سعید جلائیان | شهرآرانیوز؛ درست یا نادرست روی پیشانی برخی مناطق شهر، بدنامی جرم‌خیز بودن نشسته است. هرچند این موضوع فقط مختص به شهر ما نیست و در بسیاری از شهر‌های بزرگ مناطقی وجود دارد که به چشم دیگر اهالی شهر خوش‌نام نیستند. در مشهد نیز محلاتی با چنین مشخصاتی وجود دارد که میزان جرائم در این مناطق به نسبت محلات دیگر بیشتر است.
حالا برای شناسایی عواملی که منجر به این بدنامی و همچنین افزایش جرائم در این محلات می‌شود، به سراغ قاضی سید هادی شریعت‌یار، معاون دادستان مرکز خراسان‌رضوی در امور پیشگیری، رفتیم که ماحصل آن را در ادامه خواهید خواند.
معاون دادستان مرکز خراسان‌رضوی در امور پیشگیری با اشاره به کمبود‌ها در مناطق کمتر توسعه‌یافته شهری، آن را یکی از دلایل گسترش بزهکار در مناطق حاشیه شهر می‌داند و می‌گوید: اگر می‌بینیم در یک منطقه تعداد مجرمان بیش از نقاط دیگر است، باید بدانیم که کمبود زیرساخت‌ها و بستر‌های آموزشی ازیک‌طرف و نبود الگو‌های مناسب برای نوجوانان و جوانان به شکلی دیگر باعث ایجاد بستر‌های بزهکاری در یک منطقه می‌شود. بستری که افراد به‌ویژه گروه‌های سنی نوجوان و جوانان را می‌تواند به انجام رفتار‌های مجرمانه تشویق کند. به‌عبارت‌دیگر وقتی می‌بینیم یک منطقه یا برخی نقاط شهر نسبت به سایر مناطق شهر جرم‌خیزتر هستند باید بدانیم که دلایل مختلفی عامل این امر است.
قاضی شریعت‌یار ادامه می‌دهد: معمولا نوجوانان و جوانان یک منطقه با هم دوست هستند و ارتباط نزدیکی دارند، حالا اگر در این منطقه سالن ورزشی وجود نداشته باشند و مراکز فرهنگی موجود هم نتوانسته باشد با نوجوانان ارتباط برقرار کنند، احتمال دارد این نوجوانان در دور هم‌نشینی‌های بدون هدفشان برای اولین‌بار همه با هم یک نخ سیگار را گروهی بکشند و به‌مرور زمان هر کدام از این افراد یک نخ سیگار به دست می‌گیرد و در ادامه همان نوجوانان مستعد مصرف مواد مخدر هستند.
وی می‌افزاید: وقوع جرم نیز شبیه وضعیت همان نوجوانان است، افراد ابتدا با رفتار‌های مجرمانه کوچک آغاز می‌کنند و به‌مرور زمان به سوی ارتکاب جرائم بزرگ‌تری می‌روند. این شرایط می‌تواند در هر منطقه‌ای که کمبود امکانات آموزشی، فرهنگی و ورزشی دارد، رخ بدهد. همچنین اگر در آن مناطق معابر کم‌تردد داشته باشیم یا نظارت‌های مردمی و گشت‌های پلیس کم باشد، اینها به‌خودی‌خود زمینه سرقت و ارتکاب جرم توسط نوجوانان و جوانان را به‌ویژه در نقاطی که نور کافی در آنجا نیست فراهم می‌کند. البته ما در زمینه پیشگیری از جرم و سرقت پیگیر رفع این موضوعات هستیم.
قاضی شریعت‌یار اضافه می‌کند: آبادانی و ساخت‌وساز در یک منطقه نقش مهمی در کاهش جرائم آن منطقه دارد. ساختار‌های شهری، معابر، نما‌های ساختمان‌ها و محیط تمیز در این زمینه تأثیرگذار است. اگر ما به یک محیط تمیز وارد شویم، تلاش می‌کنیم در آنجا حداقل نظافت را رعایت کنیم، اما اگر ببینیم محیط به‌هم‌ریخته و کثیف است دیگر نظافت را رعایت نمی‌کنیم.
به همین خاطر است که می‌گوییم باید بیش از این به برخی مناطق حاشیه شهر که کمتر توسعه یافته‌اند توجه و زیرساخت‌های شهری در آنجا ایجاد کرد. حتی ثابت شده یک رنگ‌آمیزی ساده به دیوار‌های مناطق شهری می‌تواند تأثیر مناسبی داشته باشد. هر اقدام مثبتی در مناطق شهری در کاهش جرائم تأثیرگذار است.
معاون دادستان مرکز خراسان‌رضوی با تأکید بر اجرای وظایف دستگاه‌های مرتبط در حوزه مسائل فرهنگی و تربیتی نوجوانان و جوانان ادامه می‌دهد: دستگاه قضایی و نیروی انتظامی با هدف پیشگیری از رفتن نوجوانان به سوی ارتکاب جرائم، اقدامات متعددی انجام می‌دهند، اما در این حوزه سایر دستگاه‌های مسئول در مسائل فرهنگی باید به وظایفشان عمل کنند.
اداره ورزش و جوانان، آموزش‌وپرورش، شهرداری، بهزیستی و... باید به وظایف خود در راستای فرهنگ‌سازی و ممانعت از ارتکاب جرائم توسط نوجوانان اقدام کنند. البته نباید از نقش خانواده‌ها در این موضوع غافل شویم. در برخی مناطق شاهدیم نوجوانانی دور هم جمع می‌شوند و مرتکب اقدامات مجرمانه می‌شوند، جرائمی که خانواده‌های آنها به طور کامل از آن بی‌اطلاع هستند یا دست‌کم راضی نیستند.
