به گزارش شهرآرانیوز؛ یکی از سلسله‌نشست‌های «گفت‌وگویی پیرامون مسائل و فرصت‌های پیش‌روی ایران» با موضوع «مهاجران افغانستان، فرصت یا تهدید برای ایران؟» عصر روز شنبه (۳۰ تیر ۱۴۰۳)، در دفتر «بنیاد امید ایرانیان مشهد» با حضور جمعی از نخبگان دانشگاهی، فعالان محلات حاشیه شهر، دانشجویان و مهاجران افغانستانی مقیم مشهد برگزار شد.
حمیدرضا موحدی‌زاده، سیدجواد حسینی، محسن مدیر شانه‌چی و مجید فولادیان، از اساتید دانشگاه فردوسی مشهد و مدیران عالی استان و بهاره صفرنیا سخنرانان اصلی این نشست بودند و دیدگاه و نظر خود را در رابطه با موضوع جلسه بیان کردند.
سیدجواد حسینی؛ معاون اسبق سیاسی، امنیتی، اجتماعی استانداری خراسان‌رضوی و سرپرست سابق وزارت آموزش‌وپرورش
در بین ۲۰۰ کشوری که در جهان داریم، ۹۰ درصد کشور‌ها در زمره کشور‌هایی با تنوع قومیتی هستند. وقتی ما از نگاه امنیتی به یک جامعه نگاه می‌کنیم، دو مقوله ضریب بیشتری دارند: اول، متن نسبت به مرز؛ مرز همواره از نظر امنیتی ضریب بالاتری نسبت به متن دارد. دوم، اقلیت و اکثریت: اقلیت‌ها نسبت به اکثریت‌ها باز از ضریب امنیتی بالاتری برخوردارند که ایران در این باره، شرایط منحصربه‌فردی دارد.
افغانستان طی ۱۳۰ سال گذشته، ۸ بحران بین‌المللی برای مرزنشینان خود و ۱۰ بحران برای هرکدام از همسایگانش ایجاد کرده است که موضوع مهاجران یکی از آن‌هاست و باید به آن توجه کرد؛ این مسئله مهمی است و متأسفانه ما در بسیاری از موارد، فهم مسئله نداریم.
فهم موضوع مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران موضوع مهمی است. این مهاجرت یک مهاجرت عادی نیست. اساساً موضوع مهاجرت یکی از بحران‌های ایران است. تمام ستون‌های کشور در حال خروج از ایران هستند و بدتر از آن، فرار فکری نخبگان است که فقط فیزیک آن‌ها اینجاست.
افغانستان در فرایند دولت‌ملت‌سازی ناکام بوده، چون یک کشور چندقومیتی است. متأسفانه مرز مشترک بیش‌از ۹۰۰ کیلومتری که ما با افغانستان داریم، امنیتی است، درحالی‌که در دنیا، مرز‌ها را توسعه‌ای و اقتصادی قرار می‌دهند.
سرمایه‌گذاری که ما در رابطه با افغانستان انجام دادیم، هیچ کشوری انجام نداده است. اما به‌دلیل اتخاذ سیاست‌های غلط، بهره‌برداری ما حداقلی است. از فرصت افغانستان، کشور‌های دیگر استفاده کردند اما بار مهاجران آن روی دوش ما مانده است. سامان‌دهی‌نکردن مهاجران افغانستانی غیرمجاز یکی از مشکلاتی است که هر روز خطرناک‌تر می‌شود.
حمیدرضا موحدی‌زاده؛ مدیرکل سابق اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان‌رضوی و فرماندار سابق تربت‌حیدریه
ما در کشوری زندگی می‌کنیم که در یک پارادوکس به سر می‌برد؛ از سویی به کشور‌های غربی مهاجر می‌فرستد و از سوی دیگر، از همسایه خود یعنی افغانستان مهاجر می‌پذیرد.
در زمانی که من در اداره اتباع مسئولیت داشتم، مسئول وقت سازمان ملل که از کشور سوئیس آمده بود، به من گفت: «اگر می‌خواهید جلوی ورود غیرقانونی مهاجران افغانستانی را بگیرید، راه ورود قانونی آن‌ها را تسهیل کنید.»
محسن مدیر شانه‌چی؛ استادیار علوم سیاسی
در رابطه با افغانستان، ما با دو نگاه مواجه هستیم: نگاه اول، پیشینه تاریخی و اشتراکات بسیار زیاد میان دو کشور است و نگاه دوم، موج افغان‌هراسی است که در جامعه ایجاد شده است.
