شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز جشنواره فیلم فجر بهار سینمای ایران محسوب می‌شود؛ بهاری که موج جدیدی از آثار سینمایی را به چرخه اکران اضافه می‌کند، اما متأسفانه برنامه ریزی درستی برای بهره گیری از ثمره آن صورت نمی‌گیرد. به طوری که می‌بینیم بعد از گذشت یک سال از برگزاری چهل ویکمین دوره جشنواره فیلم فجر، همچنان نیمی از آثار نتوانسته اند روی پرده بروند. در کنار این آثار، فیلم‌هایی از دو دوره قبل‌تر جشنواره هم وجود دارند که هنوز در صف اکران قرار دارند.
درواقع در یکی دو سال گذشته و بعد از فروکش کردن همه گیری کرونا، سینماداران برای فروش بیشتر و مسئولان برای ارائه آمار بهتر از استقبال مردم، فرصت بیشتری به اکران کمدی‌ها داده اند، به طوری که آثار ژانر‌های دیگر مثل اجتماعی و دفاع مقدسی یا اصلا شانس اکران پیدا نکرده اند یا اگر روی پرده هم رفته اند، در میان کمدی‌ها گم شده اند و سالن‌ها و سیانس‌های کمتری به آن‌ها اختصاص داده شده است.
دراین بین، چند اثر مهم هم با چالش دریافت پروانه نمایش و توقیف روبه رو شده اند و شانس اکران بعد از حضور در جشنواره را از دست داده اند. باتوجه به اکران فیلم‌های کمدی و جاماندن آثار جشنواره فیلم فجر، این سؤال پیش می‌آید که چرا تاکنون راه‌حل و تمهیدی برای این موضوع اندیشیده نشده است؟ ما هم زمان با نزدیک شدن به برگزاری چهل و دومین دوره جشنواره فیلم فجر، نگاهی کردیم به آثاری که در سه دوره قبل این رویداد رونمایی شدند، ولی هنوز فرصت اکران پیدا نکرده اند.
برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر همیشه یکی از گزینه‌های اصلی اکران در عید نوروز بوده است. اگر هم به هر دلیلی این فیلم نمی‌توانست در این زمان روی پرده برود، در طول سال و پیش از آغاز دوره بعدی جشنواره در زمان مناسبی پیش روی مخاطبان قرار می‌گرفت؛ اما این اتفاق برای «سینمامتروپل» که در دوره گذشته جشنواره فیلم فجر در سیزده رشته نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد و توانست در سه رشته بهترین کارگردانی، بهترین فیلم و بهترین فیلم برداری جایزه اصلی را از آن خود کند، رخ نداد و هنوز بسیاری از طرف داران سینما منتظر اکران این فیلم هستند.
داستان این فیلم که ساخته محمدعلی باشه آهنگر است و مجتبی‌پیرزاده، نوشین مسعودیان، هومن‌برق نورد و رضا‌کیانیان در آن بازی می‌کنند، در دوران جنگ تحمیلی می‌گذرد و به نوعی ادای احترامی به سینما محسوب می‌شود. براساس گزارشی که ایسنا در مهرماه امسال منتشر کرده است، «سینمامتروپل» با وجود داشتن مجوز نمایش در جشنواره، در شورای پروانه نمایش دچار ممیزی‌هایی شده که فعلا صدور مجوز آن را متوقف کرده است.
سیدحامد حسینی، تهیه کننده «سینمامتروپل»، نیز درباره این اتفاق توضیح داده است: «این فیلم آماده اکران است، ولی اصلاحیه‌هایی را به ما اعلام کردند که باید بر سر آن‌ها صحبت کنیم، چون برخی از آن‌ها می‌تواند بر فیلم تأثیر بگذارد و به آن آسیب بزند.» باید دید درنهایت تعامل میان عوامل فیلم و شورای صدور پروانه نمایش برای اکران «سینمامتروپل» شکل می‌گیرد یا باید شاهد این باشیم که یک فیلم دیگر به گنجه آثار توقیفی سینمای ایران اضافه می‌شود.
