روز گذشته درحالی تنها تعدادی از اصحاب شعر، ادب و مفاخر استان با استاندار خراسان‌رضوی دیدار کردند که در دعوتنامه سامانه پیامکی استانداری از خبرنگاران، عنوان این جلسه، دیدار استاندار با اهالی فرهنگ و هنر ذکر شده بود. در این دیدار، جمعی از پیش‌کسوتان و فعالان عرصه ادبیات به بیان دغدغه‌هایی چون تهدید زبان فارسی با رشد فضای مجازی، لزوم تشکیل دبیرخانه‌ای دائمی برای تجلیل از مفاخر خراسان , تهاجم فرهنگی تهران علیه خراسان و معرفی سوغات ادبی خراسان به گردشگران این حوزه پرداختند؛ دغدغه‌هایی که بنا به‌گفته محمدجعفر یاحقی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، در ادوار مختلف با استانداران مطرح شده اما هیچ‌گاه برطرف نشده است. در این نشست، دوباره همان دغدغه‌ها به استاندار خراسان گفته شد تا شاید این‌بار اقدامات عملی صورت بپذیرد و این دست برنامه‌ها در حد جلسه‌ای تشریفاتی باقی نماند. جلسه روز گذشته با ادای احترام به امیر برزگر، شاعر خراسانی که پنجشنبه گذشته دار فانی را وداع گفت، آغاز شد و سپس برخی افراد حاضر به بیان سخن پرداختند.
ادبیات؛ متاثر از فضای مجازی
نصرا... پژمانفر، نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی، در این جلسه «ادبیات» را یکی از سرمایه‌های بزرگ کشور ایران دانست و از آسیب دیدن این سرمایه به‌دلیل کوتاهی مسئولان گفت: به‌طور مثال امروز جوانان تحصیل‌کرده، گاه در نوشتن یک متن کوتاه اشکالات فراوان دارند. بخشی از این آسیب ازطریق فضای مجازی ایجاد شده و گویی ادبیاتِ دیگری را در فضای جامعه وارد کرده است و این اتفاق نگران‌کننده است.
به گفته پژمانفر، یکی از موضوعاتی که مقام معظم رهبری دائم درباره آن صحبت می‌کنند، شعر و ادبیات است که نشان‌دهنده اهتمام ایشان در این حوزه است و از ماحصل این جلسات، می‌توان به ثبت «روز زبان فارسی» در تقویم فارسی اشاره کرد.
نگاه دولتی؛ مانع توسعه فرهنگی
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز در این مراسم با بیان اینکه ما، اصحاب فرهنگ، ادب و شعر را مراجع فکر جامعه می‌دانیم، گفت: بنیاد توسعه اقتصادی و فرهنگی مبتنی‌بر نگاه فرهنگی و حضور اصحاب فرهنگ و ادب است: «فرهنگ مثل هواست؛ همان‌طور که هوا دیده نمی‌شود ولی قوام زیست و حیات به آن بستگی دارد، فرهنگ هم دیده نمی‌شود اما اساس یک توسعه پایدار است.»
به‌گفته مروارید، یکی از موانع توسعه فرهنگی و اقتصادی در طول تاریخ ایران، نگاه دولتی بوده است؛ به این معنا که دولت منجی نیست اما دولت باید موانع را رفع کند و خود هنرمندان منجی هستند: «اینکه ما در خراسان 160انجمن ادبی داریم، نشان می‌دهد که دولت منجی نیست و باید رفع موانع را انجام دهد و سیاست‌گذاری با خود فرهنگیان باشد.»
به نظر او یکی دیگر از موانع توسعه فرهنگی، تمرکزگرایی در تهران است: «خیلی از تصمیمات را تهران براساس تقسیم‌بندی‌های خودش می‌گیرد؛ مثلا کاغذ و بیمه دو مسئله‌ای است که ما در استان نیازمند تصمیم‌گیری مستقل درباره آن هستیم اما کماکان تصمیم‌گیری سامانه‌ای و متمرکز در تهران صورت می‌گیرد.»
بازگرداندن شعر به میان مردم
در ادامه این جلسه، میثم مرادی، رئیس حوزه هنری خراسان رضوی، یکی از برکات انقلاب اسلامی را گسترش انجمن‌های ادبی در کشور دانست و گفت: جریان ادبیات، هنر و شعر در کشور درحال رشد و ارتقاست اما این روزها نقش شعر در حوزه عمومی آن‌چنان که باید، پررنگ و پویا نیست و امروز زبان فارسی به‌گفته بسیاری از بزرگان و همچنین رهبر معظم انقلاب، در خطر است.
