شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ سری سازی و ساخت سریال‌های چندفصلی اتفاق تازه‌ای در کشورما محسوب نمی‌شود و از دهه هفتاد به بعد، بار‌ها تجربه‌های موفق و ناموفقی در این عرصه رقم خورده است؛ اما در سال‌های گذشته صداوسیما و پلتفرم‌های شبکه نمایش خانگی به عنوان دو بستر اصلی پخش سریال در کشور، رغبت بیشتری به سری سازی پیدا کرده اند. دراین بین، رسانه ملی باتوجه به قدمتش چه از لحاظ کمی و چه از لحاظ کیفی و برندسازی موفق‌تر از شبکه نمایش خانگی عمل کرده است.
البته درمجموع هر دو این رسانه‌ها هنوز در سری سازی از استاندارد‌های روز دنیا فاصله زیادی دارند، به طوری که در بیشتر موارد می‌بینیم که کارگردانان نمی‌توانند کیفیت فصل اول را در فصل‌های بعدی حفظ کنند و ازاین رو، با ریزش مخاطب روبه رو می‌شوند. این روز‌ها پخش فصل سوم سریال «زخم کاری» در شبکه نمایش خانگی آغاز شده است. به همین بهانه ما برخی از مهم‌ترین سریال‌های چندفصلی ایران را مرور کردیم.
«پایتخت» ساخته سیروس مقدم، طولانی‌ترین و موفق‌ترین سریال چندفصلی صداوسیماست؛ سریالی که تا امروز شش فصلش روی آنتن تلویزیون رفته و فصل هفتم آن نیز درحال ساخت است. پخش فصل اول سریال «پایتخت» به نوروز۱۳۹۰ برمی گردد. شاید آن زمان مقدم قصدی برای ادامه ساخت این مجموعه نداشت، اما به واسطه استقبال مردم تصمیم گرفت ماجرا‌های خانواده نقی معمولی و پسرخاله اش ارسطو عامل را ادامه دهد.
«پایتخت» به دلیل حضور بازیگران حرفه ای، لوکیشن‌های جذاب، شوخی‌های بامزه و پرداختن به شخصیت‌های بی شیله پیله در فصل‌های بعد هم موردتوجه علاقه‌مندان قرار گرفت و فقط فصل ششم آن با انتقاداتی روبه رو شد. دراین بین، طرف داران این مجموعه امیدوارند که فصل هفت «پایتخت» بتواند تجربه شیرین فصول ابتدایی را برای آن‌ها تکرار کند.
«زخم کاری» جدیدترین سریال چندفصلی درحال پخش از شبکه نمایش خانگی است؛ سریالی به کارگردانی محمدحسین مهدویان که با فصل اولش سروصدای زیادی به پا کرد. این فصل توانست نظرات منتقدان را جلب کند و در بیست ویکمین دوره جشن حافظ برنده چهار جایزه ازجمله جایزه بهترین مجموعه تلویزیونی و جایزه بهترین بازیگر زن درام شد.
دو سال بعد مهدویان فصل دوم سریال «زخم کاری» را با نام بازگشت در ۱۷شهریور۱۴۰۲ پیش روی مخاطبان قرار داد. این فصل با انتقادات بسیاری ازجمله انتقاد از کم رنگ شدن حضور شخصیت مالک با بازی جواد عزتی روبه رو شد. با وجود این، همچنان مردم فصل دوم این سریال را به امید بازگشت مالک در فصل سوم دنبال کردند. پخش فصل سوم سریال «زخم کاری» با نام «انتقام» نیز چند هفته‌ای است که آغاز شده است؛ فصلی که با وجود حضور پررنگ‌تر جواد عزتی هنوز نتوانسته است مخاطبانش را راضی کند.