وی می‌افزاید: بسیاری از نوجوانان و جوانان با الگوگرفتن از دوستان هم‌سن‌وسال خود دست به اعمالی می‌زنند که از عواقب آن اطلاعی ندارند و حتی از جرم‌بودن این اقدامات بی‌اطلاع هستند.
قاضی شریعت‌یار با هشدار به نوجوانان و جوانانی که به‌دنبال ارائه چهره قوی از خود به دوستانشان مرتکب جرایم می‌شوند هشدار می‌دهد: نوجوانانی که فکر می‌کنند برای اثبات خود به دوستانشان باید دست به انجام کار‌های خطرناک و مجرمانه بزنند، باید همان دوستان را هنگام دستگیرشدن و دست‌بند خوردن نیز ببینند، به‌واقع دستگیری هر نوجوان و جوان باید یک تلنگر به سایر دوستانش باشد.
نوجوانان و جوانان باید ببینند وقتی یکی از دوستان آنها مرتکب جرمی می‌شود و در ابتدا حتی ممکن است به انجام آن افتخار کند، در نهایت دستگیر می‌شود و حتی به زندان می‌رود. آن وقت باید آنها خانواده دوست خود را ببینند که چه آسیبی خواهد دید. البته ما هم در این زمینه وظایفی داریم و باید جدی‌تر از گذشته به آموزش نوجوانان بپردازیم.
گاهی شنیده‌ایم یک سارق چند روز پس از دستگیری آزاد شده و تردد آزادانه‌اش در مناطق جرم‌خیز می‌تواند این شائبه را ایجاد کند که در پس این اقدامات مجرمانه مجازاتی وجود ندارد که قاضی شریعت‌یار با رد این شائبه به نوجوانان و جوانان می‌گوید: باید به شهروندان اطمینان‌خاطر دهیم که یک متهم بلافاصله پس از دستگیری آزاد نمی‌شود. افراد در جامعه بدون اطلاع از مراحل دادرسی و مراحل صدور حکم صحبت‌های بسیاری می‌کنند، درصورتی‌که به هیچ عنوان کارشناسی و درست نیست.
در ابتدا اگر یک متهم به دزدی را می‌بینیم که آزاد شده، ممکن است جرم او ثابت نشده باشد یا مدرکی برای مجرم شناختنش وجود نداشته باشد، فرض دیگر اینکه جرم این شخص واقعا محرز باشد، اما برای صدور حکم قاضی نیاز به سند است و اگر شاهد حاضر نشود برای ادای شهادت به دادگاه مراجعه کند و سند دیگری وجود نداشته باشد متهم آزاد می‌شود.
مهاجرپذیر بودن برخی مناطق شهر همان‌طور که گاهی شرایط را برای اهالی منطقه دشوار می‌کند می‌تواند دستاورد‌هایی نیز داشته باشد که معاون دادستان مرکز خراسان‌رضوی در این زمینه می‌گوید: همان‌طور که دین ما به مهاجرت نگاه مثبتی دارد، برخی اوقات مهاجرت نه‌تن‌ها بد بلکه خوب و سازنده است. یک خانواده روستایی را در نظر بگیرید که به شهر می‌آیند.
جوانان این خانواده به سرکار می‌روند و در عرض یک یا دو سال می‌توانند برای خود زندگی تشکیل دهند. این خانواده می‌تواند الگوی مناسبی برای دیگران باشد. البته در طرف مقابل هم معایبی دارد. زندگی افراد با فرهنگ‌های مختلف در کنار همدیگر می‌تواند منجر به وقوع جرائمی مانند نزاع و درگیری شود. همچون دو فردی که از فرهنگ‌های مختلف به یکدیگر می‌رسند. یکی از آنها دیگری را با لحن منطقه خود طوری خطاب می‌کند که شخص دیگر آن را توهین قلمداد می‌کند و با هم درگیر می‌شوند.
برخی معتقدند در زندان اقدامات کافی برای تحول افراد انجام نمی‌شود یا زندان دانشگاهی است که مجرمان نواقص کارشان را برطرف می‌کنند و پس از آزادی به ارتکاب جرائم خود باز می‌گردند. موضوعی که قاضی شریعت‌یار آن را هم تأیید و هم رد می‌کند و می‌گوید: زندان در واقع یک دانشگاه است، می‌توان به آن نگاه‌های متفاوتی داشت. در گذشته افرادی به من مراجعه و اعلام کرده‌اند که پس از آزادی از زندان متوجه اشتباهات خود در زندگی شده‌اند و حالا زندگی سالمی دارند. این یک مدل دانشگاه است که به معنای واقعی باید زندان‌های ما این‌گونه باشد. در زندان‌ها هم برنامه‌های آموزشی و کلاس‌هایی برگزار می‌شود که آموزشی و پرورشی هستند.
وی ادامه می‌دهد: باوجوداین، اما برخی مجرمان که چندین ماه یا سال در کنار هم هستند، در زندان گروه‌های هم‌سن و هم زبان تشکیل می‌دهند. برخی از آنها در این ایام رفتار‌های مجرمانه را با خود مرور و گاهی یکدیگر را تشویق به ارتکاب جرم می‌کنند. طبیعتا برخی ممکن است به رفتار‌های مجرمانه بازگردند. البته این تنها به زندان و زندانی مربوط نیست. برای نمونه اگر شخص معتادی را به زندان بفرستیم، ارتکاب جرم توسط او پس از آزادی چندان به زندان مربوط نیست. در واقع اعتیاد این فرد است که باز هم او را تشویق به ارتکاب جرم می‌کند.