آثار کمدی در سینمای ایران همیشه پرطرف دارتر از آثار اجتماعی بوده اند، اما هیچ زمان وضع سینما به گونه‌ای نبوده که هفت هشت اثر کمدی در جدول فروش پیشتاز باشند و آثار اجتماعی نتوانند از لحاظ فروش حتی به آن‌ها نزدیک شوند. درواقع در یک سال گذشته فرصت درستی به آثار اجتماعی داده نشده است تا بتوانند عرض اندام کنند و در یک وضع ایده آل، مخاطب را به سینما‌ها بکشانند.
این درحالی است که در میان آثار اجتماعی سه دوره قبل جشنواره فیلم فجر فیلم‌های مهمی پیدا می‌شود که اکرانشان دست کم می‌توانست رونق بخش سینمای اجتماعی ایران باشد. آثاری که هرچه از زمان ساختشان بگذرد، قدرت اثرگذاری شان کمتر می‌شود و شاید دیگر در جذب مخاطب نتوانند موفق عمل کنند. یکی از این فیلم‌ها «یادگار جنوب» به کارگردانی و نویسندگی حسین دوماری و پدرام پورامیری است؛ فیلمی که در دوره چهل ویکم جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست در ۱۰ بخش نامزد دریافت جایزه شود.
این درام عاشقانه با بهره گیری از حضور بازیگران مشهوری مانند الناز شاکردوست، پژمان جمشیدی، سحر دولتشاهی و صابر ابر شانس خوبی برای جذب مخاطب دارد، ولی هنوز زمان اکرانش مشخص نشده است. از آثار اجتماعی که در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمدند، ولی هنوز رنگ پرده سینما را ندیده اند، می‌توان به فیلم «برف آخر» ساخته امیرحسین عسکری اشاره کرد.
فیلمی که در آن دوره از جشنواره با استقبال خوب مردم و منتقدان روبه رو شده و توانسته بود برنده چهار جایزه بهترین چهره پردازی، بهترین فیلم برداری، بهترین نقش اول مرد و سیمرغ بلورین جایزه ویژه هیئت داوران شود. «برف آخر» درباره زندگی یک دام پزشک در کیاسر استان مازندران است که در گروه بازیگرانش از امین‌حیایی و لادن مستوفی بهره گرفته است.
فیلم «روشن» به کارگردانی روح ا... حجازی هم بعد از گذشت سه سال از سی ونهمین دوره جشنواره فیلم فجر هنوز نتوانسته است روی پرده برود. این فیلم مدتی برای گرفتن پروانه نمایش مشکل داشت، اما با تعامل با شورای صنفی نمایش رفع توقیف شد و می‌تواند به اکران عمومی دربیاید. با وجود این، به نظر می‌رسد خود عوامل این فیلم چندان تمایلی برای اکران اثرشان در اوضاع این روز‌ها ندارند. در فیلم «روشن»، رضا عطاران هنرمند مشهدی، یک نقش جدی و متفاوت را ایفا می‌کند؛ نقشی که سیمرغ بلورین بهترین بازیگری مرد را برایش به همراه داشت.
در میان آثار اجتماعی خوبی که از دوره‌های گذشته پشت در سینما مانده اند، شاید فیلم «مامان» به کارگردانی آرش انیسی و «در‌آغوش درخت» ساخته بابک خواجه پاشا به دلیل بهره نگرفتن از بازیگران چهره شانس کمی برای کشاندن مخاطبان به سینما‌ها داشته باشند، اما هر دو آن‌ها از آثاری هستند که می‌توانند تأثیرات اجتماعی خوب بگذارند. همچنین، شاید این فیلم‌ها اگر در گروه هنر و تجربه اکران می‌شدند، می‌توانستند به جمع فیلم‌های موفق و پرفروش این گروه اضافه شوند.