من به‌دلیل علاقه‌ای که به افغانستان و مردم آن دارم، سال‌های زیادی در مقام دفاع از مهاجران برمی‌آمدم، اما مدتی است که دیگر حرفی برای گفتن ندارم؛ چون مسائلی که گفته می‌شود، متأسفانه بخشی از واقعیت جامعه است.
وقتی ما فرصت‌ها و تهدید‌های حضور مهاجران را در یک کشور بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که حضور افغانستانی‌ها در ایران تابع هیچ‌کدام از این موارد نیست.
یکی دیگر از موضوعاتی که در این باره وجود دارد، این است که ما آماری رسمی از تعداد افغانستانی‌های مقیم ایران نداریم. از سوی دیگر، ما سیاست مشخص مهاجرتی برای برخورد قانونی با این مهاجران هم نداریم که این، خود موضوع مهمی است.
مجید فولادیان؛ دانشیار جامعه‌شناسی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد
مسائل اجتماعی را نباید ساده‌سازی کنیم و از ساده‌سازی یک موضوع اجتماعی باید جلوگیری کنیم. مسئله اجتماعی پیچیده هستند و باید آن را پیچیده‌سازی کنیم.
مطالعات نشان می‌دهد که هروقت در آمریکا شرایط اقتصادی خوب بوده است، رابطه آمریکایی‌ها با مهاجران چینی خوب شده و هرگاه مشکلات اقتصادی افزایش پیدا کرده، رابطه با مهاجران چینی دچار اختلال شده است. ما در دوره‌ای هستیم که نزدیک به ۶ سال است تورم بالا را تجربه می‌کنیم. در این شرایط، ما شاهد مهاجرستیزی در کشور هستیم.
براساس آمار سازمان ملی مهاجرت، ما ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار مهاجر قانونی افغانستانی و بین یک میلیون تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر مهاجر غیرقانونی داریم؛ یعنی در مجموع، بین ۵ تا ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر افغانستانی در ایران داریم.
اعتقاد من این است که ما باید برای بحث مهاجران سیاست‌گذاری کنیم و این سیاست‌گذاری باید کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت باشد. برای انجام این کار، به اطلاعات نیاز داریم.
امروز جمعیت مهاجران افغانستانی خیلی پیچیده شده است. بخشی از آن‌ها متولد ایران هستند و حتی نمی‌خواهند افغانستان را ببینند. مهم این نیست که چه‌تعداد مهاجر افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند، مهم حضور و وجود آن‌هاست. وقتی هستند، قبول کنیم و برای کاهش مسائل آن‌ها گام برداریم. اولین قدم این است که باید برای این جمعیت، سیاست‌گذاری اجتماعی کرد.
فرمان رهبری در رابطه با آموزش مهاجران دقیق‌ترین فرمان بود. اتفاقاً ما باید به کودکان این‌ها آموزش بدهیم تا از رخ‌دادن آسیب‌های احتمالی در آینده جلوگیری کنیم. متأسفانه ما هیچ‌کاری برای مهاجران افغانستانی نمی‌کنیم. ما باید گروه‌های مرجع را در این جمعیت تشخیص بدهیم و از آن‌ها استفاده کنیم.
ما ایرانی‌ها هزینه زیادی برای افغانستان صرف کرده‌ایم، اما متأسفانه در این کشور محبوب نیستیم؛ درحالی‌که هند خیلی کمتر از ما هزینه کرده، اما از ما محبوب‌تر است.
ما باید به‌دنبال سیاست‌گذاری بادوام در رابطه با مهاجران افغانستانی باشیم. ما نباید فراموش کنیم که امر اجتماعی راه‌حل اجتماعی دارد.
بهاره صفرنیا؛ کارشناس‌ارشد مدیریت خدمات اجتماعی و فعال حوزه پناهندگان
آشنایی و علاقه من به افغانستان و مردم آن به ۱۵ سال قبل بازمی‌گردد. این علاقه من را به افغانستان برد و تاکنون ادامه دارد.
ما از هر طرفی به موضوع مهاجران افغانستانی نگاه کنیم، با یک بحران مواجه هستیم؛ چه از چشم یک افغانستانی مهاجر نگاه کنیم و چه از چشم یک شهروند ایرانی. این بحران جنبه‌های مختلفی دارد که باید به صورت دقیق تحلیل و بررسی شوند.
جای یک مهاجر افغانستانی در این برنامه خالی است؛ ما باید حرف‌های آن‌ها را هم بشنویم و باید برای حل مشکلات موجود، از خود این جمعیت کمک بگیریم.