«لیسانسه ها» یک سریال کمدی اجتماعی به کارگردانی سروش صحت است که در سه فصل روی آنتن رفت. دو فصل اول این سریال که در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ پخش شد، ماجرای سه دوست را روایت می‌کرد که لیسانس داشتند و به دنبال کار می‌گشتند. این سه دوست در فصل سوم که «فوق لیسانسه ها» نام داشت، با وجود آنکه فوق لیسانس داشتند، همچنان بیکار بودند. شوخی‌های بامزه‌ای که سریال سروش صحت داشت، هنوز هم گاهی در فضای مجازی دست به دست می‌شود و حتی برخی دیالوگ‌های آن نیز هنوز در یاد مردم مانده است. ازاین رو «لیسانسه ها» را می‌توانیم یک تجربه موفق در سری سازی بدانیم.
مجموعه «مزد ترس»، اولین سریال دوفصلی تلویزیون است که فصل اولش در سال ۱۳۷۱ به کارگردانی حمید تمجیدی و با بازی عبدالرضا اکبری، اسماعیل محرابی، علی دهکردی، رضا بنفشه خواه، فریبرز عرب نیا و علی اوسیوند روی آنتن شبکه ۲ رفت.
این سریال که در ژانر جنایی خانوادگی ساخته شده بود، در آن زمان توانست مخاطبان زیادی را با خود همراه کند. ازاین رو سال ۱۳۷۴ سری جدید سریال با عنوان «بازی با مرگ» ساخته شد که این فصل هم با استقبال خوب مردم روبه رو شد.
تا امروز پنج فصل از سریال کمدی «نون خ» به کارگردانی سعید آقاخانی تولید شده است. فصل اول این سریال سال ۱۳۹۸ روی آنتن شبکه یک رفت و توانست با روایت داستانی اجتماعی و آمیخته با طنز درباره شخصیتی به نام نورالدین خانزاده با بازی سعید آقاخانی، مخاطبان زیادی را با خودش همراه کند. آقاخانی سپس در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ فصل دوم و سوم «نون خ» را جلو دوربین برد؛ دو فصلی که توانستند حتی از فصل اول هم در جذب مخاطب موفق‌تر باشند. اما فصل‌های بعدی «نون خ» که در سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ ساخته شدند، قدمی روبه عقب بودند و کیفیت لازم را نداشتند.
سریال «زیرخا کی» به کارگردانی جلیل سامان، دیگر مجموعه چندفصلی رسانه ملی است که طرف داران پروپاقرص خودش را دارد. این مجموعه کمدی تاریخی که داستانش در دهه‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۶۰ می‌گذرد، از حضور پژمان جمشیدی و ژاله صامتی در جمع بازیگرانش بهره گرفته است. فصل چهارم این مجموعه در ایام نوروز و ماه رمضان امسال پخش شد که به ماجرای بازیگرشدن فریبرز می‌پرداخت.
«شهرزاد» به کارگردانی حسن فتحی را می‌توانیم موفق‌ترین سریال چندفصلی درام معرفی کنیم؛ سریالی که فصل اولش در سال۱۳۹۴ در ۲۸قسمت و فصل دوم آن در سال۱۳۹۶ در ۱۵قسمت در شبکه نمایش خانگی توزیع شد. همچنین پخش فصل سوم این سریال هم در ۱۶قسمت در زمستان۱۳۹۶ آغاز شد و ۲۱خرداد۱۳۹۷ پایان یافت. اگر بخواهیم کیفیت سه فصل «شهرزاد» را باهم مقایسه کنیم، باید بگوییم فصل اول آن با اختلاف زیادی در رتبه اول قرار دارد.
یکی از ویژگی‌های این فصل، بازی علی نصیریان بود که در فصل‌های بعدی حضور نداشت. نصیریان یکی از وزنه‌های سنگین سریال بود که حتی اضافه شدن بازیگران و نقش‌های جدید در فصل دوم و سوم هم نتوانست خلأ نبودش را جبران کند. با وجود این، داستان «شهرزاد» به گونه‌ای بود که همچنان تا پخش قسمت آخر مخاطبانش را با خودش همراه کرد.
دو سریال «نیسان آبی» و «عاشقانه»، از تولیدات شبکه نمایش خانگی در سال‌های گذشته هستند که در همان فصل اولشان عملکرد چندان موفقی نداشتند و اینکه چطور برای فصل دوم تمدید شده اند، جای سؤال دارد.