در یک سال گذشته معضل قاچاق گریبان فیلم‌های اجتماعی زیادی را گرفته و باعث شده است شانس موفقیت این آثار در اکران عمومی یا حتی احتمال روی پرده رفتنشان کمتر شود. دو فیلم از سه دوره قبلی جشنواره فیلم فجر هم با این چالش روبه رو شده اند. «بی رؤیا» از آثار اجتماعی اکران شده در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر که به مدت دوسال در نوبت اکران قرار داشت، تابستان امسال قاچاق شد و سپس بدون آنکه بتواند رنگ پرده سینما را ببیند، مستقیم وارد چرخه اکران آنلاین شد تا از این طریق به شکل رسمی منتشر شود. فیلمی به کارگردانی آرین وزیردفتری با بازی طناز طباطبایی و صابر ابر که نقد‌های خوبی در جشنواره فیلم فجر دریافت کرد و بسیاری اکران عمومی خوبی را برایش پیش بینی کرده بودند.
فیلم «خط فرضی» ساخته فرنوش‌صمدی که اولین بار در سی ونهمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، دیگر اثری است که امسال نسخه قاچاقش در فضای مجازی منتشر شده است. البته بعد از این اتفاق شورای صنفی نمایش، اکران «خط فرضی» را تصویب کرد و قرار شد این فیلم در نیمه اردیبهشت امسال روی پرده برود، اما از اکران فیلم جلوگیری شد که علت آن هنوز مشخص نیست. با وجود این، به نظر می‌رسد «خط فرضی» به صورت غیررسمی توقیف شده باشد. این فیلم با بازی پژمان‌جمشیدی، سحر دولتشاهی و آزیتا حاجیان روایتگر داستانی تلخ و دلهره آور است.
نمی‌توان همیشه علت اکران نشدن آثار جشنواره فیلم فجر را نحوه چینش اکران دانست؛ گاهی برخی آثار به نمایش درآمده در جشنواره فیلم فجر آن قدر ضعیف هستند که هیچ پخش کننده و سینماداری رغبتی برای اکران آن‌ها ندارد. آثاری که حتی چگونگی راهیابی شان به مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور هم جای سؤال دارد.
برای مثال می‌توان به «لایه های‌دروغ» به کارگردانی و نویسندگی رامین سهراب اشاره کرد؛ فیلمی که عنوان اولین فیلم اکشن مشترک ایران و فنلاند را یدک می‌کشد، ولی هیچ چیزی برای ارائه به مخاطب ندارد. در این فیلم که در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، بازیگرانی مانند آرمان درویش، نادر فلاح و کامران تفتی به ایفای نقش می‌پردازند. «ماهان» به کارگردانی حامد شاه حاتمی، دیگر فیلم اکران شده در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر است که در زمان حضور در این رویداد با واکنش‌های بسیار منفی روبه رو شد.
از دیگر فیلم‌هایی که در چهل ویکمین دوره جشنواره فیلم فجر اکران شدند، اما نتوانستند هنوز روی پرده بروند، می‌توان به «آن‌ها مرا دوست داشتند» ساخته محمدرضا رحمانی، «آه سرد» به کارگردانی ناهید‌عزیزی، «اتاقک گلی» ساخته محمد عسکری، «روایت ناتمام سیما» ساخته علیرضا صمدی، «عطرآلود» به کارگردانی هادی مقدم دوست، «کاپیتان» اثر محمد حمزه ای، «وابل» ساخته تورج اصلانی، «هفت بهارنارنج» به کارگردانی فرشاد‌گل سفیدی و «هوک» ساخته حسین ریگی اشاره کرد.
فیلم «۲۸۸۸» به کارگردانی کیوان علی محمدی و علی اکبر حیدری که روایتی متفاوت از روز‌های اول جنگ ایران و عراق ارائه می‌کند، از اکران نشده‌های دوره چهلم جشنواره است؛ فیلمی که از حضور بازیگرانی قوی مانند امین‌حیایی، کامبیز دیرباز، سام درخشانی، احمد مهران فر و کوروش تهامی بهره گرفته است. از سی ونهمین دوره جشنواره فیلم فجر هم فیلم‌های «روزی روزگاری آبادان» به کارگردانی حمیدرضا آذرنگ و «شیشلیک» ساخته محمدحسین مهدویان هنوز اکران نشده اند که البته «شیشلیک» جزو توقیفی‌های سینمای ایران است که بعید به نظر می‌رسد در سال‌های آینده هم فرصتی برای اکران پیدا کند.