شکیبا افخمی‌راد - نگارخانه‌ها از مکان‌های فرهنگی هستند که از همان روز‌های آغازین شیوع ویروس کرونا در کشور به دستور ستاد مدیریت بحران کرونا تعطیل شدند. اتفاقی که باعث لغو و به تعویق افتادن بسیاری از نمایشگاه‌های هنری مختلف در مشهد شد. مهدی فاضل عکاس مشهدی یکی از افرادی است که تصمیم داشته در این روز‌ها نمایشگاهی از مجموعه آثار جدیدش برگزار کند، اما با توجه به شرایط فعلی کشور امکان عملی شدن تصمیمش وجود ندارد. از این‌رو این عکاس تصمیم گرفته مجموعه آثار جدیدش را به صورت مجازی در صفحه اینستاگرامش برای عموم به نمایش بگذارد. فاضل که مدرک کارشناسی ارشد عکاسی‌اش را از دانشگاه هنر تهران دریافت کرده پیش از این ۸ نمایشگاه گروهی در مشهد، ۲ نمایشگاه انفرادی در بوشهر و یک نمایشگاه انفرادی در تهران برپا کرده‌است. حال او جدیدترین آثارش را در قالب نمایشگاهی مجازی به طوری که برای علاقه‌مندان تمام دنیا قابل دسترس است به نمایش گذاشته‌است. مجموعه جدید او «من، آنجا، آن‌وقت» نام دارد. مجموعه‌ای شامل ۸ عکس با محوریت سلفی گرفتن با وقایع ناگوار است. فاضل برای ثبت این عکس‌ها، ابتدا با استفاده از ویدئو پروژکشن، عکس‌های معروف تاریخ عکاسی را بر روی پرده‌ای عریض انداخته‌است سپس از سوژه‌ها خواسته در مقابل آن قرار گیرند. به‌طوری‌که بخشی از نور‌های تصویر بر روی آن‌ها بیفتد و سپس ژست سلفی گرفتن به خودشان بگیرند. او همچنین برای هرچه تخت‌تر شدن عکس و تبدیل شدن اشخاص به بخشی از عکس، از فاصله‌ای صدوپنجاه متری و با استفاده از لنز تله عکس‌ها را ثبت کرده‌است. نمایشگاه مجازی مهدی فاضل باعث شد به سراغ او برویم و گپ‌و‌گفتی درباره ایده و نحوه شکل‌گیری نمایشگاه «من، آنجا، آن وقت» داشته باشیم.
اجرایی شدن طرح بعد از ۳ سال
فاضل در ابتدا درباره چگونگی شکل‌گیری ایده این نمایشگاه توضیح می‌دهد: «ما یک گروه پنج نفره از عکاسان مشهدی بودیم که حدود ۷ سال پیش درکنار هم دو نمایشگاه گروهی برگزار کردیم. قرار بود نمایشگاه سومی هم داشته باشیم که برپایی آن به تأخیر افتاد. بعد از ۴ سال که دوباره دورهم جمع شدیم تصمیم گرفتیم نمایشگاهی با محوریت پرداختن به عکاسی پرتره به شکل نوین و به صورتی که با خلاقیت‌های عکاسانه عجین شده باشد برگزار کنیم. هر کدام از ما ایده‌ای را درباره شیوه اجرایی آن بیان کردیم. من نیز به دلیل آنکه عکس سلفی یک مقدار عمومیت بیشتری نسبت به پرتره نگاری‌های دیگر دارد، پیشنهاد پرداختن به این موضوع را ارائه دادم که مورد تأیید همه دوستان قرار گرفت. اما بنا به دلایلی نشد که این نمایشگاه گروهی برگزار شود.»
به گفته فاضل او از همان زمان شکل‌گیری این ایده در ذهنش تصمیم داشته آن را اجرایی کند، اما به دلیل برخی مشغله‌های شخصی و همچنین نیاز به سالن مجهز به دیتاپروژکتور و بعضی هماهنگی‌های لازم اجرای آن به تعویق می‌افتد. تا اینکه در خردادماه سال گذشته این عکاس با گرفتن نامه‌ای از انجمن سینمای جوان، می‌تواند در سالن آمفی‌تئاتر فرهنگ‌سرای رسانه پروژه‌اش را بعد از ۳ سال عملی کند.