به اعتقاد او، برای رسیدن به این هدف، فعالیت‌هایی چون خیام‌خوانی و عطارخوانی در نیشابور، خواندن اشعار سبزواری در سبزوار، شاهنامه‌خوانی در مشهد و دعوت از شاعران در جلسات رسمی برای دقایقی شعرخوانی، می‌تواند موثر باشد.
خراسان همیشه مفاخرش را صادر کرده است
محمدجعفر یاحقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، جزو نمایندگان حوزه شعر و ادب بود که در این جلسه سخن گفت: «خراسان با شعر و ادبیاتش شناخته می‌شود و شعر و ادب از محصولات مهم این خطه است.»
یاحقی موضوع مهاجرت شاعران و مفاخر خراسان را محور صحبت‌های اولیه‌اش قرار داد و گفت: متاسفانه خراسان همیشه مفاخرش را به دیگر شهرها صادر کرده است، از این‌رو باید علت مهاجرت این افراد را پیدا و دافعه‌ها را رفع کرد تا در خطه خودشان بمانند.
یاحقی از مخالفان راه‌اندازی معاونت شعر و ادب در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی است: «من به کارهای دولتی خوش‌بین نیستم و فکر می‌کنم هر کار و تشکیلاتی برای دولت یک‌بار خوشایند است.»
یاحقی همچنین به وظایف شهرداری به‌عنوان یک نهاد مردمی اشاره کرد و گفت: وظیفه شهرداری فقط زیباسازی شهر نیست؛ آنچه شهر را شهری واقعی می‌کند، فکر و فرهنگ و اندیشه و ادب و هنر است و شهرداری باید در این زمینه‌ها نیز فعالیت کند.
یاحقی همچنین به برگزاری جلسات بی‌شمار این‌چنینی با حضور استانداران مختلف در طول سال‌ها اشاره کرد و گفت: ما بارها سر این میزها نشستیم و حرف زدیم و استاندارها نیز قول‌هایی دادند اما بعد از آن رفتند و از عملی شدن قول‌هایشان خبری نشد، از این‌رو امیدوارم در این دوره، قدمی در جهت تحقق این اهداف برداشته شود.
به ادبیات، اعتماد کنیم
یکی از شاعران پیش‌کسوت مشهدی نیز در این دیدار، تغییر ذائقه ادبی درمیان مخاطبان را انکارناپذیر دانست و راهکار آسیب‌ناپذیری دربرابر این تغییرات را ریشه‌دار کردن ادبیات در ادبیات بومی خواند: «ادبیات بومی، حلقه مفقوده‌ای است که باید روی آن تمرکز و امکاناتمان را تجمیع کنیم.»
محمدباقر کلاهی‌اهری، همچنین لازمه امروزه ادبیات را اعتمادبه‌نفس دانست و گفت: باید به تحولاتی که در جریان است، اعتماد کنیم. همان‌طور که از اقتصاد مقاومتی صحبت می‌کنیم، از ادبیات مقاومتی نیز صحبت کنیم؛ چراکه ادبیات معاصر غرب چیزی جز بازسازی آنچه ما داشتیم، نیست.
در ادامه، یک شاعر نام‌آشنای افغانستانی که به گفته خودش از بخش شرقی خراسان، یعنی هرات آمده است، ضرورت ادبیات را ارتباط میان همه لایه‌های ادبی در خراسان بزرگ که بخشی از آن در افغانستان است، بیان کرد. محمدکاظم کاظمی گفت: دشواری‌های ارتباط میان دو ملت باعث شده است ارتباط میان شعرا و ادبا کم شود که مقامات جمهوری‌اسلامی در خراسان به‌ویژه استاندار می‌توانند تسهیلگر این ارتباط باشند و برای آن برنامه‌ریزی کنند.
رضا اشرف‌زاده، از استادان پیش‌کسوت زبان و ادبیات فارسی، نیز در این نشست از لزوم ایجاد دفتری مربوط به انجمن مفاخر گفت و با طعنه به اقداماتی که در مقبره‌الشعرا صورت گرفته است، ادامه داد: برای شعرا زمانی که در قید حیاتند، هم فکری بکنید.
سپس قاسم رفیعا، شاعر و طنزپرداز، در این جلسه ضمن انتقاد از مشکلات معیشتی هنرمندان و شاعران، خطاب به استاندار گفت: شما عالی‌ترین مقام دولت در استان هستید؛ به مدیران ادارات و سازمان‌ها بگویید ظرفیت طنز را درک کنند. گاهی که ما مطلبی می‌نویسیم، تا مدت‌ها باید جواب پس دهیم.
