های تقلبی به بیماران برخی از این تخلفات هستند؛ دارو‌هایی که گاهی به بیماران تحویل داده می‌شود، دارو‌هایی نیست که پزشک تجویز می‌کند و بیماران دچار مشکلات زیادی می‌شوند. فعالیت این پلتفرم‌ها به این دلیل مورد تأیید ما نیست و توصیه می‌شود به‌هیچ وجه مردم از طریق این پلتفرم‌ها دارو خریداری نکنند.
او درباره روند رسیدگی به تخلف پلتفرم‌ها و شکایت‌های مردمی نیز خاطرنشان می‌کند: از طریق سامانه ۱۹۰ شکایت‌های مردمی به ما منتقل می‌شود و در اقدامی مشترک با پلیس فتا با متخلفان برخورد می‌کنیم؛ واحد نظارت و بازرسی ما این امور را پیگیری می‌کند.
روحبخش، اما در ادامه به داروخانه‌هایی اشاره می‌کند که می‌توانند در‌صورت دریافت مجوز و فقط برای ارائه مکمل‌های دارویی در بستر فضای مجازی فعالیت کنند و درباره فرایند صدور این مجوز برای داروخانه‌ها می‌گوید: صدور مجوز‌های اینترنتی به این صورت است که متقاضی در سامانه مدیریت امور داروخانه‌ها (HIX) درخواست خود را ثبت می‌کند، بعد از آن، اگر متقاضی در شهرستان باشد، این درخواست توسط شبکه بهداشت شهرستان ارزیابی می‌شود و بازرسان حوزه دارویی نمره ارزشیابی سالانه‌اش را محاسبه می‌کنند.
او در‌این‌باره تصریح می‌کند: حدنصاب نمره قبولی هفتصد است و اینکه دست‌کم یک سال از تأسیس داروخانه گذشته باشد. سوابق را بررسی می‌کنیم و پاسخ را به کارتابل متقاضی ارائه می‌دهیم. دو تعهد از مؤسس و مسئول فنی داروخانه نیز گرفته می‌شود مبنی بر اینکه فقط در چهارچوب قوانین و ضوابط معاونت غذا و داروی دانشگاه و سازمان غذا و دارو مکمل‌های دارویی را ارائه دهند. حتی ارائه دارو توسط این مجوز‌های اینترنتی غیرمجاز است.
روحبخش بیان می‌کند: پس از طی مراحلی که پیش‌تر بیان شد، این درخواست‌ها به کمیسیون ماده۲۰ ارجاع و نامه‌ای به مؤسس داروخانه و رونوشتی به اداره‌کل صنعت و معدن ارسال می‌شود تا برای دریافت «اینماد» مراحل لازم طی شود.
به گفته او، پس از دریافت این نماد، بازرسان در یک دوره یک‌ساله عملکرد این سایت‌ها را بررسی می‌کنند. درصورتی‌که عملکرد این پلتفرم‌ها تأیید شود و شکایتی مبنی بر تخطی از تعهد نداشته باشند، این مجوز‌ها که به‌صورت یک‌ساله صادر می‌شوند، تمدید می‌شوند.
«فعالیت پلتفرم‌هایی که دارو عرضه می‌کنند، کاملا غیرقانونی است.» رئیس انجمن داروسازان خراسان‌رضوی نیز با بیان این جمله به مخالفت جدی با فروش دارو‌ها از طریق فضای مجازی می‌پردازد.
اگرچه با رشد پلتفرم‌ها در فضای مجازی و روی‌آوردن مردم به خرید‌های اینترنتی، به‌ویژه در شرایط ضروری که بیمار امکان خرید حضوری دارو را ندارد، نمی‌توان از ایجاد این فرصت در فضای مجازی برای مردم چشم‌پوشی کرد، وجود آیین‌نامه یا دستورالعملی در این زمینه تا حد زیادی می‌تواند ضروری باشد؛ اقدامی که به گفته جعفری‌نژاد پیش‌ازاین در آذرماه ۱۴۰۲ در جلسه‌ای با
حجت‌الاسلام‌والمسلمین نصرا... پژمانفر، رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس‌شورای‌اسلامی، نیز مطرح شده است: در این جلسه تأکید شد که در یک بازه زمانی دستورالعمل و آیین‌نامه‌ای برای این مسئله تهیه شود و اگر قرار است دارو به‌صورت اینترنتی و در بستر پلتفرم‌ها عرضه شود، آیین‌نامه مدونی داشته باشد که سلامت این مسئله حفظ شود.
او با تأکید بر اینکه دارو کالایی استراتژیک است و مانند بقیه اقلام نیست که از طریق فضای مجازی بتوان تهیه‌اش کرد، اظهار می‌کند: باید صحت و سلامت دارو مورد تأیید قرار بگیرد. وظیفه همکاران داروساز ما در داروخانه‌ها نیز همین است.
از دیگر مسائل مهمی که در موضوع فروش اینترنتی دارو مطرح است، موضوع دریافت اطلاعات لازم درباره تداخل دارو با دارو‌های دیگری است که ممکن است بیمار استفاده کند، یا بیماری‌های زمینه‌ای که فرد پیش از استفاده از دارو باید آگاهی‌های لازم را درباره آن داشته باشد؛ موضوعی که سرپرست معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم‌پزشکی مشهد به اهمیت آن اشاره می‌کند و می‌گوید: دارو باید توسط داروساز و در حضور بیمار یا همراه بیمار تحویل داده شود؛ توضیحات لازم را همکار داروساز بدهد و بیمار درباره تداخل دارویی و مشکلات زمینه‌ای دارو‌ها اطلاعاتی کسب کند.
به گفته جعفری‌نژاد، زمانی که همکاران داروساز، دارو در اختیار بیمار قرار می‌دهند، فرد می‌تواند خیالش راحت باشد که داروی سالم و درستی را از داروخانه تحویل می‌گیرد و مصرف می‌کند، اما وقتی دارو را از فضای مجازی تهیه می‌کند، کنترلی وجود ندارد.
او می‌افزاید: وقتی دارو به‌صورت حضوری از داروخانه تهیه می‌شود، اگر مشکلی پیش بیاید، پیگیری‌پذیر و رصدشدنی است؛ حتی بیمار می‌تواند به مراجع قانونی شکایت کند و پیگیر حقوق خود باشد؛ اما در‌مورد تهیه دارو از پلتفرم‌های فضای مجازی چنین امکانی وجود ندارد.
او با تأکید بر اینکه اکنون هیچ سایت و پلتفرمی اجازه عرضه دارو را ندارد، تصریح می‌کند: اگرچه لوازم‌آرایشی و بهداشتی این موضوع را شامل نمی‌شوند، عرضه دارو از این طریق هیچ مجوزی ندارد.