نقد یک رفتار غیراجتماعی
فاضل که از وقایع آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو و برج سلمان مشهد و سلفی‌هایی که برخی افراد در زمان وقوع حادثه در کنار این ساختمان‌ها می‌گرفتند ایده اجرای پروژه‌اش را گرفته است می‌گوید سعی کرده در مجموعه خود رویکرد انتقادی به اتفاقات این‌چنینی داشته باشد و این رفتار نادرست را به چالش بکشد.
او برای بهتر توضیح دادن پیام مجموعه عکس خود به بخشی از بیانیه اش که در فضای مجازی درباره نمایشگاه منتشر شده اشاره می‌کند: «مجموعه عکس «من، آنجا، آن وقت» سلفی در برابر اتفاقات ناگوار و پدیده‌های منفی و ناخوشایند، برای تغذیه حس «من آنجا بودگی» تا آنجا پیش می‌رود که گاه، افرادی به جای تأثیر مثبت گذاشتن بر آن اتفاق ناخوشایند و کم کردن ابعاد فاجعه، بی‌توجه به درد و رنج افراد درگیر، صرفا به ثبت آن اتفاق، یا ثبت تصاویر سلفی درکنار چنین اتفاق‌هایی اقدام می‌کند. این مجموعه تلنگری است به مسئله فوق‌الذکر، برای به چالش کشیدن آن. فجایع و حوادث تلخ، ممکن است اعجاب‌برانگیز باشند یا بتوانند ولع ما را به دیدن تحریک کنند، اما یقینا شایسته شادی حاصل از ثبت تصویر آن نخواهند بود و این مجموعه، به شکلی نمادین به نقد سلفی‌های این‌چنینی می‌پردازد و آن را زیر سؤال می‌برد.»
تصمیمی برای اکران مجازی
فاضل همچنین درباره دلایل تصمیم خود برای انتشار عکس‌هایش در فضای مجازی توضیح می‌دهد: «من دوست داشتم این آثار را در یکی از نگارخانه‌های تهران نمایش دهم. اما این نگارخانه‌ها ساز‌و‌کارشان به نحوی است که هنرمند حداقل ۸ ماه قبل از آنکه بخواهد نمایشگاه برگزار کند باید برای آن وقت بگیرد. این ساز‌و‌کار حتی شاید برای افرادی که در تهران هستند سخت باشد چه برسد به فردی مثل من که در مشهد زندگی می‌کند و ممکن است دسترسی خیلی راحتی به نگارخانه‌های تهران نداشته باشد. همین موضوع من را از برپایی نمایشگاه در تهران منصرف کرد.»
این عکاس با اشاره به اینکه تصمیم داشته نمایشگاهش را در پاییز سال گذشته در مشهد برگزار کند می‌گوید: «قصد داشتم در مهر یا آبان سال گذشته هم‌زمان با بازگشایی دانشگاه‌ها و مدارس نمایشگاه را برگزار کنم تا دانشجویان و هنرجویان عکاسی هم مخاطبم باشند، اما به دلیل اهمال خودم و اتفاقات تلخی که بعد از آبان رخ داد زمان این نمایشگاه به تعویق افتاد. این روز‌ها نیز وضعیت شیوع ویروس کرونا در کشور به صورتی است که ظاهرا تا یک‌سال آینده احتمالا فضا‌های اجتماعی و عمومی تعطیل خواهد بود. از این‌رو به نظرم آمد زمان زیادی باید بگذرد تا مجموعه عکس من دیده شود؛ بنابراین ترجیح دادم عکس‌هایم را در فضای اینستاگرام و با دوستانی که در ارتباط هستم و من را دنبال می‌کنند به اشتراک بگذارم.»
به گفته او مجموعه اصلی او حدود دو برابر آن چیزی است که در اینستاگرام به نمایش درآمده است، اما به دلیل محدودیت‌های اینستاگرام او توانسته تنها ۸ عکس به اضافه دو عکس از بیانیه‌اش منتشر کند.
فاضل دراین‌باره توضیح می‌دهد: «من ۱۷ عکس برای این مجموعه گرفتم که قطعا همگی آن‌ها منتخب من نیست و اگر می‌خواستم این آثار را در نمایشگاه هم به نمایش بگذارم، ۱۲ قاب را انتخاب می‌کردم، اما اینجا به ناچار ۳ یا ۴ قاب از عکس‌هایی که خودم دوست داشتم را حذف کردم و فقط ۸ عکس را به نمایش گذاشتم.»