«نیسان آبی» اثری کمدی است که فصل اولش به کارگردانی منوچهر هادی سال ۱۴۰۰ پخش شد و فصل دوم آن به کارگردانی مسعود اطیابی سال ۱۴۰۲ پخش شد. این سریال در قسمت‌های اول فصل یکش توانست در جذب مخاطب موفق باشد، اما در ادامه داستانش از کشش لازم برخوردار نبود.
فصل دوم آن هم نتوانست موفقیت چندانی به دست بیاورد. سریال «عاشقانه» را هم منوچهر هادی در سال ۱۳۹۶ کارگردانی کرد؛ سریالی درام و عاشقانه که داستانش برای یک فصل بد نبود، ولی به هیچ عنوان کشش ادامه دادن نداشت، به ویژه که برخی بازیگران اصلی آن هم در قسمت دوم جدا شدند. فصل دوم سریال «عاشقانه» با عنوان گیسو در سال ۱۳۹۹ در شبکه نمایش خانگی منتشر شد.
«ساخت ایران» یکی از سریال‌های سه فصلی نسبتا موفق شبکه نمایش خانگی است. فصل اول این مجموعه کمدی به کارگردانی محمدحسین لطیفی در سال ۱۳۹۰ تولید شد. استقبال از این فصل به گونه‌ای بود که بعد از پخش در شبکه نمایش خانگی حتی شبکه‌های آی فیلم و نسیم هم آن را روی آنتن بردند. بعد از گذشت شش سال، برزو نیک نژاد فصل دوم «ساخت ایران» را جلو دوربین برد و چهار سال بعد در سال ۱۴۰۰ بهمن گودرزی فصل سوم آن را کارگردانی کرد. امین حیایی بازیگر اصلی سه فصل این سریال بود و محمدرضا گلزار هم در دو فصل ابتدایی آن حضور داشت.
«زیر آسمان شهر» یکی از خاطره انگیزترین و موفق‌ترین سریال‌های کمدی دهه هشتاد رسانه ملی است که در سه فصل پیش روی مخاطبان قرار گرفت. داستان این سریال در یک آپارتمان می‌گذشت و ماجرا‌هایی میان چند همسایه را روایت می‌کرد. دو فصل اول سریال «زیر آسمان شهر» تقریبا با گروه بازیگران یکسان روی آنتن رفت و توانست نظر مخاطبان را جلب کند، اما فصل سوم این سریال که سال ۱۳۸۱ تولید شد، با حضور گروهی جدید ساخته شد؛ گروهی که شکست خورد و نتوانست روند موفقیت سریال را ادامه دهد.
رسانه ملی در زمینه ساخت سریال‌های کمدی چندفصلی تجربه‌های موفقی را به نام خودش ثبت کرده است که در بالا به چند مورد اشاره کردیم و می‌توانیم از آثار دیگری مانند «دردسر‌های عظیم»، «دودکش»، «مرد هزارچهره»، «دیواربه دیوار» و «درحاشیه» هم نام ببریم؛ اما این رسانه در ساخت سریال‌های درام و اجتماعی چندفصلی موفقیت چندانی نداشته است. دراین بین، مجموعه سه فصلی «ستایش» به کارگردانی سعید سلطانی شاید معروف‌ترین اثر اجتماعی باشد که در یاد‌ها مانده است. فصل اول این سریال سال ۱۳۸۹، فصل دوم سال ۱۳۹۲ و فصل سوم سال ۱۳۹۸ پیش روی مخاطبان قرار گرفت.
در میان آن ها، فصل اول بیشتر مورد توجه قرار گرفت و حتی عنوان پربیننده‌ترین سریال تلویزیون را از آن خود کرد؛ اما دو فصل بعدی به ویژه فصل سوم با انتقادات مختلفی روبه رو شدند. از دیگر مجموعه‌های چندفصلی درام تلویزیون هم اگر بخواهیم نام ببریم، باید به «از سرنوشت»، «گاندو»، «بچه مهندس»، «نجلا» و «مستوران» اشاره کنیم که شاید کمتر در یاد‌ها مانده اند.