علیرضا حیدری، عضو شورای شعر خراسان رضوی، نیز در این جلسه گفت: ما همیشه به داشته‌ها و پیشینه فرهنگی‌مان افتخار می‌کنیم اما باید بدانیم که این پیشینه، مسئولیتی نیز با خود دارد. او بیان اینکه انجمن‌های ادبی در روزگاران گذشته نمود گردشگری داشتند، افزود: مشهد و خراسان مهد ادبیات هستند، از این‌رو وقتی گردشگر خارجی به این خطه می‌آید، باید سوغات ادبی را نیز با خود ببرد. به گفته حیدری، توس ظرفیتی مغفول مانده است که می‌تواند به شهرکی فرهنگی با اتفاقات خوب تبدیل شود.
سیدعلیرضا مهرداد، نویسنده حوزه دفاع مقدس به‌عنوان نماینده داستان‌نویسان، در ادامه این جلسه از تهاجم فرهنگی پایتخت به دیگر استان‌های کشور گفت. به نظر او پایتخت با تمام ابزارهایی که دراختیار دارد، به زبان و بوم خراسان هجوم آورده است. مهرداد همچنین از بی‌توجهی به بومی‌نویسی در حوزه داستان گفت و جای آن را در ادبیات امروز خراسان، خالی دانست. سپس امیر الهامی، مدرس دانشگاه و مجری، در جملات کوتاهی از استاندار درخواست کرد تا به ظرفیت اقتصادی حوزه فرهنگی و ادبیات نیز توجه کند.
حسن نصیری، استاد دانشگاه، نیز این استان را نگین فرهنگ و تمدن ایران و زبان فارسی دانست. به گفته او استان‌های مرزی منشور و رنگین‌کمانی از تنوع قومی و مذهبی هستند ولی خراسان به دلیل هم مرزی با افغانستان و اشتراک زبانی این کشور با ایران از سایر استان‌های مرزی متمایز است.
ضرورت توجه به مرکز خراسان‌شناسی
در پایان نشست، علیرضا رزم‌حسینی، استاندار خراسان رضوی، سخنان خود را در دیدار با اصحاب شعر و ادب این‌گونه آغاز کرد.
رزم‌حسینی با اشاره به بازدیدش از آرامگاه فردوسی در اوایل حضورش در استان خراسان گفت: در بازدیدی که کردیم، مقرر شد ۳۶۱هکتار از مجموعه بزرگ توس از میراث فرهنگی به شهرداری واگذار شود و مسئولیت بهسازی و نوسازی به شهرداری سپرده شود. به نظر او با انجام این اقدامات، آرامگاه فردوسی به یکی از مقصدهای مهم برای گردشگری استان تبدیل خواهد شد.
استاندار خراسان رضوی در این نشست، محور صحبت‌هایش را به احیای مرکز خراسان‌شناسی که اوایل دهه80 تعطیل شد، اختصاص داد: «حدود 30سال پیش مسئولان استان کرمان دست به اقدامی زدند و مرکز کرمان‌شناسی را راه‌اندازی کردند؛ مرکزی که مفاخر این استان را به مردم معرفی کرد و اقدامات ارزنده‌ای انجام داد؛ اتفاقی که در خراسان نیز می‌تواند رخ دهد تا دلبستگی به مفاخر کم‌کم در مردم ایجاد شود.»
او همچنین با ابراز تعجب از فعالیت کم انجمن مفاخر خراسان، اعلام آمادگی کرد که در اولین جلسه انجمن حضور داشته باشد و هر کمکی بتواند، بکند. به گفته او اصحاب شعر و ادب باید خودشان پیش‌گام باشند و در این‌راستا استانداری نیز در حد بضاعت استان با آن‌ها همراهی خواهد کرد. رزم‌حسینی همچنین پیشنهاد داد جلسه‌ای با حضور او و وزیر فرهنگ و ارشاد برگزار شود تا اهالی شعر و ادب، بی‌محابا انتقادات سازنده خود را بیان کنند. استاندار درباره اهمیت استان خراسان رضوی گفت: خیلی از مردم کشورهای منطقه به عشق خراسان و امام‌رضا(ع) در سفرشان به ایران، ابتدا به مشهد می‌آیند و بعد به پایتخت می‌روند؛ اتفاقی که خود نشان‌دهنده موقعیت بین‌المللی خراسان است: «شخصیت‌های بزرگی چون استاد مطهری و دکتر شریعتی به‌خوبی معرفی نشده‌اند. همچنین خود مقام معظم رهبری از شخصیت‌ها و مفاخر بزرگ خراسان هستند. با ایجاد مرکز خراسان‌شناسی می‌توان این افراد را به نسل نو معرفی کرد و دلبستگی و هم‌بستگی به منطقه را دربین آن‌ها ایجاد کرد.»